adústu , agt Synonyms e antonyms
àrridu,
asciutu,
sicu
Sentences
sos campos sunt adustos
Etymon
itl.
adusto
Translations
French
aride
English
dry
Spanish
árido,
adusto
Italian
àrido
German
trocken.
adutuperiàre addutuperiàre
àe , nf: ave Definition
is pigiones pentzaos e pigaos chentza distintziones e totus impare; dhu narant de ccn. pigione precisu, o fintzes de unu pigione ebbia bastat chi siat: candho acontesset custu si narat pl. puru; a logos, unu de is pigiones prus mannos, s'àbbile
Synonyms e antonyms
pigionia,
pilloneri,
pugione,
ulturina
/
àbbila
Idioms
csn:
pintare s'ae a bolu = èssiri grandu pintori diaderus de pintai is pillonis candu funti bolendi; lestru che ae in bolu = lestru meda, àbbile faghindhe faina
Sentences
no si moet de ae corogosta: pro paura s'isméntigat d'olare (L.Cubeddu)◊ si bolare coment'e ae podia, pro poder bènnere a cue su bolu pesare dia (A.G.Solinas)◊ sunt totu a una piae, che iscapados a s'ae ndh'essesint solovrados ◊ s'olia si l'est manighendhe s'ae ◊ s'ae famida est faghindhe dannu meda in binza
2.
no píulat un'ae ◊ sas aes sulcant sas aeras ◊ sas aes puru, a trumas, ant boladu ◊ sas aves sunt cantandhe, bolendhe, faghindhe su nidu ◊ s'ischit chi sempre subra de sas ruinas sas aes mortorzeras faghent festa! ◊ pòneti alas de ave e bola artu! ◊ sas aves ant cambiadu boghe
Etymon
ltn.
ave(m)
Translations
French
faune ornithologique
English
birdlife
Spanish
las aves
Italian
avifàuna,
i volàtili
German
Vögel.
aèda , nf: aveda Definition genia de erba a costa longa e a fògia lada, bona cota, chi creschet a sola, annu cun annu, faendho sa chima e sicandhosi a s'intrada de s'istade: torrat a bogare de sa matessi arraighina in atóngiu; is calidades prantadas (eda de ortu) faent a fògia e a costa meda prus manna, si ponent a sèmene e podent fàere in dónnia tempus Synonyms e antonyms beda, biarava, cea 1 Scientific Terminology rba, rbzc, Beta vulgaris.
aelcàre , vrb Definition prenare s'erca (bentre), abbudhare, tzatzare a meda, a tropu Synonyms e antonyms abbentrare, abbudagare, abbuselcare.
aelmaría , nf: avemaria, avemmaria, avermaria Definition sa pregadoria prus nodia a Nostra Segnora; tocu de campana e funtzione de su merie, in crésia; is granos de s’orrosàriu; una calidade de minestra minuda a bisura de tubbighedhu curtzu, po minestrone Synonyms e antonyms padennoste Sentences a sero chin dilicatesa faches durche cumpanzia chin sa santa aelmaria ◊ depet nàrrere bíndhighi avemarias 2. candho sonàt s'avemmaria is mannos e is minores si faiant sa rughe 3. s'orrosàriu portat cincuanta avemmarias e cincu babbunnostrus 4. in su brodu si dhui bit unas cantu avemmarias, arrogus de cibudha, ma mancu un'ogu de ollu.
aelógu , nf: ailogu,
elogu,
vailogu Definition
maladia chi lassat sa pedhe a magas, a fossighedhos, candho est sanada
Synonyms e antonyms
arzolu,
buata,
pigoni,
pigota
Scientific Terminology
mld
Etymon
grc.
eulogía
Translations
French
variole
English
smallpox
Spanish
viruela
Italian
vaiòlo
German
Pocken.
aémbru , nm Synonyms e antonyms addelentu, inginnu Sentences cussa fémina est massaja bona, tenet aembru in dogni cosa, contivizu in totu.
aèna , nf: avena, auena, ena, oena Definition genia de laore chi si sèmenat po brovendha (a logos dhi narant biada), e fintzes cussa areste chi creschet a sola; unu pitarioledhu; su pigiolu de su linu po coment’essit a filos longos (enas) Synonyms e antonyms aenamurra, arvenarzu, enàrgiu, fenapu, fenarza, fenumurru Scientific Terminology lrs, Avena sativa, a. fatua Etymon ltn. avena.
aenamúrra , nf: enamurra Definition
erbas diferentes chi assimbígiant a s'avena
Synonyms e antonyms
aena,
anàile,
arvenarzu,
enàrgiu,
fenàile,
fenapu,
fenarza,
fenumurru,
filianu,
oguena
Scientific Terminology
rba, Avena barbata, A. fatua, A. sterilis, Bromus hordaceus
Etymon
srd.
Translations
French
folle avoine
English
wild oat
Spanish
cugula,
ballueca,
avena loca
Italian
avéna selvàtica
German
Flughafer.
aenzàre abbenzàre
aénzu abbénzu
aèra , nf, nm: (fintzes àera)
àeri,
àghera,
àira,
àiri,
ari 2,
ària Definition
ammesturu de gasos chi cumponent s'atomosfera totu a inghíriu de sa Terra, fatu pruschetotu de azotu (a giru de su 76%) e de ossígenu (unu 23%), fintzes gasos raros e anidride carbónica: candho est in movimentu dha naraus bentu, currente, frina; si narat fintzes cun s'idea de logu, su chi si biet in artu, castiandho fache a foras de sa Terra (e deosi fintzes solu su chi si biet fora de sa Terra, es. s’a. istedhada); nau pl., is nues; su chi paret unu castiandhodhu in cara, pruschetotu po su chi tenet de assimbígiu a un'àteru / a/c. po su gasu chi si respirat si narat agiummai solu ària; min. aeredha, aerita = bentighedhu
Synonyms e antonyms
bentu
/
celu
/
nue
/
aerada,
aeru,
aerzu
Idioms
csn:
leare o pigai ària = essire a logu abbertu, ue bi est currindhe aera; aera colada = currente de ària; ària morta = in logu serradu, ària pòvera meda de ossígenu; is aris = sas nues; ari inturriada, aera muda = aera annuada meda; ari boiratza = aera cun pagas nues artas; ari crobeta = aera annuada, cuguzada, àiris ingruius; aera frimma = aera annuada, ma séria; aeras móvidas = aera totu nues andhendhe; aeras frisciadas = chi no bi cheret pròere mancu annuada, tempus de assutore; ari bella = aera neta; aeras bassas = nues bassas; colore de aera = asulu; corpu de aera (mescamente a s'ogru)= corpu de bentu chi agghejat s'ogru o chi noghet a su saludu; betàrendhe sas aeras = pròiri a meda de fai dannu; sa bortaedie est perdindhe aeras = est irmurinendhe, iscurighendhe; èssere che faladu de sas aeras = no ischire mancu ite l'at capitadu, no cumprèndhere nudha coment'e candho unu est pesendhe de maladia; fuedhai a s'ària = faedhare chentza fundhóriu; tèniri ària bella = pàrrere bellu, èssere bellu de bisura; donai o ghetai ària a unu (nau de genti) = assemizare a unu; connòschere a unu a s'aera = a sa bisura (ca si assimbillat a is àterus de sa famíllia); leare s'ària a unu (a una domo) = impedumàreli sa vista, fàghereli àtera domo in dainanti de no poder bídere atesu
Sentences
est conca a sa bentana apitu de una sisia de àghera ◊ respiramus s'aera ◊ no est tirandhe prus aeredha ◊ su bentu àntziat e falat sa foza in s'àghera ◊ at leadu colpu de aera essendhe de su caldu a su fritu ◊ a su sole de s'istiu s'aera paret ballendhe ◊ inoghe che at friscura ca ch'est currindhe aera ◊ s'ària morta in miniera nd'istudàt fintzas sa luxi
2.
s'aera ammontat totu su Pianeta ◊ is àrias funt annurradas ◊ s'aera podet èssere annuada, neta, séria, frita, muda, crucuriosa, abbudhada, istedhada, berbegada ◊ est pruendi e is àrias no portant ogu de iscampiai ◊ immoi est giai duus annus chi no iscapant àcua is àiris ◊ aeras frisciadas: annuat ma no proet! ◊ s'aera est torrendhe a barriare: istimmei chi proet! ◊ est essiu su soli e at fatu isparessi is àiris iscuriosus e ingruius
3.
dhi ghetas un'ària, a cussu ◊ ndh'at un'àera de su babbu
4.
candho liu apo nau, issos che sunt falaos che dae s'àghera, ma apustis si ndhe sunt cuntentaos ◊ sas cantones de como parent irfumentos de majarza pro zente chi at imbertu ària mala! ◊ masedu e atontadu che anzone, mi paria faladu dae s'aera!
Surnames and Proverbs
smb:
Airi, Ari
Etymon
ltn.
aera
Translations
French
air
English
air
Spanish
aire,
bóveda celeste
Italian
ària,
vòlta celèste
German
Luft,
Himmelsgewölbe.
àera , nf: (fintzes aera)
Definition
linnu malu o murta làvrina, genia de linna tostada meda chi faet a mata in logu de monte unu pagu artu
Synonyms e antonyms
costi,
cóstiche,
olàdighe
Sentences
sa discu fit de linna de àera fata a curbia
Scientific Terminology
mtm, Acer monspessulanum
Translations
French
érable
English
maple
Spanish
arce de Montpellier
Italian
àcero
German
Ahorn.
aeràda , nf: agherada Definition
su ghetai ària a calicunu, su pàrrere ccn. a sa bisura, a sa cara
Synonyms e antonyms
abbrembu,
aeramentu,
aeru,
aerzu,
assemizu,
bisura
Sentences
a s'aerada mi pariat Bodale
Etymon
srd.
Translations
French
physionomie
English
countenance
Spanish
semejanza,
aire
Italian
fisionomìa
German
Ähnlichkeit.
aeràe, aerài , vrb: aerare,
aerari,
agherare,
ariai,
erai Definition
pàrrere de connòschere a unu a cara assimbigiandhodhu a is àteros de sa famíglia
Synonyms e antonyms
abbentinnare,
abbrembare,
aergiai,
agghentinare,
ammelmare,
assemizare,
assimbigiai,
atipizare
Sentences
cussu zòvanu a chie l'as aeradu? ◊ cussu l'apo aeradu a sa mama ◊ bos soe agherandhe ma non soe sicura: cuja sezis?
Etymon
srd.
Translations
French
aérer,
ressembler
English
to resemble,
to look like
Spanish
asemejarse,
tirar
Italian
arieggiare,
somigliare
German
ähneln.
aeraméntu , nm Definition
su aerare
Synonyms e antonyms
abbrembu,
aerada,
aeru,
aerzu,
assemizu
Etymon
srd.
Translations
French
ressemblance
English
resemblance
Spanish
semejanza
Italian
somiglianza
German
Ähnlichkeit.
aeràre, aeràri aeràe