Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

apocài , vrb Definitzione fàere essire in bregúngia, ofèndhere, fintzes coment'e pèrdere de ànimu, de atza, de fortza Sinònimos e contràrios afachilare, ofèndhere 2. ti biu apocau, custu merí: ita tenis? Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu mortifier, humilier Ingresu to mortify Ispagnolu apocar Italianu mortificare, umiliare Tedescu demütigen.

apoderàe, apoderài , vrb: apoderare, apoderari, poderae Definitzione pigare cun is manos una cosa, prus che àteru po dha mantènnere firma, ma si narat fintzes in su sensu de tènnere sa fortza de aguantare unu pesu, de padire una dificurtade o àteru (es. de fàere a mancu de calecuna cosa) Sinònimos e contràrios abbabiai, afoderare, afuncenare, agguantai, ammantènnere, apompiai, leare, rèzere | ctr. iscapae, lassai Maneras de nàrrere csn: apoderaisí de fai una cosa = tratènneresi, istaresindhe; apoderàresi de una cosa = resessire, fàghere una cosa, poder fàghere una cosa Frases fustei apoderididha bèni, a bortas no nci arruat! ◊ apoderit sa tassa e bufit! ◊ apoderamí: e innui est ca dh'arropu?! ◊ is umbras fiant coment'e cogus chi circànt de dh'apoderai ◊ a inube mi aferro mi apodero e candho mi apodero bene istringo (Màsala) 2. no isciu cumenti mi seu apoderau de m'imbrutai is cratzonis! ◊ apoderadí s'onori! ◊ no mi ndhe poto apoderare ◊ no potzu apoderai su fàmini!◊ intendendu aici no s'est pótziu apoderai e nci dhus at bogaus! Tradutziones Frantzesu maintenir Ingresu to maintain Ispagnolu sujetar, aguantar Italianu mantenére Tedescu halten.

apoderài 1 , vrb: apoderare Definitzione fàere sou s'angenu, su si fàere mere de calecuna cosa a poderiu; istare in d-unu logu fintzes a prepoténtzia, chentza si ndhe bòllere andhare, abbarrare firmu chentza si bòllere mòvere, istare chentza bòllere fàere Sinònimos e contràrios apobidhai, apotentare, impobidhai, impoderare / arrampedhai | ctr. ispoderare Frases si che lu at apoderadu isse, su líbberu, e no lu cheret torrare! ◊ li amus lassadu sa domo pro piaghere e si ndh'est apoderadu, no bi cheret essire! ◊ biancu nie, ti as su coro meu apoderadu! ◊ no mi la poto pònnere in olvidu, antzis si ndh'est de me apoderandhe ◊ ant chertadu pro si apoderare de custa terra 2. si ti apoderas dae sa prima die, comente as a sichire? ◊ si est apoderadu in bidha, no si che cheret andhare ◊ si mi apodero de tribagliare, su mere mi carignat chin sa frunza! ◊ su monte est semper apoderadu in cue Ètimu spn. apoderar(se) Tradutziones Frantzesu s'approprier Ingresu to appropriate Ispagnolu apoderarse Italianu appropriarsi, usurpare Tedescu sich aneignen, unrechtmäßig erwerben.

apodhài , vrb Definitzione atacare cun podha (chi est picigosa candho est ledreledre, impastada cun abba meda), bona po colla: si narat po atacare bastat chi siat; imbrastiare, imbrutare cun calecuna cosa (podha) apicigandhondhe a is àteras; su istare a tropu, coment'e atacaos, in calecuna cosa, in calecunu logu; su torrare paris de unu chistionu, de su nàrrere cun calecuna arrexone, cun calecunu iscopu o àteru / apodhau a terra (nadu de unu)= póveru meda Sinònimos e contràrios abbacotare, afisciai, afraighinare, apicigai, arbiare, atacai, impodhai | ctr. ispitzigare, spodhai Frases pilloni, in su friscu ti apodhas! ◊ est apodhendi manifestus ◊ custus fiant pobidhu e mulleri pòberus apodhaus a terra chi sa dí chi si fiant cojaus fiant andaus a crésia iscurtzus (F.Carlini) 2. comenti at iscípiu sa cosa, si est apodhada a issa e no dh'at lassada prus 3. su chi ses nendi tui no nci apodhat nudha, immoi! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coller Ingresu to glue Ispagnolu engrudar, pegar Italianu incollare Tedescu ankleben.

apodhicàre , vrb: apodhigae, apodhigai, apodhigare, podhicare Definitzione su istare totu tocandho cun is pódhighes, ponendho is pódhighes apitzu de is cosas sentza de bisóngiu, imbrutandhodhas (e, segundu ite si tocat, faendho male puru, giaendho dolore, ma fintzes po vísita o àteru); fintzes trebballare a pódhighes (es. su casu) Sinònimos e contràrios afarrancae, ammanuncai, cariedhare Frases ohi ite tológiu candho apódhigant s'ógiu! ◊ donzi mermu ti ant apodhicau ◊ sa morte isetat chin gúrpinos risitos de acunnortu pro nos apodhicare sas pèrelas de s'ànima (F.Satta)◊ su dotore mi at apodhigau bene in préchias 2. cussa picioca dh'ant apodhigada a deretu e a trevessu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu toucher du doigt Ingresu to touch Ispagnolu toquetear con los dedos Italianu toccare, tastare con le dita Tedescu berühren, betasten.

apodhilàre , vrb Definitzione artzare a su pudhàrgiu, istare in s’acuiladórgiu o acorru de is pudhas Sinònimos e contràrios apudhai, apudhalzare / acadhai, alciare, ampiai Frases sas pudhas sunt apodhiladas in su cannitu ◊ sa pudha si est apodhilada e at comintzadu a si pulire (Z.Zazzu) 2. si nch'est apodhilata a supra de su carru Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se percher Ingresu to roost Ispagnolu posarse los pájaros Italianu appollaiare Tedescu sich auf die Stange setzen.

apogiài, apogiàre , vrb: apogliai, apollai, apozare Definitzione su si pònnere o istare asuta de un'aprigu, asuta o aintru de calecuna cosa o logu po s’iscabbúllere de s'abba o de àteru chi podet fàere male o istrobbu; giare agiudu e, in cobertantza, un’ispinta po otènnere calecuna cosa no própriu meritada, a praxere; si narat fintzes in su sensu de istare in asséliu, firmos, pausandho Sinònimos e contràrios abbigare 1, aggrundhare, apaltare, apigai, arrociare, arrundhare, crancare, frànghere / acobiai, amparai, apojai, assebiai, assussegai Frases a inue su póveru si apozat daghi no at inue si apozare? ◊ no podindhe in sa pinneta mi apozo in d-unu chercu! ◊ cussos pecos sont acuconaos dae su fritu apozaos inue bi at corcadorza ◊ ti fuent fizos tuos pro chircare sidhados aterue, apozados a upas de tristesa 3. apolladí, ca mi fais pigai fúrrius de conca! (M.A.Cappai)◊ su pentzamentu no mi at lassau apollai in totu noti!◊ si tenit sonnu giai si apògliat!◊ cussos tzérrios no lassant apogiare a nemos in biginau!◊ connada mia iat basau su nebodedhu e si fut apollada inguni, istrantaxa, incillia e muda Ètimu itl. appoggiare Tradutziones Frantzesu s'abriter, se protéger Ingresu to protect oneself Ispagnolu refugiarse, ampararse Italianu ripararsi, protèggere Tedescu sich flüchten, beschützen.

apojài 1 , vrb Definitzione fàere o pònnere is pojas, s'oru, a su bestimentu (gunnedha, devantale) Sinònimos e contràrios impovai, orulare 1 | ctr. spojai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ourler Ingresu to hem Ispagnolu orillar, dobladillar Italianu faldare, orlare Tedescu säumen.

apojài 2, apojàre , vrb: apozare 1, apoxare Definitzione nau de s'abba, fàere a poju, a paule, a lotzina, a foxina (ma si narat fintzes de àteru, in su sensu de arregòllere totu a unu, totu impare); pònnere in abba apojada, intrare a s'abba Sinònimos e contràrios abburgare, apadulare, apajolare / impogiare Frases in cue ca faghet a fossu bi apojat abba 2. est menzus a ischirent a apojare totus a manera chi non si che afochet nisciunu 3. totu sa musca apojada in sa porta est, ca bollit intrai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu former une flaque, des flaques Ingresu to make a thud Ispagnolu encharcar Italianu farsi tónfano, pozzànghera Tedescu eine Pfütze bilden.

apompài, apompàre , vrb Definitzione fàere braga, su si pentzare bellos meda o àteru deasi Sinònimos e contràrios bragai, impazosire, impompare, impomponare, sisirinare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se pavaner Ingresu to strut about Ispagnolu pavonearse Italianu pavoneggiarsi Tedescu sich brüsten.

apompiài, apompiàre , vrb: pompiai Definitzione castiare, furriare is ogos a ccn. parte o cosa po dha bíere; tènnere sa capacidade de aguantare una dificurtade, de fàere un'isfortzu, mantènnere Sinònimos e contràrios abbadiai, allutzare, annotare, cadebai, castiai, isperare 1, labai, mirai / abbabiai, agguantai, ammantènnere, apoderae, rèere Frases apómpiadi in s'isprigu! ◊ su pitzinnu colaiat sas oras de iscola apompianne a foras 2. apómpia a forti chi no ti arruat, lah! ◊ apómpia s'iscala! ◊ candu unu est giòvunu apómpiat trabballu meda ◊ candu fait bentu forti, medas si apómpiant po no arrui Tradutziones Frantzesu regarder, tenir Ingresu to look, to hold Ispagnolu mirar, aguantar Italianu guardare, règgere Tedescu anschauen, halten.

aponciài , vrb: (a-pon-ci-a-i) aponsare, aponsiae, aponsiare, apontziai, apontziare, apuntziai, apuntziare, puntziare Definitzione su si giare a bíere sériu, coment'e giaendhosi importu mannu o fintzes credendhosi pagu; camminare, foedhare o fàere sa cosa tropu addàsiu, tropu a sa lena; a logos fintzes ammurrionare, primmare / apontziai su murru = itl. stòrcere il muso Sinònimos e contràrios allodhiai Frases su piciocu arricu si fut apontziau candu Gesús dh'iat nau de bendi totu e de dhu donai a is pòburus Ètimu itl. ponzare Tradutziones Frantzesu parler avec affectation Ingresu to speak affectedly Ispagnolu hablar con afectación Italianu parlare con gravità, con affettazióne Tedescu ernst, in gezierter Weise sprechen.

apònnere, apònniri , vrb: opòniri Definitzione su si pònnere contras a calecuna cosa, contras a ccn., abbetiare contras, arrespòndhere a un'acusa, a una crítiga, e si narat fintzes in su sensu de fàere diferéntzia manna de duas cosas, coment’e unu èssere a parte contrària; betare o atribbuire calecuna cosa a ccn., fintzes coment'e acusa, curpa / pps. apostu Sinònimos e contràrios resistiresí / atepònnere / incurpare Frases no mi aponzo a su chi faghes ◊ rie cantu cheres, ca no mi aponzo ◊ comente si ant a apònnere a tantas màssimas avelenadas? ◊ sos "rujos" chi s'aponent a su male sa zente sarda nachi no est bona! ◊ sa paràula est zada: chi nessunu si aponzat! 2. mi aponent unu giubedhu e abbisoca mi lu probant! ◊ a isse li aponiant un'ebba furada ◊ a Pedru lu sunt aponzendhe cun Maria ◊ naraiat paràulas in latinu aponzèndhelas a unu peíderu ◊ est prus su chi dhi aponint chi no su chi est! Sambenados e Provèrbios prb: su cuadhu freau a sa sedha si aponit Ètimu ltn. apponere Tradutziones Frantzesu s'opposer Ingresu to oppose Ispagnolu oponer Italianu oppórre, oppórsi Tedescu entgegenstellen, sich widersetzen.

apontedhàe, apontedhài , vrb: apuntedhai, apuntedhare, apuntellare, puntedhai Definitzione pònnere puntedhos, frucàgios po aguantare sa cosa, po dha mantènnere inartada de terra; abbarrare o agguantare prantaos (apuntare is peis, comente cricat de fàere su pipiu), arrimare Sinònimos e contràrios afrucaxai, apalincionai, apuntalai, impuntedhai, inforchidhare, trumpai / arrampedhai | ctr. ispuntedhare Frases cussa domu bècia est totu apuntedhara 2. no arrennèsciu a apuntedhai de comenti portu is cambas indromigadas ◊ si acúrtziat apuntedhàndhesi a su fuste Ètimu itl. appuntellare Tradutziones Frantzesu étayer Ingresu to prop (up) Ispagnolu apuntalar Italianu puntellare Tedescu abstützen.

apopulàre , vrb Definitzione abbitare su logu cun gente Frases fadas e ammuntadores apopulaiant e baldiaiant totu cussos logos Tradutziones Frantzesu peupler Ingresu to populate Ispagnolu poblar Italianu popolare Tedescu bevölkern.

aporàre , vrb Definitzione su si pigare dispraxere, èssere dispràxios, tristos, pònnere isporu, isarcu, fàere a tímere Sinònimos e contràrios agiorrare Frases su ràngulu ndh'etesi dai tronu e su chi aporat s'ànimu aorcadu ◊ pastores e massajos aporados nues de abba chircant sempre in chelu (G.Ruju) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tourmenter, angoisser Ingresu to afflict Ispagnolu afligir Italianu angustiare Tedescu quälen, sich betrüben.

aporcài , vrb Definitzione interrare unu cambu, cambu o pértiga de bide chentza ndhe dha segare de su fundhu (a pértia furada) po betare arraighinas e fàere un'àteru fundhu; nau de erbas, acortzire sa terra a su fundhu po essire prus biancas (fàere a cracangiolu) Sinònimos e contràrios abbarare, parpainare Ètimu itl. apporcare Tradutziones Frantzesu provigner, marcotter Ingresu to layer Ispagnolu amugronar Italianu propagginare Tedescu absenken.

aporràre , vrb: aporreare, apurreare Definitzione fastidiare e fintzes surrare, iscúdere Sinònimos e contràrios apurrire, ifadare / matzocare Frases custu pilochedhu bullizat sa classe e aporreat sas cumpanzedhas, no lu podent prus bazulare! (M.Sedda) Ètimu spn. aporrar Tradutziones Frantzesu agacer, énerver Ingresu to vex Ispagnolu molestar Italianu infastidire Tedescu belästigen.

aporríre , vrb: aporriri, porrire* Definitzione giare calecuna cosa a unu chi si portat acanta, candho no dhue lompet a si dha pigare issu etotu o est un’istràngiu; fintzes giare a ischire una segurtade, una nova / cong. 2ˆ p. sing.: apòrgiast Sinònimos e contràrios apòrrere, apurriai, dare, donai / nàrrere Frases aporridhi una cadira, a gomai! ◊ aproxat unu billetu! ◊ pònedi in cue ca custa cosa ti l'aporro deo! ◊ da’ue ses apórrimi sa manu! ◊ su didali ti dh'apòrgiu dèu ◊ no dhi apòrgiasta feli comenti ant fatu a Cristus! 2. addaghi li ant aporridu sa segurtàntzia ndh'est bénnidu isartigadu fatu! ◊ mi ant aporridu chi sa robba mia la tenent tancada in tale logu Ètimu Tradutziones Frantzesu passer, rapporter Ingresu to hand, to refer Ispagnolu pasar, alcanzar, referir Italianu pòrgere, riferire Tedescu reichen, berichten.

aportzedhàre , vrb Definitzione fàere o pònnere portzedhos, nau de is linnas, bogare e ammanniare is ogos acanta a si apèrrere Sinònimos e contràrios abbuturare, aoghire, butonire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bourgeonner Ingresu to gemmate Ispagnolu brotar Italianu gemmare Tedescu Knospen treiben.

«« Torra a chircare