aogàre , vrb: aograre,
aojare,
aoxare Definizione
betare o furriare is ogos a castiare ccn. cosa po che dha pigare, po dha bòllere, disigiandhodha
Sinonimi e contrari
abbadiai,
addojulare,
oghiai
Frasi
aiat aojadu unu fiotu de tràilas pro che las furare ◊ no fint pagos sos chi l'aiant aojada, candho fit in sos vint'annos!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
jeter les yeux
Inglese
to glance at
Spagnolo
echar el ojo
Italiano
adocchiare
Tedesco
liebäugeln.
aoràre , vrb: aurae Definizione
pònnere a un'oru, a una parte, passare ororu
Sinonimi e contrari
alindare,
allacanai 1,
atremenai
Frasi
sos traitores cherent aorados
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
abandonner,
isoler
Inglese
to emarginate
Spagnolo
apartar
Italiano
emarginare
Tedesco
ausstoßen.
aorcàre , vrb: aoscrare Definizione
arrennegare meda, tanti de pàrrere un'orcu
Sinonimi e contrari
acroconai,
afutare,
airai,
arrabbiai,
arragiolire,
arrannegai,
inchibberare,
inchietae,
inchighiristai,
inchimerai,
incrabudhire,
infelai,
infuterare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'emporter
Inglese
to get angry
Spagnolo
encolerizar
Italiano
incollerire
Tedesco
sich erzürnen.
aorrài, aorràre , vrb: aurrare Definizione
ispèndhere o impreare sa cosa cantu prus pagu; incungiare, arregòllere; fintzes rfl., arrisparmiare, fàere a mancu de un'isfortzu, de fàere cosa
Sinonimi e contrari
acolomizare,
arresparmiai,
avitare,
cadeliare,
istraviare 1,
sparagnai
| ctr.
ispèndhere,
sperditziai
Frasi
in custas camineras sunt passados sos antigos nostros aurrendhe annos a mizas ◊ isse a chie est dignu li aorrat su sustentu e a sa zente istrotzina la tratat bene ◊ aòrrami sos rimpròveros chi mi daes!
2.
chena sa terra no podes campare ca dae sa terra vives e aorras (P.P.Fois)
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
économiser
Inglese
to economize
Spagnolo
ahorrar
Italiano
risparmiare
Tedesco
sparen.
aorutài, aorvetài , vrb: auvretai Definizione
istare a iscoca, abbaidandho, giaendho atentzione a ccn. o po calecuna cosa
Sinonimi e contrari
obretare*,
punterare,
selvare
Traduzioni
Francese
épier,
être en vedette
Inglese
to spy
Spagnolo
acechar
Italiano
spiare,
stare in vedétta
Tedesco
belauschen,
Ausguck halten.
aostàre , vrb Definizione
su si aguantare, su si poderare o fàere a mancu de fàere, de nàrrere, de pigare una cosa
Sinonimi e contrari
astèniri,
retènnere
Frasi
mi ndhe aosto fintzas de faedhare (G.Ruju)◊ mi aosto de l'abbojare
Etimo
ltn.
obstare
Traduzioni
Francese
se priver,
s'abstenir
Inglese
to deprive oneself
Spagnolo
privarse,
abstenerse
Italiano
privarsi,
astenersi,
evitare
Tedesco
entbehren,
sich abhalten,
vermeiden.
aozàre , vrb Definizione
pònnere ógiu; nau de sa nughe, essire contomosa (candho est passada, bècia de un’annu); nau de su laore o de s'erba, andhare male po su istare a tropu isciustos e, segundhu su logu, dhu narant fintzes po acapiare sa bide noa créschia meda
Sinonimi e contrari
aogire,
ingrassai
| ctr.
isozare
3.
nois semus irmamandhe e aozandhe totu paris, lah! ◊ est aozandhe sa bide a bilighinzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
engraisser
Inglese
to fatten
Spagnolo
engordar
Italiano
impinguare
Tedesco
dick werden.
apabaglionàre , vrb: apabiglionare Definizione
pònnere su pabaglione (a su letu); prus che àteru nau de unas cantu cosas (bide, laore) chi creschent meda e a cracu / letu apabiglionadu = chi li ant postu su pabaglione, serradu e cuguzadu a bardachinu
Sinonimi e contrari
impabiglionare
/
abbudatzare
/
intibbiri
2.
su trigu si ch'est apabiglionadu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
devenir touffu
Inglese
to thicken
Spagnolo
tupir,
espesar
Italiano
infoltire
Tedesco
dicht werden.
apabassài, apabassàre , vrb: apapasciare,
apapassare,
pabassai Definizione
nau de frutuàriu, fàere o essire a pabassa
Sinonimi e contrari
acalamai,
ammustiai,
irmurtire
/
apilardae
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se flétrir
Inglese
to wither
Spagnolo
pasar
Italiano
appassire
Tedesco
verwelken.
apachiàre , vrb: apaghiare,
apagiai (a-pa-gi-a-i)
apagiare 1 (a-pa-gi-a-re)
apaxiae,
apaxiai,
apaxiari Definizione
pònnere paghes, in paghe, fàere sa paghe, torrare in paghe; istare o abbarrare sériu, selenu, pònnere o istare in asséliu, lassare s'arrennegu / apachiare s'istògomo = papai calincuna cosa po allebiai su fàmini; apagiai su siri = passare su sidi
Sinonimi e contrari
apracimai
/
abbacai,
abblandai,
abbonantzai,
abboniri,
achedare,
allebiae,
ammellare,
apaghizare,
apasaogare,
apolgiai,
assebiai,
asselenare,
assussegai,
illebiare,
illenare
Frasi
si ti arregordas chi fradi tuu est inchietu contras de tui, lassa inguni su donu tuu e curri prima a ti apaxiai cun fradi tuu (Ev)◊ a issu dhu cicant po apaxiari is certus
2.
sos astores isprammant sas chedhas apaxiadas ◊ prendha mala cussu pitzocu: no l'apàchias mai! ◊ cantos bellos mi apàghiant sa mente ◊ apàghia sos coros, beneighe dogni amore! (A.Casula)◊ mi apàchio pessandhe chi mi cheres bene ◊ canno si dh'ant fatu a cumprènnere za s'est apaghiadu ◊ si ses arrenegau ge ti as a apaxiai! ◊ no si apàxiat s'istrasura e su bentu trogomíngiat is trigus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
réconcilier
Inglese
to reconcile
Spagnolo
reconciliar,
tranquilizar
Italiano
pacificare,
riconciliare,
tranquillizzare,
acchetare
Tedesco
versöhnen,
beruhigen.
apadiglionài , vrb Definizione
pònnere is tendhas, fàere acampamentu
Sinonimi e contrari
atendhare
Traduzioni
Francese
camper
Inglese
to encamp
Spagnolo
acamparse
Italiano
attendarsi
Tedesco
zelten.
apadronàre , vrb rfl Definizione
su si fàere mere, su si ndhe pinnigare sa cosa pigandhodha coment’e meres
Sinonimi e contrari
impobidhai
| ctr.
ispobidhare
Frasi
cussa cosa ti che l'as apadronada tue ◊ no chelzo chi su tempus si apadronet de sos pensamentos mios ◊ bos cherides apadronare de totu! ◊ nara, pitzinna, e cun ite motivu su coro meu ti as apadronadu? (P.Cherchi)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'emparer
Inglese
to take possession
Spagnolo
apoderarse,
adueñarse
Italiano
impadronirsi
Tedesco
sich bemächtigen.
apadulàre , vrb: apaulai,
apaulare Definizione
fàere s'abba o su logu a paule, a poju, a pantamu
Sinonimi e contrari
abbenatzai,
allacorgiae,
apojare,
impaulare
Frasi
fintzas a candu no apaulat in s'arau, s'abba est paga etotu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
transformer en marais
Inglese
to swamp
Spagnolo
empantanar
Italiano
impaludare
Tedesco
versumpfen.
apagiàre , vrb: apajare,
apazare 2 Definizione
pònnere impare a loba, fàere una pariga, pònnere a pajas, a duos a duos
Sinonimi e contrari
allobae,
aparigai,
giúnghere
Frasi
su giuale serbit pro apagiare sos boes ◊ Fulana chin Fulanu ant apazadu
2.
cudhos duos giòvanos fint ballendhe apagiados
Etimo
itl.
appaiare
Traduzioni
Francese
accoupler,
apparier
Inglese
to couple
Spagnolo
juntar,
emparejar
Italiano
accoppiare
Tedesco
zu Paaren vereinigen.
apagiàre 2 , vrb: (a-pa-gia-re)
apalgiai,
apallai,
apazare,
pazare 1 Definizione
abbrovendhare a pàgia, pònnere sa pàgia a papare a su bestiàmene; a logos, coment’e semenare a pàgia (po iscóviu) su tretu de una domo a un'àtera de duos, ómine e fémina, chi si dha intendhent o si bolent / su pps. apazadu = (fintzas) chi est totu paza, nadu de laore chi no at ingranidu
Sinonimi e contrari
abbrovendhae
Frasi
su meri si ndi pesat a cissu e apàlgiat is bois ◊ su chitzi pesastus po apallai is bòis ◊ dónnia dí nanca depit apallai is bòis
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
donner de la paille aux animaus
Inglese
to fodder
Spagnolo
alimentar con pienso
Italiano
abbiadare
Tedesco
mit Hafer füttern.
apagliài , vrb: (a-pa-gli-a-i)
apaliare,
paliai Definizione
umprire o pigare e fuliare cosa cun sa pala (laore, terra o àteru) siat a carrigare e siat a iscarrigare
Sinonimi e contrari
apaligiai,
impaliare,
spaliai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
déblayer
Inglese
to shovel away
Spagnolo
palear
Italiano
spalare
Tedesco
fortschaufeln.
apagnài , vrb: apaniai,
apannai Definizione
lograre unu disígiu, mediare unu bisóngiu / apagnaisí = addatàresi a totu
Sinonimi e contrari
acanciare,
acuntentae,
saltifàghere
Frasi
cussus pensamentus, apagnaus de una boxi, aturant sempri allutus e illúminant plus de una làmpara! ◊ est apagnau de mi biri prexada
Traduzioni
Francese
satisfaire
Inglese
to satisfy
Spagnolo
atender,
acceder,
apañarse
Italiano
appagare,
esaudire
Tedesco
befriedigen.
apalisàre , vrb: aparigiai,
aparigiare,
aparisare,
aparixai,
aparizare,
parigiai Definizione
fàere in paris; fàere una cosa a su matessi paris de un'àtera, cantu s'àtera, bogare is diferéntzias / aparizare sos contos = schitiai, assardare sos contos, pagai is dépidos
Sinonimi e contrari
aglianai,
alladiae,
apianare,
arrepranai,
illadiare,
imparisare,
ispegnare,
ispianare,
splanai
/
aggalire,
aggualai,
aparinare,
arrasai 1
Frasi
aparixai is logus malus! ◊ pro aparisare custu muru bi cheret intúnigu meda ◊ aparixaus su mòri ca est totu fossus ◊ aparizade su caminu pro su Deus nostru! ◊ prima de semenare, sa terra cheret aparizada unu pagu ◊ sos montes si trement, s’irghítinant e si apalisant
2.
aparixit a deximila, ca no portu dinai in càmbiu! ◊ mancari chirchemus de aparizare sos contos, cun Deus semus semper in dépidu ◊ po su disturbu nostru no as perunu dépidu de aparisare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
niveler,
aplanir
Inglese
to level
Spagnolo
aplanar,
allanar
Italiano
livellare,
appianare
Tedesco
einebnen.
apalpài, apalpàre , vrb: aprapai,
palpare 1 Definizione
tocare cun sa manu, cun is pódhighes
Sinonimi e contrari
ammanucai,
apalpidare,
aplopodhare
Frasi
su dotori a su pipiu dh'at aprapau in totu sa persona ◊ su tzegu si desit a apalpare a cadeunu ◊ apalpendhe apalpendhe, chircat intro de su nítzulu e tocat un'imbóligu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
palper,
toucher
Inglese
to touch
Spagnolo
manosear
Italiano
palpare,
brancicare
Tedesco
betasten.
apalpidàre , vrb: aparpidare,
aprapidare Definizione
istare tocandho cun is manos, che chi siat andhandho o faendho cosa a s'apràpidu, a s'iscuru
Sinonimi e contrari
ammanucai,
apalpare,
apalpuzare,
aplopodhare,
atrapidare
Frasi
aprapidandho, at detau s'istória de sa vida sua
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
palper,
toucher
Inglese
to squeeze
Spagnolo
toquetear,
tantear
Italiano
palpare
Tedesco
betasten.