A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Abbreviations Legenda | Symbols Legend

adústu , agt Synonyms e antonyms àrridu, asciutu, sicu Sentences sos campos sunt adustos Etymon itl. adusto Translations French aride English dry Spanish árido, adusto Italian àrido German trocken.

adutuperiàre addutuperiàre

adúxere , vrb Synonyms e antonyms andai, dúcere Sentences adúxere a unu logu.

àe , nf: ave Definition is pigiones pentzaos e pigaos chentza distintziones e totus impare; dhu narant de ccn. pigione precisu, o fintzes de unu pigione ebbia bastat chi siat: candho acontesset custu si narat pl. puru; a logos, unu de is pigiones prus mannos, s'àbbile Synonyms e antonyms pigionia, pilloneri, pugione, ulturina / àbbila Idioms csn: pintare s'ae a bolu = èssiri grandu pintori diaderus de pintai is pillonis candu funti bolendi; lestru che ae in bolu = lestru meda, àbbile faghindhe faina Sentences no si moet de ae corogosta: pro paura s'isméntigat d'olare (L.Cubeddu)◊ si bolare coment'e ae podia, pro poder bènnere a cue su bolu pesare dia (A.G.Solinas)◊ sunt totu a una piae, che iscapados a s'ae ndh'essesint solovrados ◊ s'olia si l'est manighendhe s'ae ◊ s'ae famida est faghindhe dannu meda in binza 2. no píulat un'ae ◊ sas aes sulcant sas aeras ◊ sas aes puru, a trumas, ant boladu ◊ sas aves sunt cantandhe, bolendhe, faghindhe su nidu ◊ s'ischit chi sempre subra de sas ruinas sas aes mortorzeras faghent festa! ◊ pòneti alas de ave e bola artu! ◊ sas aves ant cambiadu boghe Etymon ltn. ave(m) Translations French faune ornithologique English birdlife Spanish las aves Italian avifàuna, i volàtili German Vögel.

aèda , nf: aveda Definition genia de erba a costa longa e a fògia lada, bona cota, chi creschet a sola, annu cun annu, faendho sa chima e sicandhosi a s'intrada de s'istade: torrat a bogare de sa matessi arraighina in atóngiu; is calidades prantadas (eda de ortu) faent a fògia e a costa meda prus manna, si ponent a sèmene e podent fàere in dónnia tempus Synonyms e antonyms beda, biarava, cea 1 Scientific Terminology rba, rbzc, Beta vulgaris.

aelcàre , vrb Definition prenare s'erca (bentre), abbudhare, tzatzare a meda, a tropu Synonyms e antonyms abbentrare, abbudagare, abbuselcare.

aelmaría , nf: avemaria, avemmaria, avermaria Definition sa pregadoria prus nodia a Nostra Segnora; tocu de campana e funtzione de su merie, in crésia; is granos de s’orrosàriu; una calidade de minestra minuda a bisura de tubbighedhu curtzu, po minestrone Synonyms e antonyms padennoste Sentences a sero chin dilicatesa faches durche cumpanzia chin sa santa aelmaria ◊ depet nàrrere bíndhighi avemarias 2. candho sonàt s'avemmaria is mannos e is minores si faiant sa rughe 3. s'orrosàriu portat cincuanta avemmarias e cincu babbunnostrus 4. in su brodu si dhui bit unas cantu avemmarias, arrogus de cibudha, ma mancu un'ogu de ollu.

aelógu , nf: ailogu, elogu, vailogu Definition maladia chi lassat sa pedhe a magas, a fossighedhos, candho est sanada Synonyms e antonyms arzolu, buata, pigoni, pigota Scientific Terminology mld Etymon grc. eulogía Translations French variole English smallpox Spanish viruela Italian vaiòlo German Pocken.

aémbru , nm Synonyms e antonyms addelentu, inginnu Sentences cussa fémina est massaja bona, tenet aembru in dogni cosa, contivizu in totu.

aèna , nf: avena, auena, ena, oena Definition genia de laore chi si sèmenat po brovendha (a logos dhi narant biada), e fintzes cussa areste chi creschet a sola; unu pitarioledhu; su pigiolu de su linu po coment’essit a filos longos (enas) Synonyms e antonyms aenamurra, arvenarzu, enàrgiu, fenapu, fenarza, fenumurru Scientific Terminology lrs, Avena sativa, a. fatua Etymon ltn. avena.

aenamúrra , nf: enamurra Definition erbas diferentes chi assimbígiant a s'avena Synonyms e antonyms aena, anàile, arvenarzu, enàrgiu, fenàile, fenapu, fenarza, fenumurru, filianu, oguena Scientific Terminology rba, Avena barbata, A. fatua, A. sterilis, Bromus hordaceus Etymon srd. Translations French folle avoine English wild oat Spanish cugula, ballueca, avena loca Italian avéna selvàtica German Flughafer.

aèndhe , bvrb: aindhe Definition gerúndiu de su vrb. àere Synonyms e antonyms apendhe, tenindhe.

aenzàre abbenzàre

aénzu abbénzu

aèra , nf, nm: (fintzes àera) àeri, àghera, àira, àiri, ari 2, ària Definition ammesturu de gasos chi cumponent s'atomosfera totu a inghíriu de sa Terra, fatu pruschetotu de azotu (a giru de su 76%) e de ossígenu (unu 23%), fintzes gasos raros e anidride carbónica: candho est in movimentu dha naraus bentu, currente, frina; si narat fintzes cun s'idea de logu, su chi si biet in artu, castiandho fache a foras de sa Terra (e deosi fintzes solu su chi si biet fora de sa Terra, es. s’a. istedhada); nau pl., is nues; su chi paret unu castiandhodhu in cara, pruschetotu po su chi tenet de assimbígiu a un'àteru / a/c. po su gasu chi si respirat si narat agiummai solu ària; min. aeredha, aerita = bentighedhu Synonyms e antonyms bentu / celu / nue / aerada, aeru, aerzu Idioms csn: leare o pigai ària = essire a logu abbertu, ue bi est currindhe aera; aera colada = currente de ària; ària morta = in logu serradu, ària pòvera meda de ossígenu; is aris = sas nues; ari inturriada, aera muda = aera annuada meda; ari boiratza = aera cun pagas nues artas; ari crobeta = aera annuada, cuguzada, àiris ingruius; aera frimma = aera annuada, ma séria; aeras móvidas = aera totu nues andhendhe; aeras frisciadas = chi no bi cheret pròere mancu annuada, tempus de assutore; ari bella = aera neta; aeras bassas = nues bassas; colore de aera = asulu; corpu de aera (mescamente a s'ogru)= corpu de bentu chi agghejat s'ogru o chi noghet a su saludu; betàrendhe sas aeras = pròiri a meda de fai dannu; sa bortaedie est perdindhe aeras = est irmurinendhe, iscurighendhe; èssere che faladu de sas aeras = no ischire mancu ite l'at capitadu, no cumprèndhere nudha coment'e candho unu est pesendhe de maladia; fuedhai a s'ària = faedhare chentza fundhóriu; tèniri ària bella = pàrrere bellu, èssere bellu de bisura; donai o ghetai ària a unu (nau de genti) = assemizare a unu; connòschere a unu a s'aera = a sa bisura (ca si assimbillat a is àterus de sa famíllia); leare s'ària a unu (a una domo) = impedumàreli sa vista, fàghereli àtera domo in dainanti de no poder bídere atesu Sentences est conca a sa bentana apitu de una sisia de àghera ◊ respiramus s'aera ◊ no est tirandhe prus aeredha ◊ su bentu àntziat e falat sa foza in s'àghera ◊ at leadu colpu de aera essendhe de su caldu a su fritu ◊ a su sole de s'istiu s'aera paret ballendhe ◊ inoghe che at friscura ca ch'est currindhe aera ◊ s'ària morta in miniera nd'istudàt fintzas sa luxi 2. s'aera ammontat totu su Pianeta ◊ is àrias funt annurradas ◊ s'aera podet èssere annuada, neta, séria, frita, muda, crucuriosa, abbudhada, istedhada, berbegada ◊ est pruendi e is àrias no portant ogu de iscampiai ◊ immoi est giai duus annus chi no iscapant àcua is àiris ◊ aeras frisciadas: annuat ma no proet! ◊ s'aera est torrendhe a barriare: istimmei chi proet! ◊ est essiu su soli e at fatu isparessi is àiris iscuriosus e ingruius 3. dhi ghetas un'ària, a cussu ◊ ndh'at un'àera de su babbu 4. candho liu apo nau, issos che sunt falaos che dae s'àghera, ma apustis si ndhe sunt cuntentaos ◊ sas cantones de como parent irfumentos de majarza pro zente chi at imbertu ària mala! ◊ masedu e atontadu che anzone, mi paria faladu dae s'aera! Surnames and Proverbs smb: Airi, Ari Etymon ltn. aera Translations French air English air Spanish aire, bóveda celeste Italian ària, vòlta celèste German Luft, Himmelsgewölbe.

àera , nf: (fintzes aera) Definition linnu malu o murta làvrina, genia de linna tostada meda chi faet a mata in logu de monte unu pagu artu Synonyms e antonyms costi, cóstiche, olàdighe Sentences sa discu fit de linna de àera fata a curbia Scientific Terminology mtm, Acer monspessulanum Translations French érable English maple Spanish arce de Montpellier Italian àcero German Ahorn.

aeràda , nf: agherada Definition su ghetai ària a calicunu, su pàrrere ccn. a sa bisura, a sa cara Synonyms e antonyms abbrembu, aeramentu, aeru, aerzu, assemizu, bisura Sentences a s'aerada mi pariat Bodale Etymon srd. Translations French physionomie English countenance Spanish semejanza, aire Italian fisionomìa German Ähnlichkeit.

aeràe, aerài , vrb: aerare, aerari, agherare, ariai, erai Definition pàrrere de connòschere a unu a cara assimbigiandhodhu a is àteros de sa famíglia Synonyms e antonyms abbentinnare, abbrembare, aergiai, agghentinare, ammelmare, assemizare, assimbigiai, atipizare Sentences cussu zòvanu a chie l'as aeradu? ◊ cussu l'apo aeradu a sa mama ◊ bos soe agherandhe ma non soe sicura: cuja sezis? Etymon srd. Translations French aérer, ressembler English to resemble, to look like Spanish asemejarse, tirar Italian arieggiare, somigliare German ähneln.

aeraméntu , nm Definition su aerare Synonyms e antonyms abbrembu, aerada, aeru, aerzu, assemizu Etymon srd. Translations French ressemblance English resemblance Spanish semejanza Italian somiglianza German Ähnlichkeit.

aeràre, aeràri aeràe