Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

apiliàre , vrb rfl: apilliare Definition bènnere su disígiu, pigare a disígiu, disigiare forte, pedire ccn. cosa (o fintzes gente, agiudu) chi s'iat a bòllere; fintzes atacare, andhare o cúrrere aifatu po cracare Synonyms e antonyms apeliai Sentences si est apilliadu a li dare cosa ◊ sos fizos si sunt apiliados a sa mama ◊ sa ulturina si est apiliada a su mortorzu ◊ ite balet cust'umanu apiliare sentza ischire pro pòdere isperare si avreschet un'àteru manzanu? (G.A.Salis)◊ a sos carvonajos si apillieit a li dare su carvone ◊ so apilliadu a erba ◊ ti ses apilliadu a una castigada: no agataias una fémina menzus?! 2. donzi borta chi bogo a pizu carchi faina paret chi si mi apíliet su malejanu ◊ si li sunt apilliados sos canes che dimónios Etymon itl. appigliare Translations French désirer ardemment English to have a strong wish, to ask insistently Spanish anhelar, pedir con insistencia Italian avére fòrte desidèrio, chièdere con insistènza German wünschen, eindringlich bitten.

apilicàre , vrb: apiligare, aplicare 1 Definition artzare a ccn. logu o a ccn. cosa, in artu, aguantandhosi cun is manos fatas a cancarrone o a gànciu; camminare o andhare a pelei in pesada Synonyms e antonyms acadhai, alciare, ampiai, apicai, apichedhai, apiculai, apiliconare, apitzuligare, apugiai / ampilare Sentences sos pitzinnos si che apilicabant in su muru ◊ si sunt apilicadas pro basare sos pedes a su Redentore ◊ andhamus che furmicas, apiligados a filichedhos ◊ isse si apiligaiat a sos cànnaos de sas campanas ◊ che sunt apilicados a supra sua ◊ si che sunt apilicados a un'élighe ◊ sos funnos comente est colatu su focu si fint fortzicatos e apiligatos apare ◊ ti ses apiligadu a su carrotzone 2. si nche bidiant sas féminas apilicandhe in cudhu punta a susu Translations French grimper English to climb Spanish trepar, encaramarse Italian arrampicare German klettern.

apillài , vrb: apillare, apixari, apizare Definition pònnere sa cosa a pígios, a pígiu pígiu, unu in pitzu de s'àteru a muntone, pònnere su pígiu; artzare a pígiu de pitzu; a logos, fintzes isserrare de su corpus Synonyms e antonyms abbigai, acasidhai, acastedhare, ammuntonae, apirare Idioms csn: apillaisí a istrintu = istare o pònneresi in afissu; apillai sardina = pònnere sardina a pizos Sentences su pane de fresa apustis assadu si apizat ◊ sa ní est calandu a tzàpulis abbellu abbellu apixandu… (L.Pirarba) 2. nci afungat in s'àcua e ndi torrat a apillai 3. a papai figamoru meda apillat, ma fintzas su casu fait apillai Etymon srd. Translations French stratifier, entasser English to stratify, to stow Spanish poner en capas, estibar Italian méttere a strati, stratificare, stivare German aufschichten, zusammendrängen.

apimpirinài , vrb Definition fàere a pimpirinus, a farinos Synonyms e antonyms amminudare, filchinare, fratazare, ifrighinare, irfarfaruzare, scirfinai, sfiniallai, spamparinai, spimpirallai, spimpiridai Etymon srd. Translations French émietter English to crumble Spanish desmigajar Italian sbriciolare German zerbröckeln.

apimpirinàre , vrb: apipiniai, apipiniare, apipirinare, apirpirinare, apispirinare Definition pònnere apipiredhaos, abbasciaos cun is cambas pinnigadas e is nàdigas in pitzu de is carrones Synonyms e antonyms abbibbirinai, abribidhai, apatai, aperperinare, apibidedhare Sentences s'est apipirinadu a bodhire una mola de frenugu Etymon srd. Translations French s'accroupir English to crouch (down) Spanish agazaparse Italian accoccolarsi, accosciarsi German sich zusammenkauern, sich niederkauern.

apinioníri , vrb: apinnioniri Definition tènnere apinionis, su si pònnere pentzamentos, arreolos timendho calecuna cosa Synonyms e antonyms apensamentai Sentences intendendu custus fuedhus su rei Erodi si fut apinioniu e, pinnigaus totus is capus de is sacerdotis e is iscribbas, dhis iat domandau in cali logu depiat nasci su Messia (Ev)◊ calancunu fut meda apentzamentau e apinnioniu Etymon srd. Translations French alarmer English to alarm Spanish alarmar Italian allarmare German alarmieren.

apinnonàre , vrb Definition pònnere a pinnone, su si parare prantaos; andhare a una filada, a una bandha Synonyms e antonyms impinnonare, punnai Sentences si est apinnonadu in sa gianna ◊ su batu at apinnonadu sa coa 2. sa robba est apinnonendhe a s'abba ◊ as a bídere torra apinnonendhe sa nae tua a sa terra chi isetat Etymon srd. Translations French dresser English to raise Spanish erguir, levantar Italian rizzare German aufrichten.

apipàre , vrb Definition arrangiare a sa bona pruscatotu bestimentu iscorriau Synonyms e antonyms aconciai, apitzare, arragnare, impipai, intipedhare, tapulare Translations French rapiécer English to patch (up) Spanish remendar, arreglar Italian rabberciare German zurechtflicken.

apiràre , vrb Definition pònnere sa cosa a pira, subràbare bene assentada, una in pitzu de s'àtera Synonyms e antonyms abbigai, acasidhai, acastedhare, ammuntonare, apillai Sentences si apirat su pane de fresa, sa robba prantzada ◊ sas dimannas fint incomintzanne a si apirare in s'iscrivania (A.Pau) Translations French empiler English to pile Spanish apilar Italian accatastare German aufschichten.

apirchizonàre , vrb: aprichitzonare, aprighizonare, prichizonare Definition fàere a prighizones, a tzirbisas, nau de sa carre, de bestimentos, de su frutuàriu Synonyms e antonyms acaramai / ammaugionai, apigiare, apistichizonare, apistillonai, frongire, pansiri, prighizonire, prinzigunire | ctr. istirai, pranciai Sentences custas pumatas sunt aprighizonadas ca ant pérdidu abba ◊ sas erveches giuchent sas titas aprichitzonatas a ghisa de càrica Etymon srd. Translations French froisser, chiffonner English to wrinckle (up) Spanish fruncir, arrugar Italian aggrinzire, sgualcire German runzeln, zerknittern.

apistichinzàre , vrb: apistighignare, apistighinzare, pistichinzare Definition pònnere, pigare o tènnere pistighíngiu, arreolu Synonyms e antonyms afruscare 1, apensamentai Sentences custa màzine chi li ant presentau l'at apistichinzau ◊ candho at bidu chi su pisedhu no fit torradu ancora, su babbu comintzeit a si apistighinzare ◊ si apistichinzat pro sa salute Etymon srd. Translations French s'agiter, être inquiet English to crave Spanish zozobrar, estar intranquilo Italian avére o méttere inquietùdine, smània German von Unruhe erfaßen werden, Unruhe verursachen.

apistizonàre , vrb Definition fàere a pistizone, a frégula, a granos piticos Synonyms e antonyms abbotzichedhare, ammoroculare, ammurudhare, apistulare Etymon srd. Translations French agglutiner en grains English to clot Spanish formar grumos Italian aggrumare German gerinnen.

apisulinàre , vrb Definition pigare sonnu Synonyms e antonyms aggalenare, agghilimare, galare, ingalenare | ctr. ischidare Etymon itl. Translations French s'assoupir English to doze off Spanish adormecerse Italian appisolarsi German einschlummern.

apitàre , vrb: apitzare 1 Definition istare apitu, abbaidandho a ccn. disigiandho de su chi tenet, o chi portat, coment’e pedindho a ndhe dhi giare Synonyms e antonyms acogai, apatèssiri, apedhiae, apètere, apetire, desizare Sentences proite depo istare apitendhe abbaidendhe a manos suas?! ◊ istat apita apita abbaidendhe a li dare cosa candho si ndhe podet triballare! ◊ sa pisedhina est apitendhe sa cariasa ◊ lèvache cussu cane ca est apitendhe sa peta! ◊ sas pitzocas in partza e sos ómines abbadiandhe e apitzandhe! Etymon srd. Translations French convoiter English to crave for Spanish desear, codiciar Italian bramare, guardare con desidèrio German begehren.

apitzinnàre , vrb Definition torrare a giòvonos, a piciocos Synonyms e antonyms abbajanare, apicinniri, impisedhire, ingiovanèssiri | ctr. assenecare, imbeciai Etymon srd. Translations French rajeunir English to rejuvenate Spanish rejuvenecer Italian ringiovanire German verjüngen.

apixonài , vrb Definition cassare pigiones Etymon srd. Translations French chasser les oiseaux English to catch birds Spanish pajarear Italian uccellare German auf Vogelfang gehen.

aplicài, aplicàre , vrb: apricare, aprigare 2 Definition pònnere, adatare, apicigare una cosa a un'àtera 2. su sàmbene aplicade [trad. rendete efficace] chi azis derramadu in una rughe! Etymon itl. Translations French appliquer English to apply Spanish aplicar Italian applicare German kleben.

aplopodhàre , vrb: aporpodhare, aprapudhae, -ai, -are, aprapuedhai, apropodhai, apropudhai, -are, aprupudhai, porpodhare Definition istare totu tocandho, a suighidura, cun is manos (fintzes cun significau sessuale) Synonyms e antonyms ammanucai, ammanutzare, apalpedhare, apalpuzare, aparpidare, aprapitai, atrapidare, tochitae Sentences si ti bollis afancedhai… dhui est cuss'istàtua: tenis àsiu aprapudhendi! ◊ aprapudhas s'amanti sempri in parti de corrali! ◊ ses tui chi fust apropodhandu, mugendu…◊ at cumentzau a mi aporpodhare in totu sa carena Etymon srd. Translations French palper English to touch, to squeeze Spanish manosear Italian palpeggiare, fornicare German befühlen.

aplumài, aplumàre, aplumbài , vrb: aprumae, -ai, -are, aprumbai Definition fàere a prumu; pònnere su prumu po sardare calecuna cosa; pònnere bene a prumu, in verticale; callai a ciorbedhu, essire sàbios; fintzes fàere a pesu in s'istògomo, nau de papares Synonyms e antonyms insabiai Etymon ctl., spn. Translations French plomber English to plumb Spanish emplomar, aplomar Italian impiombare German verbleien.

apobidhài , vrb rfl: apopidhare Definition su si fàere mere de calecuna cosa, de unu logu Synonyms e antonyms acabarrare, apoderai 1, impadronizire, impobidhai, impoderare | ctr. ispobidhare Etymon srd. Translations French s'emparer English to take possession Spanish apoderarse Italian impadronirsi German sich bemächtigen.