Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

aposentàe, aposentài, aposentàre, aposentàri , vrb Definitzione su si pònnere in s'aposentu (fintzes su si fàere mere de una cosa), su si firmare po istare; su si firmare in d-unu logu candho o cantu no si depet Sinònimos e contràrios acuartierai, allogiai / apoderare, cotulare / pasare | ctr. isposentai Frases sa televisioni megat de si ndi aposentai fintzas de is bisus de is piciochedhus 2. Fulanu si ch'est aposentau in domo de sa fémina ◊ funt andaus a si aposentai e bivi in cuss'arruga ◊ in su tronu de s'imperadore si ch'est aposentadu un'àteru ◊ cussa súrbile si est aposentada in su palatu de dommo cumonale 3. s'àcua, candu est trulla, boit lassada aposentai Ètimu spn. aposentar Tradutziones Frantzesu s'installer Ingresu to house Ispagnolu aposentar Italianu alloggiare, installarsi Tedescu sich einquartieren.

apostài , vrb: apostare 1, apostari Definitzione istare firmos cuaos in calecunu tretu iscocandho e ibertandho a ccn. o un'animale po dhu cassare, po dhu sodigare, o àteru; carrare su laore a sa posta o eremàgiu; pònnere una posta a iscummissa / apostare de… = detzídere Sinònimos e contràrios atrapare, impostai / carrugare Frases sos caminos fint prenos de zente apostada pro bíere sos isposos ◊ si ficheit in conca sa bidea de l'apostare a fusile ◊ si aposteit in d-una roca, ispetendhe sos ladros cun su bestiàmine furadu ◊ mi ant apostadu fintzas a candho mi ant àpidu 2. su trigu si apostaiat in sa posta e poi si che gighiat pro l'arzolare 3. apostant de isposare e isposados si sunt Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu guetter Ingresu to lie in wait for Ispagnolu acechar Italianu appostare Tedescu sich auf die Lauer legen.

apostemài, apostemàre , vrb: postemai Definitzione fàere a postema, a fruschedha in matéria; fàere male su papare de no dhu pòdere digirire / terra apostemada = intostada Sinònimos e contràrios impostemai, insangiai, maltzire / intostare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu suppurer Ingresu to suppurate Ispagnolu supurar Italianu suppurare Tedescu vereitern.

apostivigàre , vrb Definitzione decídere o precisare una cosa Sinònimos e contràrios istabbilire Frases apostivigamus sa die pro fàghere cussa cosa Tradutziones Frantzesu déterminer, définir Ingresu to fix Ispagnolu determinar Italianu determinare, stabilire Tedescu bestimmen.

apostrofài, apostrofàre , vrb Definitzione iscriendho, pònnere s'apòstrofu, unu singiale ue mancat (o a su postu de) calecuna lítera (prus che àteru vocale) Tradutziones Frantzesu mettre l'apostrophe Ingresu to apostrophize Ispagnolu poner un apóstrofo Italianu apostrofare Tedescu apostrophieren.

apracidàre , vrb Definitzione fàere pràchidu, trancuillu, asseliau Sinònimos e contràrios abbacai, abbambagare, abblandai, addurcare, apasaogare, apachiare Tradutziones Frantzesu apaiser Ingresu to placate Ispagnolu aplacar Italianu placare Tedescu besänftigen.

apragastàre , vrb: pragastare Definitzione fàere totu a liagas Sinònimos e contràrios agliagai, apiagare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu blesser Ingresu to wound Ispagnolu llagar Italianu piagare Tedescu verwunden.

apramàre , vrb Definitzione fàere a tímere meda Sinònimos e contràrios acicai, asciuconare, asciustrare, aterrighinare, ilgirare, ispantamare, ispramai, istrementire, isturdinare, stremessiri Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu frapper de terreur Ingresu to terrify Ispagnolu aterrorizar Italianu atterrire Tedescu erschrecken.

aprantamonàre , vrb rfl Definitzione su si pònnere a prantamone, istare che prantamone, su si parare prantaos ananti de ccn. giaendhodhi ifadu Frases como ti ses aprantamonadu cue!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rester planter comme un piquet Ingresu to stand stiffy Ispagnolu quedarse encandilado Italianu stare impalato Tedescu kerzengerade stehenbleiben.

aprentziàre , vrb: apressai, apressiai, apressiare, apretzai, apretzari, apretziai, apretziare, prejare Definitzione apostivigare cantu si balet una cosa, pònnere unu valore a calecuna cosa; pònnere in càrculu e àere arrespetu (foedhandho de gente); dimandhare unu praxere; brindhare po o a calecuna cosa Sinònimos e contràrios perisciare | ctr. ilzenzare, menispresiare Frases custu mi serbit po apressai mélgius s'òpera ◊ eus fatu apretzari su dannu chi ant fatu in s'ortu ◊ totu su chi as fatu su meri dhu fait apretzai e ti dhu pagat 2. como ses de sa bidha s'istrallera chi neune ti tet apretziare! (A.Puddu)◊ poesia díliga e ondrada de música, sa sua, apretziada in cuss'ora dae unu pópulu intreu Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu estimer Ingresu to appreciate Ispagnolu apreciar Italianu apprezzare, stimare Tedescu schätzen.

apresài, apresàre , vrb Definitzione betare farrancas a ccn. po dhi pigare su chi portat, a dh'idorrobbare / apresare unu bastimentu = irrobbare una nave Sinònimos e contràrios bardanare, furai, inghitai, iscrocai Frases o bella ladra de coros, si sos Moros ti ant a imitare che tue andhendhe a apresare, ancu mi cassent sos Moros! Ètimu ctl., spn. Tradutziones Frantzesu piller Ingresu to plunder Ispagnolu apresar Italianu predare Tedescu berauben.

apressàre , vrb Definitzione fàere impresse, coitare de prus Sinònimos e contràrios acadriare, acoidai, apressurare, impressire | ctr. istentare Frases cuss'issudhu l'at fatu apressare su passu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu presser Ingresu to hurry Ispagnolu apresurar Italianu affrettare Tedescu beschleunigen, sich beeilen.

apretàe, apretài , vrb: apretare 2, apretari Definitzione pònnere in apretu, in dificurtade manna, pònnere presse, essire o fàere prus càdriu, prus fruscu; rfl. caminare prus impresse, istirare su passu camminandho Sinònimos e contràrios acadriare, apressurai, apretonare, trotinare Maneras de nàrrere csn: apretare una cosa a… (a sole, a fogu, a chíngia, e gai) = fàghere dannu a sa cosa cun su sole, cun su fogu, sa chíngia a tropu; apretare sa màchina = fàghere andhare prus lestra Frases sighint sas agonias a apretare ◊ su sole apretaiat sa campagna chena piedade ◊ bae a sa friscura, ca a tardu ti apretat su sole! ◊ a su malàidu li at apretadu su male ◊ in cussu logu mergiani apretat e no fait a fidai is angionis 2. is fillus megant de dh'apretai a comporai su tratori ◊ su guvernu cheret apretadu chi muntenzat sas promissas ◊ si apretesint de sighire sa volontade sua ◊ si ti apretat su fritu cugúzadi! ◊ candu mi apretat su fàmini papu ◊ l'est apretandhe su sonnu ◊ su bentu est apretendhe ◊ est comintzendhe a pròere: si apretat abberimus su paracu 3. a sa padedha abbàssiali su fogu, no l'apretet ca si atacat 4. cudhu si apretat e aciapat su cani Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu presser Ingresu to chase closely Ispagnolu apretar Italianu incalzare, mèttere frétta a qlc., intensificare qlcs Tedescu jdn zur Eile antreiben, sich beeilen.

apretàre 1 , vrb Definitzione apostivigare o fàere su contu de cantu est unu dannu Sinònimos e contràrios perisciare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu indemniser Ingresu to compensate, to value a damage Ispagnolu indemnizar Italianu estimare un danno, indennizzare Tedescu entschädigen.

apretigàre , vrb Definitzione fàere fortza o pesu apitzu de ccn. cosa Sinònimos e contràrios abbarrigare, abbaticare, carcare, incalcare, pretare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu comprimer Ingresu to press, to compress Ispagnolu apretar Italianu prèmere, comprìmere Tedescu drücken, zusammendrücken.

apretzetài, apretzetàre , vrb: pertzetare* Definitzione pònnere precetu, giare avertimentos, giare órdines siat po fàere e siat po no fàere calecuna cosa Sinònimos e contràrios abbèrtere, ammonestai, atibbai, impreigare, prenusciare Frases si dh'iu apretzetau, a Filomena, de dhi ponni unu pinnadedhu! (A.Garau)◊ mi at apretzetau de no nai cantus annus tenit ◊ una cosa ti apretzetu: no castis is féminas! ◊ babbu mi adiat apretzetau de m'irdèrghere ca teníamus de pastinare Tradutziones Frantzesu enjoindre, admonester Ingresu to bind over, to admonish Ispagnolu avisar Italianu ammonire, precettare Tedescu warnen, mahnen.

aprobài , vrb: aprovai, aprovare Definitzione cunsiderare bonu, chi andhat bene; foedhandho de iscolas e de istúdiu, passare a unu a sa classe prus ainnanti, prus arta Sinònimos e contràrios promòvere Tradutziones Frantzesu approuver Ingresu to approve of Ispagnolu aprobar Italianu approvare Tedescu billigen, zustimmen, versetzen.

aprobiài , vrb: aprobiare, aproviai, probiare Definitzione bènnere a probe, apresu, nau in su sensu, prus che àteru po unu chi no si connoschet, de bènnere de logu istràngiu, diferente; andhare, atobiare, acudire totugantos a unu matessi logu; si narat fintzes in su sensu de torrare a domo Sinònimos e contràrios acodie, acoltziare, acosiare, acostire, addopare, apriodhai, aproghilare, azobiare, ghirare | ctr. andai, tocai 1 Frases torrau a aprobiai a innòi ses?! ◊ is fradis si furint aprobiaus e dh'iant saludau narandudedhi donniunu un'augúriu ◊ funt aprobiaus totus a su própiu logu 2. candu aprobiàt a domu si poniat a certai ◊ est andau a bíngia e ndi est aproviau a sa una Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu converger Ingresu to converge Ispagnolu converger, reunirse Italianu convèrgere Tedescu zusammenlaufen.

aprodài, aprodàre , vrb Definitzione aferrare terra, acortzire, lòmpere a su portu o a logu inue faet a mantènnere firma una nave, una barca; lòmpere a calecunu logu, a un’arresurtau, a un'iscopu Sinònimos e contràrios acostai, aprobiai | ctr. andai, tocai 1 Frases sa zente chi at aprodau a s'ísula nosta in s'antigóriu de ue beniat? Tradutziones Frantzesu aborder, atterrir Ingresu to dock Ispagnolu arribar Italianu approdare Tedescu anlegen.

aproegliàre , vrb: aproerzare, aprogherzare, aprovelzare, aproverzare Definitzione pònnere o nàrrere unu númene a ingiúliu a calecunu Sinònimos e contràrios addiciai, allomingiai, annomingiai, aparalumenare, azistrare, imparanigiai, ingiuliare Frases a unu tiu Bore l'aiat aproverzadu "Su ritardatàriu" ◊ sos voedhos los aproegliaimus pro los distínghere ◊ a su sínnicu l'ant aproegliatu "Aschiolu" ◊ ti at a àere aprogherzau babbu tuo?! (M.Ladu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu surnommer Ingresu to nickname Ispagnolu apodar Italianu soprannominare Tedescu einen Spitznamen geben.