Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

aprofetài, aprofetàre , vrb: aprofitai, aprofitare, prufetare Definitzione su ndhe bogare totu su bene possíbbile candho faet, bogare profetu, útile, no pèrdere s’ocasione bona; isfrutare is àteros o su dhis fàere dannu candho no si podent abbàlere o difèndhere Frases pecadore, e cale ispetas piús manna biadia si de custa morte mia oe no ti ndhe aprofetas? ◊ che so acurtzu a butega e ndhe aprofito pro mi leare cosa ◊ tocat a ndhe aprofitare como chi est tempus bonu, a ndhe collire s'olia, no iscontzet! ◊ diciosus totus cudhus chi de custa gràtzia divina si ant aprofitai!(G.Loi) 2. est aprofitendusindi, de mei! ◊ ti ndhe ses aprofitadu, de cussu pisedhu, ca ses prus mannu! ◊ deo l'apo posta in brios e àtere si ndh'est aprofetendhe! ◊ s'ammoradu l'aiat agatada sola e si ndhe fit aprofitadu Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu profiter Ingresu to profit Ispagnolu aprovechar Italianu approfittare Tedescu benutzen, ausnutzen.

aprofundài, aprofundhàre , vrb: profundai Definitzione fàere prus fundhudu unu fossu, unu buidu; intrare prus aintru in is chistiones, cricare su fundhu de calecuna cosa Sinònimos e contràrios afungai 1, afungurai, aprofundhire, indevucare Tradutziones Frantzesu approfondir Ingresu to deepen Ispagnolu profundizar Italianu approfondire Tedescu austiefen, vertiefen.

aproghilàre, aprogliài , vrb: aproigliai 1, aproillae, -ai, -are, aproliai, -are Definitzione bènnere o dipèndhere de calecunu àteru logu; lòmpere, torrare, recuire a domo, bènnere a próliu Sinònimos e contràrios acodie, acoltziare, acosiare, acostai, acostire, apriodhai, aprobiai, assortire / recoire Frases sa genti aproillàt de dónnia parti ◊ seus abetendidhu: ancora est a aprogliai! ◊ candu dhis est essiu s'ispédhiu de arramigai, ita nas ca funt aproliaus a domu? ◊ a bidha aproliaus a s'iscurigada, ca marraus po cantu est luxi ◊ ndi bit de dotoris aproliaus, innòi, si tzérriat agitóriu!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu venir Ingresu to come Ispagnolu proceder, recogerse Italianu provenire Tedescu herkommen.

aprovistàre , vrb Definitzione fàere o giare provistas Sinònimos e contràrios coberai Frases de binu ndhe faghent solu pro si aprovistare issos 2. za fis bene aprovistadu de sartitza e de pressutos! (R.Bechere) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu approvisionner Ingresu to supply Ispagnolu aprovisionar Italianu approvvigionare Tedescu versorgen.

aprummonàre , vrb Definitzione giare o pigare carda, arrennegu meda, tzacu meda Sinònimos e contràrios aciumonare, afelonare, imprumonare Frases mi ndhe aprummonat solu a bi pessare a totu su male chi mi ant fatu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu avoir du dépit, prendre la mouche Ingresu to make s.o. angry Ispagnolu enfadarse mucho Italianu fare stizza Tedescu jdn ärgern, sich ärgern.

apuài, apubàe, apubài, apubàre , vrb Definitzione abbaidare e arrennèscere a bíere, fintzes cun paga lughe o atesu o a dónnia modu cun dificurtade, giustu coment’e candho totu su chi si podet bíere est una puba, una figura pagu crara, calecuna cosa chi no si biet e ne cumprendhet bene it'est; si narat fintzes in su sensu ebbia de bíere, abbaidare disigiandho Sinònimos e contràrios abbistare, assebeltare, illampiare, impubai / bídere Frases cussa luxixedha apenas si podit apubai ◊ apo apubadu un'iscritura antiga ◊ de atesu arrennesciat a apubai sa spéndula ◊ comenti orbescit si apubat su colori de is cosas ◊ no apubu nudha, sa vista mi est cumentzendi a mancai ◊ fut iscuriu che in buca ma apo apubau is porcos 2. fai chi su tzurpu apubit! ◊ su pastoredhu at apubau unu trunchedhu de ollastu liuru ◊ mi pòngiu innòi, chi mi apubint! ◊ sa màchina noa dha tenis giai apubada ◊ si cravat che unu lupu candu apubat su pistoni! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu apercevoir Ingresu to perceive Ispagnolu divisar, ver Italianu scòrgere, avvistare Tedescu erblicken, sichten.

apubulàre , vrb Definitzione bènnere gente meda, prènnere de gente, nau de unu logu Sinònimos e contràrios abbudronare, afiotulare, afollare, assaurrare, atrepillai, atropare, atrumare, atutinare, pobulare | ctr. ispobulare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se presser Ingresu to crowd (together) Ispagnolu agolparse Italianu affollarsi Tedescu sich drängen.

apudhài , vrb: apudhare Definitzione su si che artzare a su pudhàrgiu, a s’acorru de is pudhas, artzare a pitzu de calecuna cosa che is pudhas; andhare a in artu; su si crèdere meda, bogare atza che pudhu in mesu de pudhas Sinònimos e contràrios apiculai, apodhilare, apudhalzare / ampiai, alciare / alleporedhare, alleporizare, apudhichinare, incaboniscai, ingrigliare Frases ma càstia cussu caboni chi si est apudhau asuba de sa carrada! ◊ custa pudha fiat apudhada asuba de unu muntoni de òru… 2. sa nébida a mengianu de su Frumindosa si ndi apudhat a bidha Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se percher, ragaillardir, remplir d'orgueil Ingresu to perch, to make proud, to make cocky Ispagnolu posarse los pájaros, engallarse Italianu appollaiarsi, ringalluzzire, insuperbire Tedescu sich niederkauen, eitel werden, stolz werden.

apudhalzàre , vrb: apudharjare, apudharzare Definitzione artzare a su pudhàrgiu, istare in s’acorru de is pudhas Sinònimos e contràrios apodhilare, apudhai, apudhionare 2. bi at unu paone apudharzadu subra de una conchita Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se percher Ingresu to perch Ispagnolu posarse los pájaros Italianu appollaiarsi Tedescu sich auf die Stange setzen.

apudhichinàre, apudhighinàre , vrb Definitzione fàere su pudhighinu, che is pudhighinos, nau prus che àteru in cobertantza de is piciochedhos; su si pònnere o istare che pudhas, che pudhighinos in pitzu de calecuna cosa Sinònimos e contràrios alleporedhare, alleporizare, apudhai, incaboniscai, ingrigliare / apudhalzare 2. apudhighinada in sas àlbures, sighiat a si fàghere sa zoronada budhinne cariasa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'enorgueillir, ragaillardir Ingresu to make proud, to make cocky Ispagnolu engallarse Italianu insuperbirsi, ringalluzzire Tedescu stolz werden, eitel werden.

apugnalài, apugnalàre , vrb: pungelae Definitzione pigare a puntas de pugnale, a istocadas, a istichias de lepedha Sinònimos e contràrios aggortedhai, istocagiare Frases est andhadu e l'at apugnaladu a traitoria ◊ a chie cheret cantendhe apugnalat, suta s'otava sua ognunu morit (Pirastru) Ètimu ctl., spn. apunyalar Tradutziones Frantzesu poignarder Ingresu to stab Ispagnolu apuñalar Italianu pugnalare Tedescu erdolchen.

apugnigosài , vrb: apunnigosai, apunziconare Definitzione iscúdere, pigare a cropos de púngiu Sinònimos e contràrios abbuciconai, acatzotai, apugnigorai, apuinare, apunzare, apunzicare, burtzigare Frases si apunziconat sos càvanos e si addobbat sa conca a su muru Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu donner des coups de poing Ingresu to come to blows Ispagnolu dar de puñetazos Italianu prèndere a pugni Tedescu jdn. mit Faustschlägen traktieren.

apuligàre , vrb Definitzione pònnere sa puligada, istrínghere a forte cun is manos (o fintzes cun àtera cosa) a inghíriu de su tzugu Sinònimos e contràrios afogare, aggangae, aggrangugliare, aggangulitare, apistijare, atuduxare, martinicare, strossai Frases s'àinu si est apuligadu cun sa fune Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu étrangler Ingresu to strangle Ispagnolu estrangular Italianu strozzare Tedescu erdrosseln.

apumiciài, apumitzàre , vrb: pumiciai* Definitzione arrasigare, allisare cun pedra fúmiga, o pedra tosca o púmitza Tradutziones Frantzesu poncer Ingresu to pumice Ispagnolu apomazar Italianu pomiciare Tedescu abbimsen.

apunciudàe, apunciudài , vrb Definitzione fàere a punta, bogare sa punta a calecuna cosa / apunciudau = chi est a punta meda (nau fintzes de monte, montigu) Sinònimos e contràrios acuciai, apuntare, arrodai 1, immolare 2. funt armaus cun s'arma apunciudada ◊ a s'orrocheto dhi at istichiu unu frustigu apunciudau po dhu fàiri a bardúnfula Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu appointer Ingresu to point Ispagnolu aguzar, sacar punta Italianu appuntire Tedescu spitzen.

apunghedhài, apunghedhàre , vrb Definitzione cosire a improdhu, coment'e faendho punghedhas, fatúgios, pònnere puntos fatos male; fàere punghedhas, pungas, bruscerias; fintzes pònnere sa punta de is peis, nau de is pipios cumenciandho a camminare e de chie ballat Sinònimos e contràrios afioncai, atrapungare 2. cuss'imbroglioni mi at apunghedhau po mi ponni avatu is piciocus! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ravauder d'une façon grossière Ingresu to patch Ispagnolu corcusir Italianu rinfrinzellare Tedescu schlampig zunähen.

apunghitài , vrb Definitzione arregòllere cosa a pagu a pagu, cun dificurtade Sinònimos e contràrios preulire, regutzulare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mettre de côté Ingresu to scrape together Ispagnolu ahorrar, recoger poco a poco Italianu raggruzzolare Tedescu zusammensparen.

apuntalài , vrb: apuntalari Definitzione pònnere puntales, puntedhos, a calecuna cosa po dh’aguantare inartada de terra, po no che orrúere Sinònimos e contràrios afrucaxai, apontedhae, impuntedhai, inforchidhare, trumpai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu étayer Ingresu to buttress Ispagnolu apuntalar Italianu puntellare Tedescu abstützen.

apuntzàre , vrb Definitzione betare crupas a unu Sinònimos e contràrios apuntai, apuntzirigare, apuntzulare, disalabai Frases innanti de apuntzare o de irvapiare sa zente, lea s'abba dai sa vena! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu blâmer, accuser Ingresu to blame, to accuse Ispagnolu acusar Italianu biasimare, accusare Tedescu tadeln, beschuldigen.

apunzàre , vrb Definitzione pigare a cropos de púngiu, pruschetotu candho, pranghendho su mortu, no si podet padire su dolore e unu s’iscudet púngios a petorras Sinònimos e contràrios abbuciconai, acorpai, addolare, apugnigosai, apunzicare Frases tue moris… si apunzant atitendhe mama, babbu, muzere ◊ sa mama isfaghíndhesi in piantu si apunzaiat pro su fizu mortu ◊ sos depidores mandhaiant sas muzeres a si apunzare preghendhe de no che los bogare ◊ si l'aiat picada chin iss'etotu apunzàndhesi sos càvanos 2. sos cumpanzos etotu l'ant apunzadu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu donner des coups de poing Ingresu to punch Ispagnolu dar de puñetazos Italianu prèndere a pugni Tedescu jdn. mit Faustschlägen traktieren.