aperperàre , vrb Definizione
fàere una cosa pèrpere, totu pínniga de unu matessi andhare
Sinonimi e contrari
atamanare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
uniformiser
Inglese
to uniform
Spagnolo
uniformar
Italiano
uniformare,
omogeneizzare
Tedesco
uniformieren,
homogenisieren.
aperràre , vrb Definizione
fàere a conca sua chentza ascurtare su pàrrere, su cossígiu de s'àteru
Sinonimi e contrari
betiare,
incalliri,
ostinai,
tostai
Etimo
spn.
emperrarse
Traduzioni
Francese
s'obstiner
Inglese
to insist
Spagnolo
emperrarse
Italiano
ostinarsi
Tedesco
sich versteifen.
aperrighinàre , vrb Definizione
no bòllere intèndhere s’arrexone de s'àteru, fàere a conca sua chentza bòllere ascurtare nudha, pecare a perronia
Sinonimi e contrari
abbetiae,
aconchinae,
acorrochinare,
intestai,
tostoinare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'obstiner,
s'entêter
Inglese
to be obstinate
Spagnolo
emperrarse
Italiano
fermarsi a lungo con ostinatézza,
incaponirsi
Tedesco
auf seinem Kopf bestehen,
sich versteifen.
apestài, apestàre , vrb Definizione
ingòllere o apicigare apesta, maladia mala, fàere dannos; fàere fragu légiu meda, pudidore
Sinonimi e contrari
impestai,
impestulare
Frasi
mostres si pesant dae su profundhu e sa terra apestant de pudine (P.Casu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
empester
Inglese
to infect
Spagnolo
apestar
Italiano
appestare
Tedesco
verseuchen.
apetàre , vrb Definizione
pònnere su petu nou, unu pígiu nou a su fundhu de is iscarpas, de mesania a sa punta, asuta
Sinonimi e contrari
arressolai,
impetare,
inciolai
Frasi
su catolàgiu, poveritu, cun totu cussos fundhos de apetare!…◊ oe amus de apetare iscarpas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ressemeler
Inglese
to resole
Spagnolo
echar medias suelas
Italiano
risuolare
Tedesco
neu besohlen.
apetzài, apetzàre , vrb Definizione
segare a orrugos, pruschetotu foedhandho de linna; foedhandho de gente, iscabbúllere ccn. cosa, arrennèscere a ndhe bogare calecuna cosa, a cumbínchere s’àteru; si narat fintzes in su sensu de ischire o de cumprèndhere
Sinonimi e contrari
arrogai,
chimentare,
ispetzare,
segai
Frasi
seco sas cambas sicas de s'éliche, las apetzo e mi las gàrrigo ◊ si as idea de bi apetzare linna, in s'àlvure mia, cheret chi isetes! ◊ ti giamo pro mi apetzare un'àrbure a su fogu ◊ candu apetzas sa linna beni po ti abasiai
2.
no lu chirches prus, a isse, tantu no ndhe apetzas nudha ◊ e bae e apetzabbei in cosas gai mannas, tue!…
Traduzioni
Francese
tronçonner
Inglese
to piece together
Spagnolo
cortar madera
Italiano
appezzare
Tedesco
in Stücke zerscheiden.
apiadài , vrb: apiedai,
apiedare,
apiodare Definizione
àere dolu o piedu
Sinonimi e contrari
afriscionare,
apenai,
cummòvere
Frasi
pro casticu l'at lassau campàndhesi comente podiat ma apustis si ndh'est apiedau e l'at azudau ◊ si apiedet sa terra in su retzíremi pro s'eternidade! ◊ in sa misericórdia sua si est apiodau de Israele (B.Putzu)◊ apiòdati de nois!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
apitoyer
Inglese
to pity
Spagnolo
compadecerse
Italiano
impietosire
Tedesco
Mitleid haben.
apiadàre , vrb Sinonimi e contrari
imbasciai
Traduzioni
Francese
se baisser
Inglese
to stoop (down)
Spagnolo
agacharse
Italiano
abbassarsi,
chinarsi
Tedesco
sich bücken.
apiagàre , vrb: pragare* Definizione
fàere totu a liagas
Sinonimi e contrari
agliagai
Traduzioni
Francese
blesser
Inglese
to hurt
Spagnolo
llagar
Italiano
piagare
Tedesco
verwunden.
apianàre , vrb: aplanai,
aplaniai,
apranai,
apranare,
apraniae,
apraniare,
pranae Definizione
fàere in pianita, trebballare cun sa prana po fàere lisa sa linna; fàere in paris, pranu; in cobertantza, pigare a frandhigos
Sinonimi e contrari
allisai,
impianitare
/
aglianai,
apalisare,
arrepranai,
ispianare,
splanai
Frasi
isciu comenti boit apranau un'arrogu de linna
2.
sa terra est forrogada e dh'apràniat
3.
isse cheret apraniadu, si cheres chi ti ponzat mente
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
raboter
Inglese
to plane
Spagnolo
cepillar,
allanar
Italiano
piallare
Tedesco
hobeln.
apiatàre , vrb: apietare,
apretare Definizione
fàere a preta, nau de su late, de su sàmbene, cagiare / sàmbene apretadu, apietadu = sànguini callau, aperdau
Sinonimi e contrari
abbeladinare,
acepare,
aggromare,
alleae,
ammallorai,
apedrare,
assambellutare,
cagiare,
giagare
Frasi
su sàmbene de s'animale, candho si coglit, cheret morigadu pro no si apietare
Etimo
ctl.
(a)pretar
Traduzioni
Francese
faire grumeler,
coaguler
Inglese
to coagulate
Spagnolo
formar grumos,
cuajar
Italiano
raggrumare,
coagulare,
rapprèndere
Tedesco
ballen,
gerinnen.
apibiàre , vrb: apibinai,
pibiare* Definizione
pigare a unu a pibios, coment'e tenendhondhe làstima
Sinonimi e contrari
achigulare,
ammischinai,
annischissai,
arrosci,
cascaviare,
lastimai,
memulare,
pibincai,
spibiai
Traduzioni
Francese
plaindre
Inglese
to mourn,
to pity
Spagnolo
compadecer
Italiano
lamentare,
commiserare
Tedesco
beklagen,
bemitleiden.
apicài , vrb: apicare,
picai 2,
apicari Definizione
pònnere cosa arréschia in calecunu logu, in calecuna punta o àteru (es. crau, puncione) a manera chi abbarret pendhendho in artu; artzare a pitzu de calecunu logu / apicai sonajolus a unu = bogàreli fogu, nàrrere in ziru cosas chi no sunt
Sinonimi e contrari
acadhai,
apichedhai,
apilicare,
impicare
| ctr.
ispicai
Frasi
a pitzu de cuss'orroca no apo tentu ocasione de apicare ◊ commo sas coronas sunt apicandhedhas in sos muros ◊ in bellu logu as apicau is crais!…
2.
unu belosu aiat mortu sa muzere e si fit apicadu isse puru
3.
su serbidori ndi at pigau in sa bértula sa cosa chi furiat apicada ◊ bi aiat colves e canistedhas apicadas
Etimo
itl.
appiccare
Traduzioni
Francese
accrocher
Inglese
to hang
Spagnolo
colgar
Italiano
appèndere
Tedesco
aufhängen.
apichedhài, apichedhàre , vrb: apicuedhai Definizione
artzare in logu malu, andhare in artziada meda, a in artu
Sinonimi e contrari
acadhai,
aperricare,
aperrociai,
apicai,
apicocai,
apiculai,
apilicare,
apitzuligare
Frasi
si apichedhat in dónnia logu ◊ mi apichedho a s'iscala ◊ su mari andat e torrat, si apicuedhat in s'arena ◊ mi nci seu apichedhau a una mata ◊ nci fia apichedhada dèu puru a monti ◊ nci apicuedhastis a pícius de is matas de s'ocalitu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grimper
Inglese
to climb (up)
Spagnolo
trepar
Italiano
arrampicarsi
Tedesco
klettern.
apicigài , vrb: apicigare,
apitzicare,
apitzigai,
apitzigare,
picigai Definizione
pònnere cosa, prus che àteru cun colla o àteru de apicigosu, a manera chi abbarret totu impare cun àtera; nau in cobertantza, istare aifatu de ccn. in manera ifadosa; nau de cosas de papare, fàere bene, pònnere prupas / a./c. apitzigandhe = (a logos) èssere a costazu, a fiancu, lacanante
Sinonimi e contrari
apodhai,
atacare
/
acadenanciare,
acadrancai,
apegai,
incadranancare
| ctr.
ispitzigare
Modi di dire
csn:
no apítzicat ne a muru e ne a gianna = no b'intrat in nudha; apitzigare una trampa, apicigaidha a unu = arrennèsciri a cuncordai un'ingannu, ingannai, fàghereli brulla mala; apicigai unu mali, una maladia = colare sa maladia de unu a s'àteru
Frasi
pàspia podha in sa banchita ca sinono sa pasta cariendhe ti si apítzigat, totu! ◊ is tancus de su pani in su canistedhu si ponint unu pagu atesu po no si apitzigai
2.
de su chi papant no ndi dhis apitzigat nudha
3.
apitzigada ti l'apo sa trampa: deo puru, si cheres, so tramposu!
4.
sos boes funt paschindhe in su cunzau apitzigandhe
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
coller
Inglese
to stick
Spagnolo
pegar
Italiano
appiccicare
Tedesco
ankleben.
apiculài , vrb: apicurai Definizione
artzare a pitzu de calecunu logu o cosa, a in artu, coment’e apicandhosi ca est logu malu e andhat male, aguantandhosi cun is manos fatas a gànciu
Sinonimi e contrari
acadhai,
aperrociai,
aperricare,
aperrintzare,
apicai,
apicocai,
apichedhai,
apilicare,
apugiai
Frasi
si apículat finas a su cúcuru de su monti ◊ no fait a dh'aciapai aundi si est apiculau a sonai is campanas! ◊ is istaris de Castedhu de susu funt apiculaus in sa costera ◊ custa costera arrata est logu de si apiculai a usu de crabas ◊ is pipius si apículant a is matas ◊ si est apicurau a su muru
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grimper,
escalader
Inglese
to climb
Spagnolo
trepar,
encaramarse
Italiano
arrampicarsi,
inerpicarsi
Tedesco
klettern.
apigài , vrb rfl: aprigae,
aprigai,
aprigare Definizione
su si pònnere in aprigu, asuta o in pinna de calecuna cosa po no s’isciúndhere, no pigare sole, bentu o àteru de istrobbosu; fintzes su si arrangiare in calecuna àtera dificurtade; giare amparu / aprigaisí a ccn. = cricare, pedire agiudu a calecunu
Sinonimi e contrari
abbigare 1,
aggrundhare,
apaltare,
apogiai,
arrociare,
arrundhare,
crancare,
frànghere,
oprigai
/
amparai
Frasi
candho proet si aprigat in calecunu precone ◊ mi seu apigau de s'àcua ◊ no dhoi fiant matas po umbra aundi si aprigai ◊ cun cussu tempus mau si seis aprigaus in caincunu logu? ◊ arratza de temporada, no iscidiaus innui si aprigai! ◊ sa genti, ispramada ca is sordaus fiant isparendi, at iscapau a cúrriri po si aprigai ◊ donniunu si aprigat po sole o po s’abba ◊ su pastore aprigàt is brebès aintru de su nuraghe
2.
nisciunus mi agiudat: no isciu prus aundi mi aprigai! ◊ cussu si no iscit ite fàere si aprigat a s'italianu! ◊ a s'ora de su bisóngiu si aprigànt a issa
3.
giai chi podeis tantu, aprigai su cristianu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'abriter
Inglese
to protect oneself
Spagnolo
ampararse
Italiano
ripararsi,
rifugiarsi
Tedesco
sich flüchten.
apigiài , vrb Definizione
incasciare apare duas pedras, duos crantos de linna, o àteru; ispínghere una cosa a forte po chi abbarret firma
Sinonimi e contrari
imbasare,
incasciae
/
abbatigare,
ispígnere
Frasi
sa porta no apígiat bèni
Etimo
ctl.
pitjar
Traduzioni
Francese
joindre
Inglese
to tally
Spagnolo
encajar
Italiano
combaciare
Tedesco
zusammenpassen.
apigiàre , vrb: apijare,
apricare 1,
aprigare 1,
pigiare 1 Definizione
fàere totu a pígias, a pinnigas, a tzirbisas
Sinonimi e contrari
acarrongiai,
afrascillonai,
apistillonai,
arruntzai,
atavellai,
frongire,
granculai,
pinnicai,
prighizonare,
prinzigunire
| ctr.
ispixare,
istirai
Frasi
sas bestes postas male si aprigant ◊ timet a si sere ca podet apricare su bestire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
froisser,
chiffonner
Inglese
to wrinckle (up),
to fold
Spagnolo
fruncir,
arrugar
Italiano
aggrinzire,
piegazzare
Tedesco
runzeln,
zerknitten.
apigliài , vrb: apillai 1,
apizare 1 Definizione
artzare apitzu, a pígiu, fàere o pònnere su pígiu, nau de cosa in mesu de abba o de cosas deasi; fintzes essire de si pòdere bíere, bogare a pígiu
Sinonimi e contrari
aproghilare,
bènnere
Frasi
no isciat a nadai e po ndi podi apillai fiat is cambas de innòi e de ingudheni ◊ ndi torràt a apillai sa conca assicau timendi de si allupai ◊ su late caentadu si murigat a manera chi no apizet
2.
apilla a domu! ◊ a unus a unus apillant is istedhus ◊ e candu ndi dh'apillat su nòmini de sa santa, su predicadori, in custa prédica?
Etimo
ltn.
applicare
Traduzioni
Francese
remonter à la surface
Inglese
to surface
Spagnolo
subir a flote
Italiano
venire a galla,
risalire in superfìcie
Tedesco
auftauchen.