ischíre, ischíri , vrb: iscíara,
iscie,
iscire 1,
isciri,
issí,
issire 1,
sciri Definition
àere idea precisa de calecuna cosa, su connòschere sa cosa po comente est, arresurtau de su imparare, de su bíere o intèndhere, de su cumprèndhere, de su istudiare / ger. iscendo, ischindhe, ischindho, ischendhe; pps. ischidu, ischípidu
Synonyms e antonyms
connòscere,
dischire
Idioms
csn:
dare a i. una cosa = nàrrere, mandai s'isceda; bènnere a i. = arrennèsciri a isciri, ischire pro cumbinassione; i. a intèndhere = isciri pro dh'èssiri inténdiu; i. a (+ inf. vrb.) = èssiri bellu a…; i. una cosa chei s'abba = ischire una cosa bene meda; i. su logu, a unu logu = connòschere su logu, ischire inue est cussu logu, inue si colat pro bi lòmpere; i. unu logu = ischire inue…; i. sa lessione, una cantone, i. una limba = connòschere bene a puntu de la nàrrere, de la faedhare; ischiresila = pessare una cosa zusta innantis de cumbinare, inzertare sa cosa coment'e ischíndhela innantis; su de no ischire = s'ignoràntzia; ischire una cosa, una nova, dae calicunu = po dh'àere inténdhia a calecunu
Sentences
cussos no iscint it'est piedade: sos novellos cainos iscint solu a uchídere zente ◊ cussu est su brebu de is ci issiant s'arte de bivire (B.Liori)◊ ndhe isco una, de fémina, ma bella, mih: ti at a piàghere ebbia! ◊ eite si ti l’ischint: a caserma ti acusant! ◊ pro bi l'àere ischidu chi fit gai totu físsios… za no ti aia lassadu cojare cun isse! ◊ tue dh'issis: passo sa die tra bàtoro muros, tra líbberos e paperis e giornales ◊ ti l'at ischidu totu sa bidha!
2.
l'apo ischidu a intèndhere chi fist isperiguladu fatu! (G.Ruju)◊ mancari fachendhe a pastore, ischiat a lèzere e a iscríere e fit de fàcheres e de allegas a sa mannina ◊ gai iscat a manigare cantu ischit a fàghere faina!
3.
a l'ischis a sa pinneta issoro? ◊ a Monte Unturzu no l'isco, no bi so andhadu mai ◊ eo puru l'isco su caminu! ◊ isco unu logu chi bi ponet antunna meda ◊ chi sa domu mia no iscínt, dhus pregu de domandai! (Sitzia)
4.
si ch'est andhadu a iscola chentza ischire sa lessione ◊ bae, rispondhe tue ca ischis su frantzesu! ◊ de cantzonis no ndh'ischiu mancu una
5.
importat pagu a ti dare a ischire inue totugantu so istadu ◊ a s'amigu tou li cheret dadu a ischire chi ses cojendhe ◊ bos lu fato a ischire comente est
6.
tue ti l'as ischida, maridu nanu chirchendhe! (P.Mossa)
7.
su de no ischire za est cosa bona!…
Surnames and Proverbs
prb:
a chini no iscít est parenti o cumpàngiu de chini no bit
Etymon
ltn.
scire
Translations
French
savoir
English
to know
Spanish
saber
Italian
sapére
German
wissen,
kennen.
ischirràre , vrb Definition
segare o ispuntare su pàmpinu
Synonyms e antonyms
isbitare,
ischimare,
scirrai
/
issarmentare
Sentences
tenio àsiu, deo, a ischirrare, a ilmutzare, a bogare in loba, a pudare, a immelmare, a isalmentare: nudha! (A.Cossu)
Etymon
srd.
Translations
French
épamprer
English
to strip of its leaves (a vine)
Spanish
despampanar
Italian
spampanare
German
ablauben.
ischirriolài, ischirriolàre , vrb: iscorriolare,
schirriolai Definition
bogare unu trastu a corriolos, a tiras
Synonyms e antonyms
imbroconare,
irbinarjare,
iscorriare,
iscorriaxai,
isteressare,
istratziolare,
minutzare,
schirrionai,
spetzimingiae
Sentences
su rú li at iscorrioladu sa bestimenta ◊ sos canes ti ant a ischirriolare sas carres!
Etymon
srd.
Translations
French
réduire en lambeaux
English
to tear to shreds (in)
Spanish
despedazar,
destrozar
Italian
sbrandellare,
stracciare
German
zerfetzen,
zerreißen.
ischisciàre , vrb Definition
innisire su mucu e illimpiare su nasu
Synonyms e antonyms
inniscire,
ischiscire,
nesire
Etymon
srd.
Translations
French
se moucher
English
to blow one's nose
Spanish
sonarse
Italian
soffiarsi il naso
German
sich schneuzen.
ischissiài, ischissiàre , vrb: schisciai 1 Definition
fàere a ischíssiu, essire fora de sèi, pèrdere sa conca po calecuna cosa (dolore, amore, àteru), pràghere meda
Synonyms e antonyms
abbaradhare,
ammachiae,
delliriare,
dessessire,
dischissiare*,
fatzellare,
irbariare,
iscansae,
issentire
Sentences
si est ischissiendi a dolori de dentis ◊ s'immensu de su creadu t'ischíssiat s'ànimu ◊ no m'ischissis su sentidu! ◊ m'ischíssiu chi non ti biu!
2.
gatu a pisci ingustada bandat ischissiada candu pigat su fragu!(S.Corona)◊ ballus, befas, cantus e sonus sunt divertimentus chi ischíssiant sa genti
Translations
French
devenir fou
English
to go crazy
Spanish
enloquecer
Italian
impazzire
German
verrückt werden.
ischissonàre , vrb: iscrissonare,
scriscionai Definition
bogare sa raga (ischissone) a sa castàngia, bogare sa castàngia de su corgiolu ispinosu
Synonyms e antonyms
irragare,
iscocotare,
iscucudhare
Sentences
mi pogno a iscrissonare castagna a manos límpias! ◊ est ischissonanno e bodhinno castagna
Etymon
srd.
Translations
French
enlever la bogue
English
to husk
Spanish
quitar el erizo de las castañas,
escabuchar
Italian
diricciare
German
Eßkastanien schälen.
ischissurài, ischissuràre , vrb: iscussuai,
iscussurai,
iscussurare,
schissurai Definition
sa tzucada de is abes noas de unu casidhu, fintzes su dhas pònnere in àteru casidhu / iscussuai su bestiàmini = bogare a pàschere
Synonyms e antonyms
isabiare
Sentences
iscussurare che ape dae moju ◊ fatuvatu sa robba s'ischissurat ca marzane un'anzone ti che furat
Etymon
srd.
Translations
French
essaimer
English
to swarm
Spanish
emjambrar
Italian
sciamare
German
ausschwärmen.
ischitíre , vrb Definition
pigare o seberare cucu o paris e bogare in duos a s'ingrundha donniunu unu tanti de pódhighes (chi faent a suma unu númeru cucu o paris) po bíere a chie tocat una cosa (binchet chie at intzertau sa categoria chi at isceberau), po cumenciare su giogu o àteru, decídere a chie tocat calecuna cosa
Sentences
ischitimus a bídere a chie tocat a comintzare
Etymon
srd.
Translations
French
établir à qui est le tour dans un jeu
English
to make deciding game
Spanish
sortear
Italian
fare lo sparéggio
German
den Entscheidungskampf ausfechten.
ischitzàre , vrb Definition
crepare, fàere a una cata, istrecare mescamente cun pesu mannu in pitzu; bínchere o isfrutare s'àteru de mala manera, de no si ndhe pòdere prus istrantagiare; foedhandho cun tzacu, est foedhu furriau de ischire (sigomente tenent is primos sonos oguales, ischi)/ i. una fruschedha = afíerela a manera de ndhe fàghere essire sa martza
Synonyms e antonyms
abbullonare,
acatare 2,
aggatare,
cerfai,
ischerfare,
istercare
/
acacigai,
tilpiare
Sentences
si che li daes a suta t'ischitzat che rana, cun totu cussu pesu! ◊ sa mola ischitzat s'olia in su radu, maghinendhe ◊ su prejoneri che passaiat su tempus ischitzendhe tíntula e legendhe totu su chi li ruiat in manos
2.
su piús chi los arrennegat est su d'èssere ischitzados in sa povertade issoro dai graves e odiosos afoghizos
3.
- Cantu at a durare, ocannu, sa festa? - Issos l'ischitzant: a nois no nos narant nudha!
Etymon
itl.l
skisá
Translations
French
écraser
English
to crush
Spanish
aplastar
Italian
schiacciare
German
quetschen.
ischivíre , vrb: schiviri Definition
tènnere àscamu, ischifu, de sa cosa
Synonyms e antonyms
aschiare,
grisai 1,
ischifare
Translations
French
éprouver du dégoût,
refuser
English
to loathe,
to refuse
Spanish
sentir asco
Italian
provare schifo,
rifiutare
German
ekeln,
nicht vertragen.
isciaculài, isciaculàre , vrb: iscioculare,
isciuculare,
issuculare,
sciaculai Definition
mòvere a iscutuladura, nau mescamente de abba aintru de istrégiu po giare una samunada; passare cosa in s'abba a forte de un'ala a s'àtera po dhi giare una samunada; pigare a iscutuladura / giúghere a ccn. isciúcula isciúcula = aguantai a unu sentz'e siguresa, de una cosa a s'àtera
Synonyms e antonyms
assucare,
igiucare,
iscioriare,
isciucare,
sciampuinai
/
sachedhare
Sentences
s'abba issúculat ◊ sa pobidha dhu tzérriat, dhu fúrriat brente a susu, dh'issúculat cricandho de dh'ischidare ◊ seo issuculanno is tassones
2.
isciàculat su carru de su viagiadore ◊ che barigheit sa vida isciaculendhe in pojos de ludu
Etymon
srd.
Translations
French
clapoter
English
to paddle
Spanish
mover agua en un recipiente para limpiarlo
Italian
guazzare
German
planschen.
iscialài, iscialàre , vrb: issalare,
scialai Definition
fàere festa manna cun papóngiu, bufóngiu, ispesa e àteru, a meda / i. su tempus = ispassaresila
Synonyms e antonyms
diveltire,
spadatzai
/
ispeldisciare,
istravuciare,
sparafiai
Sentences
medas iscialant in sa pedhe anzena ◊ tanti sorresta tua no si est iscialada ballandho!…
2.
tui ti divertis iscialendu
Etymon
itl.
scialare
Translations
French
banqueter
English
to banquet
Spanish
banquetear
Italian
banchettare
German
an einem Bankett teilnehmen.
isciarrocài , vrb: isciorrocai,
isorrocai,
isorrocare,
sciarrocai Definition
nau prus che àteru de fràigos, muros o àteru deasi, betare a terra o orrúere totu a una borta, distrúere totu; fuliare puru, fàere a imboladura
Synonyms e antonyms
destrui,
idarrocai,
ifàghere,
isciasciai,
isconciare
/
derrúere,
irderrúere,
iscalabrare,
isciusciai
/
foliai,
illichidare
Sentences
nci dhus est isciarrocada sa turri de Síloe e dhoi funt abarraus ◊ seus impinniaus a isorrocai su sistema chi at penalizau sa Sardínnia ◊ su muenti ndi dh'at isciorrocau is dentis a cràcinu
2.
custu tzicherone de avantzos isorrocachedhu in sa séchia!
Etymon
srd.
Translations
French
démolir,
abattre
English
to dismantle
Spanish
abatir
Italian
schiantare
German
niederreißen.
isciasciài , vrb: sciasciai Definition
fàere a orrugos ma coment'e a crepadura, a isciopadura, segare
Synonyms e antonyms
destrui,
idarrocai,
ifàghere,
ifasciare,
isciusciai,
isconciare,
isordulare,
sculai
Sentences
nant ca, sa noti chi nascit Gesugristu, su tiau totu su chi aferrat isciàsciat! ◊ chi pigu cussa cadira si dha isciàsciu in conca!… ◊ chi t'arruit sa síndria a terra s'isciàsciat!
Translations
French
défaire
English
to crumble
Spanish
destrozar
Italian
sgretolare
German
zerbröckeln.
isciopài, isciopàre , vrb: iscopiai 1,
iscopiare,
issopare,
ixopare,
sciopai Definition
su si apèrrere a crepadura, a tzàcurru, po sa fortza chi ispinghet de sa parte de aintru, o fintzes po pesu meda de fora; su si pesare o pònnere a s'ingrundha a nàrrere, cumenciare calecuna cosa de forte o grave totinduna / isciopa! = foedha! (nau cun tzacu)
Synonyms e antonyms
cherpai,
ciopai,
scuartarai
Sentences
gei nau ca funt isciopendusí, in cussa bidha: gei ses un'isparatoriedhu!…◊ no cabet su coro in sa càscia e si no làgrimo isciopat ◊ s'ambesue daghi si atatat meda ixopat ◊ arresètadi, gai no iscópias che sa buscica de su porcu! ◊ una granata dhi fut iscopiada a pagu tretu e dh'iat pesau a bolai ◊ mi apo issopau unu fruschedhu cun s'agu (P.La Croce)
2.
gasi isciopesit pro tantu penare isfoghendhe in piantos e lamentos ◊ si trínnigat, no podet faedhare, poi isciopat in risu tristu e feu ◊ in cussu prammu de terrinu fit iscopiada sa gherra ◊ cudhas si sunt pilisadas chi pariat iscopiandhe su locu
Etymon
itl.
schioppare
Translations
French
éclater,
crever
English
to explode,
to crack
Spanish
reventar
Italian
scoppiare,
crepare,
esplòdere
German
bersten.
isciorài , vrb: sciorai Definition
fàere iscioru, braga, giare a bíere sa cosa, bantandhosi
Synonyms e antonyms
abantai,
bagianai,
isfartzare
Sentences
no po isciorai, ma est méritu miu puru!
Etymon
itl.
sciorare
Translations
French
arborer,
étaler
English
to flaunt
Spanish
hacer gala,
presumir
Italian
sfoggiare
German
prunken mit.
isciringàre , vrb: scingrai,
tziringare Definition
fàere calecuna cosa a isciringa in su sensu de samunare o illimpiare un'arremu (es. busciuca), ma fintzes própriu de intrare meighina a sa carena; nau in cobertantza, fàere sufrire, agghejare, giare ifadu a unu
Etymon
srd.
Translations
French
introduire un cathéter,
importuner
English
to catetherize
Spanish
poner un catéter
Italian
cateterizzare,
clisterizzare
German
katheterisieren,
einen Einlauf machen.
isciucài, isciucàre , vrb: issucare,
ixucare Definition
pònnere e iscutulare a forte abba o àteru deasi aintru de un'istrégiu, coment'e po dhu samunare, po illimpiare; fintzes solu samunare, betare abba a un'istrégiu, passare un'istrégiu in s’abba, samunare orrobba
Synonyms e antonyms
assucare*,
igiucare,
isciaculare,
iscioriare,
sciabballotai,
sciampuinai
/
sciacuai,
samunae
/
iscotzinare,
iscutuai,
sachedhare,
sucariare
Idioms
csn:
issucàresi sa limba = nàrriri totu su chi si tenit in ganas (prus che àteru fuedhendi contr'a ccn.); issucàresi sa buca = papai àtera cosa po cambiai sabori
Sentences
si at isciucadu manos e cara ◊ sa mama at isciucadu sos pes a su pitzinnu ◊ a s'edade tua fia istraca de isciucare in su riu ◊ bi cheriat totu s'abbasanta a che isciucare cussa ura ◊ sa giovanedha ixucheit su tatzone ◊ no mi fatas zínziri issuchendhe sos piatos! ◊ no issucant de su sabone s'istrezu ◊ so andhendhe a ixucare lentolos ◊ unu annanghiat abba a su late cun sa cóntiga de ixucare sas cannadas (S.Patatu)
Translations
French
rincer
English
to rinse
Spanish
enjuagar,
aclarar
Italian
risciacquare
German
ausspülen.
isciucutàre , vrb Definition
fàere o lassare calare abba (o àteru deasi) de calecuna cosa isciusta (istrégiu, orrobba), a bortas fintzes is úrtimos istídhigos
Synonyms e antonyms
aggutai,
botiare,
ilgutare,
sucutare,
sucutire
Etymon
itl.t
soggottare
Translations
French
dégouliner,
égoutter
English
to drip
Spanish
gotear,
escurrir
Italian
sgocciolare
German
tröpfeln lassen.
isciúdere , vrb: iscúdere,
iscudi,
iscúdiri,
iscútere,
scudi Definition
giare cropos, pigare a cropos (ma bastat fintzes unu cropu solu); iscutulare, betare, atzapulare, mòvere a cropu cun fortza e fuliare o fàere lòmpere atesu, fàere o lassare orrúere a terra / 1ˆ p. sing. ind. pres. iscuto, iscutzo; pps. iscutu; cong. pres. 2ˆ p. sing. iscutzas
Synonyms e antonyms
abbanzare,
acamassare,
aciocai,
acorpai,
addobbai,
arropai,
atripai,
irbatulare,
iscotzinare,
sussare,
zongare
/
ghetai,
imbolare
Idioms
csn:
i. a libbru, a berbos = nàrrere peràulas fortes; i. una cundenna, annos de galera = betare una cundenna; iscúdere su sorde de una malandra = fàgherendhe rúere o essire su sorde; meghina de iscúdere = meighina chi ndhe faghet rúere su sorde
Sentences
sa sorte chin sa destra mi at iscutu, chin sa manca corpadu ◊ iat pigau unu fusti e iat atacau a iscudi a peis e totus si ndi fuant pesaus ◊ si no faghes a bonu t’iscudo a iscantarzada! ◊ si as de m'iscúdere, colpa! ◊ parent canes, iscudèndhesi a moltolzu ◊ candho ndhe imbatet l'iscuto che unu cane!◊ no dh'iscutzas, s'animale: ammasetzat frandhigandhodhu!
2.
is óminis me is matas iscudint s'olia cun is furconis e is féminas asuta ndi dha bodhint ◊ at iscutu duos brincos e ch'est rutu ◊ candho mi as bidu reu, a terra mi as iscutu! ◊ su pitzinnu si ndh'est iscutu a subra mia ◊ si ndh'est iscutu de su letu ◊ si nc'iscudit a sa tzurpa acantu dhui at pirígulu ◊ che l'at iscutu in mare ◊ su pudhu iscudet unu cantu chi assustrat sas coitas
3.
bi at àrbures chi iscudent foza in atunzu e àteras chi iscudent foza in istiu ◊ daghi at a àere iscutu su machine, torret a inoghe!
Etymon
ltn.
excutere
Translations
French
battre,
frapper
English
to beat
Spanish
golpear,
pegar
Italian
bàttere,
picchiare,
scagliare
German
schlagen,
prügeln.