aposentàe, aposentài, aposentàre, aposentàri , vrb Definizione
su si pònnere in s'aposentu (fintzes su si fàere mere de una cosa), su si firmare po istare; su si firmare in d-unu logu candho o cantu no si depet
Sinonimi e contrari
acuartierai,
allogiai
/
apoderare,
cotulare
/
pasare
| ctr.
isposentai
Frasi
sa televisioni megat de si ndi aposentai fintzas de is bisus de is piciochedhus
2.
Fulanu si ch'est aposentau in domo de sa fémina ◊ funt andaus a si aposentai e bivi in cuss'arruga ◊ in su tronu de s'imperadore si ch'est aposentadu un'àteru ◊ cussa súrbile si est aposentada in su palatu de dommo cumonale
3.
s'àcua, candu est trulla, boit lassada aposentai
Etimo
spn.
aposentar
Traduzioni
Francese
s'installer
Inglese
to house
Spagnolo
aposentar
Italiano
alloggiare,
installarsi
Tedesco
sich einquartieren.
apostài , vrb: apostare 1,
apostari Definizione
istare firmos cuaos in calecunu tretu iscocandho e ibertandho a ccn. o un'animale po dhu cassare, po dhu sodigare, o àteru; carrare su laore a sa posta o eremàgiu; pònnere una posta a iscummissa / apostare de… = detzídere
Sinonimi e contrari
atrapare,
impostai
/
carrugare
Frasi
sos caminos fint prenos de zente apostada pro bíere sos isposos ◊ si ficheit in conca sa bidea de l'apostare a fusile ◊ si aposteit in d-una roca, ispetendhe sos ladros cun su bestiàmine furadu ◊ mi ant apostadu fintzas a candho mi ant àpidu
2.
su trigu si apostaiat in sa posta e poi si che gighiat pro l'arzolare
3.
apostant de isposare e isposados si sunt
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
guetter
Inglese
to lie in wait for
Spagnolo
acechar
Italiano
appostare
Tedesco
sich auf die Lauer legen.
apostemài, apostemàre , vrb: postemai Definizione
fàere a postema, a fruschedha in matéria; fàere male su papare de no dhu pòdere digirire / terra apostemada = intostada
Sinonimi e contrari
impostemai,
insangiai,
maltzire
/
intostare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
suppurer
Inglese
to suppurate
Spagnolo
supurar
Italiano
suppurare
Tedesco
vereitern.
apostivigàre , vrb Definizione
decídere o precisare una cosa
Sinonimi e contrari
istabbilire
Frasi
apostivigamus sa die pro fàghere cussa cosa
Traduzioni
Francese
déterminer,
définir
Inglese
to fix
Spagnolo
determinar
Italiano
determinare,
stabilire
Tedesco
bestimmen.
apostrofài, apostrofàre , vrb Definizione
iscriendho, pònnere s'apòstrofu, unu singiale ue mancat (o a su postu de) calecuna lítera (prus che àteru vocale)
Traduzioni
Francese
mettre l'apostrophe
Inglese
to apostrophize
Spagnolo
poner un apóstrofo
Italiano
apostrofare
Tedesco
apostrophieren.
apracidàre , vrb Definizione
fàere pràchidu, trancuillu, asseliau
Sinonimi e contrari
abbacai,
abbambagare,
abblandai,
addurcare,
apasaogare,
apachiare
Traduzioni
Francese
apaiser
Inglese
to placate
Spagnolo
aplacar
Italiano
placare
Tedesco
besänftigen.
apragastàre , vrb: pragastare Definizione
fàere totu a liagas
Sinonimi e contrari
agliagai,
apiagare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
blesser
Inglese
to wound
Spagnolo
llagar
Italiano
piagare
Tedesco
verwunden.
apramàre , vrb Definizione
fàere a tímere meda
Sinonimi e contrari
acicai,
asciuconare,
asciustrare,
aterrighinare,
ilgirare,
ispantamare,
ispramai,
istrementire,
isturdinare,
stremessiri
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
frapper de terreur
Inglese
to terrify
Spagnolo
aterrorizar
Italiano
atterrire
Tedesco
erschrecken.
aprantamonàre , vrb rfl Definizione
su si pònnere a prantamone, istare che prantamone, su si parare prantaos ananti de ccn. giaendhodhi ifadu
Frasi
como ti ses aprantamonadu cue!…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rester planter comme un piquet
Inglese
to stand stiffy
Spagnolo
quedarse encandilado
Italiano
stare impalato
Tedesco
kerzengerade stehenbleiben.
aprentziàre , vrb: apressai,
apressiai,
apressiare,
apretzai,
apretzari,
apretziai,
apretziare,
prejare Definizione
apostivigare cantu si balet una cosa, pònnere unu valore a calecuna cosa; pònnere in càrculu e àere arrespetu (foedhandho de gente); dimandhare unu praxere; brindhare po o a calecuna cosa
Sinonimi e contrari
perisciare
| ctr.
ilzenzare,
menispresiare
Frasi
custu mi serbit po apressai mélgius s'òpera ◊ eus fatu apretzari su dannu chi ant fatu in s'ortu ◊ totu su chi as fatu su meri dhu fait apretzai e ti dhu pagat
2.
como ses de sa bidha s'istrallera chi neune ti tet apretziare! (A.Puddu)◊ poesia díliga e ondrada de música, sa sua, apretziada in cuss'ora dae unu pópulu intreu
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
estimer
Inglese
to appreciate
Spagnolo
apreciar
Italiano
apprezzare,
stimare
Tedesco
schätzen.
apresài, apresàre , vrb Definizione
betare farrancas a ccn. po dhi pigare su chi portat, a dh'idorrobbare / apresare unu bastimentu = irrobbare una nave
Sinonimi e contrari
bardanare,
furai,
inghitai,
iscrocai
Frasi
o bella ladra de coros, si sos Moros ti ant a imitare che tue andhendhe a apresare, ancu mi cassent sos Moros!
Etimo
ctl., spn.
Traduzioni
Francese
piller
Inglese
to plunder
Spagnolo
apresar
Italiano
predare
Tedesco
berauben.
apressàre , vrb Definizione
fàere impresse, coitare de prus
Sinonimi e contrari
acadriare,
acoidai,
apressurare,
impressire
| ctr.
istentare
Frasi
cuss'issudhu l'at fatu apressare su passu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
presser
Inglese
to hurry
Spagnolo
apresurar
Italiano
affrettare
Tedesco
beschleunigen,
sich beeilen.
apretàe, apretài , vrb: apretare 2,
apretari Definizione
pònnere in apretu, in dificurtade manna, pònnere presse, essire o fàere prus càdriu, prus fruscu; rfl. caminare prus impresse, istirare su passu camminandho
Sinonimi e contrari
acadriare,
apressurai,
apretonare,
trotinare
Modi di dire
csn:
apretare una cosa a… (a sole, a fogu, a chíngia, e gai) = fàghere dannu a sa cosa cun su sole, cun su fogu, sa chíngia a tropu; apretare sa màchina = fàghere andhare prus lestra
Frasi
sighint sas agonias a apretare ◊ su sole apretaiat sa campagna chena piedade ◊ bae a sa friscura, ca a tardu ti apretat su sole! ◊ a su malàidu li at apretadu su male ◊ in cussu logu mergiani apretat e no fait a fidai is angionis
2.
is fillus megant de dh'apretai a comporai su tratori ◊ su guvernu cheret apretadu chi muntenzat sas promissas ◊ si apretesint de sighire sa volontade sua ◊ si ti apretat su fritu cugúzadi! ◊ candu mi apretat su fàmini papu ◊ l'est apretandhe su sonnu ◊ su bentu est apretendhe ◊ est comintzendhe a pròere: si apretat abberimus su paracu
3.
a sa padedha abbàssiali su fogu, no l'apretet ca si atacat
4.
cudhu si apretat e aciapat su cani
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
presser
Inglese
to chase closely
Spagnolo
apretar
Italiano
incalzare,
mèttere frétta a qlc.,
intensificare qlcs
Tedesco
jdn zur Eile antreiben,
sich beeilen.
apretàre 1 , vrb Definizione
apostivigare o fàere su contu de cantu est unu dannu
Sinonimi e contrari
perisciare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
indemniser
Inglese
to compensate,
to value a damage
Spagnolo
indemnizar
Italiano
estimare un danno,
indennizzare
Tedesco
entschädigen.
apretigàre , vrb Definizione
fàere fortza o pesu apitzu de ccn. cosa
Sinonimi e contrari
abbarrigare,
abbaticare,
carcare,
incalcare,
pretare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
comprimer
Inglese
to press,
to compress
Spagnolo
apretar
Italiano
prèmere,
comprìmere
Tedesco
drücken,
zusammendrücken.
apretzetài, apretzetàre , vrb: pertzetare* Definizione
pònnere precetu, giare avertimentos, giare órdines siat po fàere e siat po no fàere calecuna cosa
Sinonimi e contrari
abbèrtere,
ammonestai,
atibbai,
impreigare,
prenusciare
Frasi
si dh'iu apretzetau, a Filomena, de dhi ponni unu pinnadedhu! (A.Garau)◊ mi at apretzetau de no nai cantus annus tenit ◊ una cosa ti apretzetu: no castis is féminas! ◊ babbu mi adiat apretzetau de m'irdèrghere ca teníamus de pastinare
Traduzioni
Francese
enjoindre,
admonester
Inglese
to bind over,
to admonish
Spagnolo
avisar
Italiano
ammonire,
precettare
Tedesco
warnen,
mahnen.
aprobài , vrb: aprovai,
aprovare Definizione
cunsiderare bonu, chi andhat bene; foedhandho de iscolas e de istúdiu, passare a unu a sa classe prus ainnanti, prus arta
Sinonimi e contrari
promòvere
Traduzioni
Francese
approuver
Inglese
to approve of
Spagnolo
aprobar
Italiano
approvare
Tedesco
billigen,
zustimmen,
versetzen.
aprobiài , vrb: aprobiare,
aproviai,
probiare Definizione
bènnere a probe, apresu, nau in su sensu, prus che àteru po unu chi no si connoschet, de bènnere de logu istràngiu, diferente; andhare, atobiare, acudire totugantos a unu matessi logu; si narat fintzes in su sensu de torrare a domo
Sinonimi e contrari
acodie,
acoltziare,
acosiare,
acostire,
addopare,
apriodhai,
aproghilare,
azobiare,
ghirare
| ctr.
andai,
tocai 1
Frasi
torrau a aprobiai a innòi ses?! ◊ is fradis si furint aprobiaus e dh'iant saludau narandudedhi donniunu un'augúriu ◊ funt aprobiaus totus a su própiu logu
2.
candu aprobiàt a domu si poniat a certai ◊ est andau a bíngia e ndi est aproviau a sa una
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
converger
Inglese
to converge
Spagnolo
converger,
reunirse
Italiano
convèrgere
Tedesco
zusammenlaufen.
aprodài, aprodàre , vrb Definizione
aferrare terra, acortzire, lòmpere a su portu o a logu inue faet a mantènnere firma una nave, una barca; lòmpere a calecunu logu, a un’arresurtau, a un'iscopu
Sinonimi e contrari
acostai,
aprobiai
| ctr.
andai,
tocai 1
Frasi
sa zente chi at aprodau a s'ísula nosta in s'antigóriu de ue beniat?
Traduzioni
Francese
aborder,
atterrir
Inglese
to dock
Spagnolo
arribar
Italiano
approdare
Tedesco
anlegen.
aproegliàre , vrb: aproerzare,
aprogherzare,
aprovelzare,
aproverzare Definizione
pònnere o nàrrere unu númene a ingiúliu a calecunu
Sinonimi e contrari
addiciai,
allomingiai,
annomingiai,
aparalumenare,
azistrare,
imparanigiai,
ingiuliare
Frasi
a unu tiu Bore l'aiat aproverzadu "Su ritardatàriu" ◊ sos voedhos los aproegliaimus pro los distínghere ◊ a su sínnicu l'ant aproegliatu "Aschiolu" ◊ ti at a àere aprogherzau babbu tuo?! (M.Ladu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
surnommer
Inglese
to nickname
Spagnolo
apodar
Italiano
soprannominare
Tedesco
einen Spitznamen geben.