Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

insaurràre , vrb: issaurrare Definitzione isciúndhere de saurra (orrosu), pònnere saurra, isciúndhere cun sa saurra Sinònimos e contràrios allentorire, issaghinare Frases custu manzanu chito mi so totu issaurradu colendhe in mesu s'erba Tradutziones Frantzesu mouiller de rosée Ingresu growing of dew Ispagnolu rociar Italianu formarsi della guazza, bagnare di guazza Tedescu Taubildung.

intentiedhàre , vrb: intintiedhare, intitibedhare, intitiedhare, intzintziedhare, intzitzivedhare Definitzione pònnere, frigare o picigare tzintziedhu (es. in cara, a carrasegare, a giogu), imbrutare de tzintziedhu Sinònimos e contràrios ammascarai, imberdonare, infodhinai, tintiedhare Frases su fumu de su fogu intitiedhat s'isterzu 2. si divertiat a machine bidendhe sa zente intintiedhada ◊ est totu intitiedhada chi paret essida dae fraile! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu noircir de suie Ingresu to soil with soot Ispagnolu tiznar Italianu sporcare di fulìggine Tedescu mit Ruß beschmutzen.

interinàda , nf: intirinada, intrinada Definitzione s'ora chi s'aera est immurrinandho, cambiandho colore, siat su merie addaghi iscurigat e siat candho est faendho die su mengianu chitzo Sinònimos e contràrios inchinadorzu, inclinada, ingalu, interighinada, interighinadorzu, intríchinu, irmurinada, iscuricada, iscurigadolzu, murriadrosu / cdh. antrinata, intrinata | ctr. abbréschida, scampiadórgiu, spanigadroxu Frases dogni die a s'alvèschere tiu Zanu bessit e torrat sempre a s'intrinada (S.Casu)◊ a dies istat finas a s'intrinada cantendhe ◊ a s'interinada calant sas umbras 2. a s'intrinada de custu manzanu ap'ojadu in carrera una tziedha Terminologia iscientìfica sdi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu crépuscule, coucher de soleil Ingresu dusk Ispagnolu crepúsculo Italianu crepùscolo, tramónto Tedescu Dämmerung, Sonnenuntergang.

intingiadúra , nf Definitzione su s'intingiare, su dannu de sa tíngia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de prendre la teigne Ingresu tinea damage Ispagnolu el coger la tiña Italianu intignatura Tedescu Mottenfraß, Mottenloch.

intonicài , vrb: intunicai, intunicare, intunigare Definitzione impalitare, betare e firmare bene s’impastu a unu muru po dhu finire e fàere lisu; passare o frigare sa tinta a is muros finios Sinònimos e contràrios albiare, arrabbussai, arraspagliai, impalitai, impilatzare, incalchinare, incroxai, ingrostare, innalvinare, irrustigare, ischedrare / illatare, imbarchinai 2. intunicandhe cochinas e salas chin tintas noas bellas chi parent telas bestis sas domos de pompas e galas e tue puru intunicau irghelas! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu crépir, enduire de plâtre, enduire de ciment Ingresu to plaster Ispagnolu enlucir, encalar Italianu intonacare Tedescu verputzen.

intríchinu , nm: intríghinu Definitzione s'ora chi cumènciat a iscurigare / a s'intríghinu = a s'irmurinada, a s'acabbu Sinònimos e contràrios inchinadorzu, inclinada, interighinada, interinada, irmurinada, iscurigadolzu, iscurigantina, murriadrosu | ctr. abbréschida Frases solu a tardu, a s'ora de s'intríchinu, su pitzinnu tzedet ca famiu, istracu e sonniu, est s'ora zusta pro ghirare ◊ atacabant a traballare illucheschendhe e acabbabant a s'intríghinu Terminologia iscientìfica sdi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coucher de soleil, noircir Ingresu sunset, dusk Ispagnolu atardecer Italianu tramónto, imbrunire Tedescu Sonnenuntergang, Dämmerung.

intrullaméntu , nm Definitzione su intrullai, su fàere o essire bulugiau Sinònimos e contràrios abbaunzamentu 2. immoi, cun cuss'intrullamentu arrexinau in fundu de sa cusciéntzia, si càstiat a ingíriu, pérdia (I.Lecca) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de troubler Ingresu muddiness Ispagnolu enturbiamiento Italianu intorbidiménto Tedescu Trübung.

intucaràre , vrb: intucherare, intzucorare, intzucurai Definitzione indrucare cun su tzúcuru, pònnere o betare tzúcuru Sinònimos e contràrios tucarare Frases fit bella cudha càriga totu intucherada! ◊ cussos sunt ninnadores intucherados cun fele! Tradutziones Frantzesu saupoudrer de sucre, sucrer Ingresu to sugar Ispagnolu azucarar Italianu inzuccherare Tedescu zuckern.

intumbàre , vrb: intzumbare, itzumbare Definitzione tzumbare, iscúdere a tzumbadas comente faent crabas e brebès chi s'iscudent cun sa conca s'una cun s'àtera Sinònimos e contràrios atricuai, atumbae, istumbai 2. sos assessores s'intzumbant che muvras Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu donner des coups de cornes, heurter Ingresu to butt Ispagnolu cornear Italianu cozzare Tedescu mit den Hörnern stoßen.

intúndhu , avb, prep: intunnu Definitzione a i. = a ingíriu; essire, andhare a s'intundha = chentza si pònnere bestimenta de subra (es. issallu, capoto) o learesila chentza si la bestire Frases dat un'ojada a intundhu ◊ mi giro a intunnu pro bídere inumbe so 2. sas umbras de sa note abbassant pintanne istranas formas a intunnu de sas tupas, de sas pretas e de cussa muntagna minetzosa ◊ at fatu inghiriare sa tràbila a intundhu de sa créjia pro sa beneiscione Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu autour de Ingresu around Ispagnolu alrededor Italianu attórno Tedescu umher, um.

ipianitàda , nf Definitzione passada de prana Sinònimos e contràrios apraniada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de rabot Ingresu planing Ispagnolu cepilladura Italianu piallata Tedescu Abhobeln.

irbentiadúra , nf Definitzione su irbentiare, pérdia de fortza, de fragu, de àrculu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de s'évaporer Ingresu evaporation Ispagnolu disipación, desvanecimiento Italianu svaporaménto Tedescu Verdunstung.

irbiaridúra , nf Definitzione su irbiarire, pérdia de colore, iscoloridura Sinònimos e contràrios ilbiadida, ticadura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de se décolorer, de ternir Ingresu fadeness Ispagnolu descoloramiento Italianu sbiaditèzza Tedescu Abfärbung.

irbrenugàda , nf: irbrinucada, isbenujada Definitzione cropu de benugu Sinònimos e contràrios ilgrenucata Frases si l'at cotadu suta e leadu a irbrenugadas ◊ peta de anzone arrustu… manigade, no sunt mancu irbrenugadas, no! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de genou Ingresu blow with the knee Ispagnolu rodillazo Italianu ginocchiata Tedescu Kniestoß.

irbruinàda , nf: isproinada Definitzione su irbruinare, su limpiare su pruine / giare un'isproinada a ccn. = fàghere meda menzus o prus de isse, lassàreli su bruine coment'e binchíndhelu currindhe Sinònimos e contràrios ispiugherada / ttrs. ipiubarada | ctr. impiubarada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de chiffon Ingresu to dust Ispagnolu desempolvadura Italianu spolverata Tedescu Abstauben.

irfoetàda , nf: irvoetada, isfoetada, isfuetada Definitzione cropu de foete; tzàcurru chi faet su foete iscudendho Sinònimos e contràrios aciotada, afuetada, iscorriada, iscuitzada / iscóchidu / cdh. sfuitata Frases at coitadu a ch'essire càdriu a s'irfoetada! ◊ no apo bidu nudha, ma s'intendhiant sas irfoetadas ◊ che un'isfoetada iscuta a carres nudas e a s'iscunfidada mi as pienu su coro de assuconu 2. sas irfoetadas de s'abba, mulinada dae sa tramuntana, lis marmurabat sa carena Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de cravache, coup de fouet Ingresu lash Ispagnolu latigazo Italianu scudisciata, sferzata Tedescu Peitschenhieb.

irforticàre , vrb: irfurticare Definitzione bogare o istacare su ortigu de is matas de su suérgiu (de su truncu) Sinònimos e contràrios idortigari, isgurticiare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu détacher de l'arbre le liège Ingresu to remove cork Ispagnolu descorchar Italianu disugherare Tedescu entkorken.

irfrebbàre , vrb Definitzione essire sa frebba, passare sa callentura Sinònimos e contràrios isfrebbire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ne plus avoir de la fièvre Ingresu to bring s.o.'s temperature down Ispagnolu bajar la fiebre Italianu sfebbrare Tedescu fieberfrei werden.

irgàbbu , nm: isgabbu Definitzione genia de marchighedhu, fossitedhu, chi si faet a is bardúfolas cun calecuna punta; genia de fossitedhu chi in sa pedhe abbarrat de sa fruschedha de sa pigota, marcu, singiale de unu male, de dannu Sinònimos e contràrios iscabbu / ciarolu, cocone 1, fítulu, majodha, pizolu 1 / cdh. smarroculata 3. oje est morta Zigliana: cantu ne dat irgabbu!… Tradutziones Frantzesu cicatrice de pustule de la variole Ingresu variolous pustule scar Ispagnolu picadura de viruela Italianu cicatrice da pùstola vaiolósa Tedescu Pockenausschlag.

irgàrgu , nm Definitzione su irgargare; tzérriu mannu, boghe arta; su cantare de is pigiones, una manera de cantare Sinònimos e contràrios boche, grida, ingargu, istrígulu / gorgheu Frases fit a irgargos de cuntentesa ◊ sas crapas ghirandhe a cubile cumintzabant a miliare e sos crapitos cumintzabant a irgargos sichios, pro sa gana ◊ s'intendhiant sos irgargos de sos festaresos 2. cussu est un'irgargu de pica Tradutziones Frantzesu action de s'égosiller, roulade, ramage Ingresu shouting oneself hoarse, trill Ispagnolu chillido, gorjeo Italianu sgolaménto, gorghéggio Tedescu Geschrei, Triller.