aprofetài, aprofetàre , vrb: aprofitai,
aprofitare,
prufetare Definition
su ndhe bogare totu su bene possíbbile candho faet, bogare profetu, útile, no pèrdere s’ocasione bona; isfrutare is àteros o su dhis fàere dannu candho no si podent abbàlere o difèndhere
Sentences
pecadore, e cale ispetas piús manna biadia si de custa morte mia oe no ti ndhe aprofetas? ◊ che so acurtzu a butega e ndhe aprofito pro mi leare cosa ◊ tocat a ndhe aprofitare como chi est tempus bonu, a ndhe collire s'olia, no iscontzet! ◊ diciosus totus cudhus chi de custa gràtzia divina si ant aprofitai!(G.Loi)
2.
est aprofitendusindi, de mei! ◊ ti ndhe ses aprofitadu, de cussu pisedhu, ca ses prus mannu! ◊ deo l'apo posta in brios e àtere si ndh'est aprofetendhe! ◊ s'ammoradu l'aiat agatada sola e si ndhe fit aprofitadu
Etymon
itl.
Translations
French
profiter
English
to profit
Spanish
aprovechar
Italian
approfittare
German
benutzen,
ausnutzen.
aprofundài, aprofundhàre , vrb: profundai Definition
fàere prus fundhudu unu fossu, unu buidu; intrare prus aintru in is chistiones, cricare su fundhu de calecuna cosa
Synonyms e antonyms
afungai 1,
afungurai,
aprofundhire,
indevucare
Translations
French
approfondir
English
to deepen
Spanish
profundizar
Italian
approfondire
German
austiefen,
vertiefen.
aproghilàre, aprogliài , vrb: aproigliai 1,
aproillae,
-ai,
-are,
aproliai,
-are Definition
bènnere o dipèndhere de calecunu àteru logu; lòmpere, torrare, recuire a domo, bènnere a próliu
Synonyms e antonyms
acodie,
acoltziare,
acosiare,
acostai,
acostire,
apriodhai,
aprobiai,
assortire
/
recoire
Sentences
sa genti aproillàt de dónnia parti ◊ seus abetendidhu: ancora est a aprogliai! ◊ candu dhis est essiu s'ispédhiu de arramigai, ita nas ca funt aproliaus a domu? ◊ a bidha aproliaus a s'iscurigada, ca marraus po cantu est luxi ◊ ndi bit de dotoris aproliaus, innòi, si tzérriat agitóriu!…
Etymon
srd.
Translations
French
venir
English
to come
Spanish
proceder,
recogerse
Italian
provenire
German
herkommen.
aprovistàre , vrb Definition
fàere o giare provistas
Synonyms e antonyms
coberai
Sentences
de binu ndhe faghent solu pro si aprovistare issos
2.
za fis bene aprovistadu de sartitza e de pressutos! (R.Bechere)
Etymon
srd.
Translations
French
approvisionner
English
to supply
Spanish
aprovisionar
Italian
approvvigionare
German
versorgen.
aprummonàre , vrb Definition
giare o pigare carda, arrennegu meda, tzacu meda
Synonyms e antonyms
aciumonare,
afelonare,
imprumonare
Sentences
mi ndhe aprummonat solu a bi pessare a totu su male chi mi ant fatu!
Etymon
srd.
Translations
French
avoir du dépit,
prendre la mouche
English
to make s.o. angry
Spanish
enfadarse mucho
Italian
fare stizza
German
jdn ärgern,
sich ärgern.
apuài, apubàe, apubài, apubàre , vrb Definition
abbaidare e arrennèscere a bíere, fintzes cun paga lughe o atesu o a dónnia modu cun dificurtade, giustu coment’e candho totu su chi si podet bíere est una puba, una figura pagu crara, calecuna cosa chi no si biet e ne cumprendhet bene it'est; si narat fintzes in su sensu ebbia de bíere, abbaidare disigiandho
Synonyms e antonyms
abbistare,
assebeltare,
illampiare,
impubai
/
bídere
Sentences
cussa luxixedha apenas si podit apubai ◊ apo apubadu un'iscritura antiga ◊ de atesu arrennesciat a apubai sa spéndula ◊ comenti orbescit si apubat su colori de is cosas ◊ no apubu nudha, sa vista mi est cumentzendi a mancai ◊ fut iscuriu che in buca ma apo apubau is porcos
2.
fai chi su tzurpu apubit! ◊ su pastoredhu at apubau unu trunchedhu de ollastu liuru ◊ mi pòngiu innòi, chi mi apubint! ◊ sa màchina noa dha tenis giai apubada ◊ si cravat che unu lupu candu apubat su pistoni!
Etymon
srd.
Translations
French
apercevoir
English
to perceive
Spanish
divisar,
ver
Italian
scòrgere,
avvistare
German
erblicken,
sichten.
apubulàre , vrb Definition
bènnere gente meda, prènnere de gente, nau de unu logu
Synonyms e antonyms
abbudronare,
afiotulare,
afollare,
assaurrare,
atrepillai,
atropare,
atrumare,
atutinare,
pobulare
| ctr.
ispobulare
Etymon
srd.
Translations
French
se presser
English
to crowd (together)
Spanish
agolparse
Italian
affollarsi
German
sich drängen.
apudhài , vrb: apudhare Definition
su si che artzare a su pudhàrgiu, a s’acorru de is pudhas, artzare a pitzu de calecuna cosa che is pudhas; andhare a in artu; su si crèdere meda, bogare atza che pudhu in mesu de pudhas
Synonyms e antonyms
apiculai,
apodhilare,
apudhalzare
/
ampiai,
alciare
/
alleporedhare,
alleporizare,
apudhichinare,
incaboniscai,
ingrigliare
Sentences
ma càstia cussu caboni chi si est apudhau asuba de sa carrada! ◊ custa pudha fiat apudhada asuba de unu muntoni de òru…
2.
sa nébida a mengianu de su Frumindosa si ndi apudhat a bidha
Etymon
srd.
Translations
French
se percher,
ragaillardir,
remplir d'orgueil
English
to perch,
to make proud,
to make cocky
Spanish
posarse los pájaros,
engallarse
Italian
appollaiarsi,
ringalluzzire,
insuperbire
German
sich niederkauen,
eitel werden,
stolz werden.
apudhalzàre , vrb: apudharjare,
apudharzare Definition
artzare a su pudhàrgiu, istare in s’acorru de is pudhas
Synonyms e antonyms
apodhilare,
apudhai,
apudhionare
2.
bi at unu paone apudharzadu subra de una conchita
Etymon
srd.
Translations
French
se percher
English
to perch
Spanish
posarse los pájaros
Italian
appollaiarsi
German
sich auf die Stange setzen.
apudhichinàre, apudhighinàre , vrb Definition
fàere su pudhighinu, che is pudhighinos, nau prus che àteru in cobertantza de is piciochedhos; su si pònnere o istare che pudhas, che pudhighinos in pitzu de calecuna cosa
Synonyms e antonyms
alleporedhare,
alleporizare,
apudhai,
incaboniscai,
ingrigliare
/
apudhalzare
2.
apudhighinada in sas àlbures, sighiat a si fàghere sa zoronada budhinne cariasa
Etymon
srd.
Translations
French
s'enorgueillir,
ragaillardir
English
to make proud,
to make cocky
Spanish
engallarse
Italian
insuperbirsi,
ringalluzzire
German
stolz werden,
eitel werden.
apugnalài, apugnalàre , vrb: pungelae Definition
pigare a puntas de pugnale, a istocadas, a istichias de lepedha
Synonyms e antonyms
aggortedhai,
istocagiare
Sentences
est andhadu e l'at apugnaladu a traitoria ◊ a chie cheret cantendhe apugnalat, suta s'otava sua ognunu morit (Pirastru)
Etymon
ctl., spn.
apunyalar
Translations
French
poignarder
English
to stab
Spanish
apuñalar
Italian
pugnalare
German
erdolchen.
apugnigosài , vrb: apunnigosai,
apunziconare Definition
iscúdere, pigare a cropos de púngiu
Synonyms e antonyms
abbuciconai,
acatzotai,
apugnigorai,
apuinare,
apunzare,
apunzicare,
burtzigare
Sentences
si apunziconat sos càvanos e si addobbat sa conca a su muru
Etymon
srd.
Translations
French
donner des coups de poing
English
to come to blows
Spanish
dar de puñetazos
Italian
prèndere a pugni
German
jdn. mit Faustschlägen traktieren.
apuligàre , vrb Definition
pònnere sa puligada, istrínghere a forte cun is manos (o fintzes cun àtera cosa) a inghíriu de su tzugu
Synonyms e antonyms
afogare,
aggangae,
aggrangugliare,
aggangulitare,
apistijare,
atuduxare,
martinicare,
strossai
Sentences
s'àinu si est apuligadu cun sa fune
Etymon
srd.
Translations
French
étrangler
English
to strangle
Spanish
estrangular
Italian
strozzare
German
erdrosseln.
apumiciài, apumitzàre , vrb: pumiciai* Definition
arrasigare, allisare cun pedra fúmiga, o pedra tosca o púmitza
Translations
French
poncer
English
to pumice
Spanish
apomazar
Italian
pomiciare
German
abbimsen.
apunciudàe, apunciudài , vrb Definition
fàere a punta, bogare sa punta a calecuna cosa / apunciudau = chi est a punta meda (nau fintzes de monte, montigu)
Synonyms e antonyms
acuciai,
apuntare,
arrodai 1,
immolare
2.
funt armaus cun s'arma apunciudada ◊ a s'orrocheto dhi at istichiu unu frustigu apunciudau po dhu fàiri a bardúnfula
Etymon
srd.
Translations
French
appointer
English
to point
Spanish
aguzar,
sacar punta
Italian
appuntire
German
spitzen.
apunghedhài, apunghedhàre , vrb Definition
cosire a improdhu, coment'e faendho punghedhas, fatúgios, pònnere puntos fatos male; fàere punghedhas, pungas, bruscerias; fintzes pònnere sa punta de is peis, nau de is pipios cumenciandho a camminare e de chie ballat
Synonyms e antonyms
afioncai,
atrapungare
2.
cuss'imbroglioni mi at apunghedhau po mi ponni avatu is piciocus!
Etymon
srd.
Translations
French
ravauder d'une façon grossière
English
to patch
Spanish
corcusir
Italian
rinfrinzellare
German
schlampig zunähen.
apunghitài , vrb Definition
arregòllere cosa a pagu a pagu, cun dificurtade
Synonyms e antonyms
preulire,
regutzulare
Etymon
srd.
Translations
French
mettre de côté
English
to scrape together
Spanish
ahorrar,
recoger poco a poco
Italian
raggruzzolare
German
zusammensparen.
apuntalài , vrb: apuntalari Definition
pònnere puntales, puntedhos, a calecuna cosa po dh’aguantare inartada de terra, po no che orrúere
Synonyms e antonyms
afrucaxai,
apontedhae,
impuntedhai,
inforchidhare,
trumpai
Etymon
srd.
Translations
French
étayer
English
to buttress
Spanish
apuntalar
Italian
puntellare
German
abstützen.
apuntzàre , vrb Definition
betare crupas a unu
Synonyms e antonyms
apuntai,
apuntzirigare,
apuntzulare,
disalabai
Sentences
innanti de apuntzare o de irvapiare sa zente, lea s'abba dai sa vena!
Etymon
srd.
Translations
French
blâmer,
accuser
English
to blame,
to accuse
Spanish
acusar
Italian
biasimare,
accusare
German
tadeln,
beschuldigen.
apunzàre , vrb Definition
pigare a cropos de púngiu, pruschetotu candho, pranghendho su mortu, no si podet padire su dolore e unu s’iscudet púngios a petorras
Synonyms e antonyms
abbuciconai,
acorpai,
addolare,
apugnigosai,
apunzicare
Sentences
tue moris… si apunzant atitendhe mama, babbu, muzere ◊ sa mama isfaghíndhesi in piantu si apunzaiat pro su fizu mortu ◊ sos depidores mandhaiant sas muzeres a si apunzare preghendhe de no che los bogare ◊ si l'aiat picada chin iss'etotu apunzàndhesi sos càvanos
2.
sos cumpanzos etotu l'ant apunzadu
Etymon
srd.
Translations
French
donner des coups de poing
English
to punch
Spanish
dar de puñetazos
Italian
prèndere a pugni
German
jdn. mit Faustschlägen traktieren.