Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

aogàre , vrb: aograre, aojare, aoxare Definitzione betare o furriare is ogos a castiare ccn. cosa po che dha pigare, po dha bòllere, disigiandhodha Sinònimos e contràrios abbadiai, addojulare, oghiai Frases aiat aojadu unu fiotu de tràilas pro che las furare ◊ no fint pagos sos chi l'aiant aojada, candho fit in sos vint'annos! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu jeter les yeux Ingresu to glance at Ispagnolu echar el ojo Italianu adocchiare Tedescu liebäugeln.

aoràre , vrb: aurae Definitzione pònnere a un'oru, a una parte, passare ororu Sinònimos e contràrios alindare, allacanai 1, atremenai Frases sos traitores cherent aorados Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu abandonner, isoler Ingresu to emarginate Ispagnolu apartar Italianu emarginare Tedescu ausstoßen.

aorcàre , vrb: aoscrare Definitzione arrennegare meda, tanti de pàrrere un'orcu Sinònimos e contràrios acroconai, afutare, airai, arrabbiai, arragiolire, arrannegai, inchibberare, inchietae, inchighiristai, inchimerai, incrabudhire, infelai, infuterare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'emporter Ingresu to get angry Ispagnolu encolerizar Italianu incollerire Tedescu sich erzürnen.

aorrài, aorràre , vrb: aurrare Definitzione ispèndhere o impreare sa cosa cantu prus pagu; incungiare, arregòllere; fintzes rfl., arrisparmiare, fàere a mancu de un'isfortzu, de fàere cosa Sinònimos e contràrios acolomizare, arresparmiai, avitare, cadeliare, istraviare 1, sparagnai | ctr. ispèndhere, sperditziai Frases in custas camineras sunt passados sos antigos nostros aurrendhe annos a mizas ◊ isse a chie est dignu li aorrat su sustentu e a sa zente istrotzina la tratat bene ◊ aòrrami sos rimpròveros chi mi daes! 2. chena sa terra no podes campare ca dae sa terra vives e aorras (P.P.Fois) Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu économiser Ingresu to economize Ispagnolu ahorrar Italianu risparmiare Tedescu sparen.

aorutài, aorvetài , vrb: auvretai Definitzione istare a iscoca, abbaidandho, giaendho atentzione a ccn. o po calecuna cosa Sinònimos e contràrios obretare*, punterare, selvare Tradutziones Frantzesu épier, être en vedette Ingresu to spy Ispagnolu acechar Italianu spiare, stare in vedétta Tedescu belauschen, Ausguck halten.

aostàre , vrb Definitzione su si aguantare, su si poderare o fàere a mancu de fàere, de nàrrere, de pigare una cosa Sinònimos e contràrios astèniri, retènnere Frases mi ndhe aosto fintzas de faedhare (G.Ruju)◊ mi aosto de l'abbojare Ètimu ltn. obstare Tradutziones Frantzesu se priver, s'abstenir Ingresu to deprive oneself Ispagnolu privarse, abstenerse Italianu privarsi, astenersi, evitare Tedescu entbehren, sich abhalten, vermeiden.

aozàre , vrb Definitzione pònnere ógiu; nau de sa nughe, essire contomosa (candho est passada, bècia de un’annu); nau de su laore o de s'erba, andhare male po su istare a tropu isciustos e, segundhu su logu, dhu narant fintzes po acapiare sa bide noa créschia meda Sinònimos e contràrios aogire, ingrassai | ctr. isozare 3. nois semus irmamandhe e aozandhe totu paris, lah! ◊ est aozandhe sa bide a bilighinzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu engraisser Ingresu to fatten Ispagnolu engordar Italianu impinguare Tedescu dick werden.

apabaglionàre , vrb: apabiglionare Definitzione pònnere su pabaglione (a su letu); prus che àteru nau de unas cantu cosas (bide, laore) chi creschent meda e a cracu / letu apabiglionadu = chi li ant postu su pabaglione, serradu e cuguzadu a bardachinu Sinònimos e contràrios impabiglionare / abbudatzare / intibbiri 2. su trigu si ch'est apabiglionadu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu devenir touffu Ingresu to thicken Ispagnolu tupir, espesar Italianu infoltire Tedescu dicht werden.

apabassài, apabassàre , vrb: apapasciare, apapassare, pabassai Definitzione nau de frutuàriu, fàere o essire a pabassa Sinònimos e contràrios acalamai, ammustiai, irmurtire / apilardae Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se flétrir Ingresu to wither Ispagnolu pasar Italianu appassire Tedescu verwelken.

apachiàre , vrb: apaghiare, apagiai (a-pa-gi-a-i) apagiare 1 (a-pa-gi-a-re) apaxiae, apaxiai, apaxiari Definitzione pònnere paghes, in paghe, fàere sa paghe, torrare in paghe; istare o abbarrare sériu, selenu, pònnere o istare in asséliu, lassare s'arrennegu / apachiare s'istògomo = papai calincuna cosa po allebiai su fàmini; apagiai su siri = passare su sidi Sinònimos e contràrios apracimai / abbacai, abblandai, abbonantzai, abboniri, achedare, allebiae, ammellare, apaghizare, apasaogare, apolgiai, assebiai, asselenare, assussegai, illebiare, illenare Frases si ti arregordas chi fradi tuu est inchietu contras de tui, lassa inguni su donu tuu e curri prima a ti apaxiai cun fradi tuu (Ev)◊ a issu dhu cicant po apaxiari is certus 2. sos astores isprammant sas chedhas apaxiadas ◊ prendha mala cussu pitzocu: no l'apàchias mai! ◊ cantos bellos mi apàghiant sa mente ◊ apàghia sos coros, beneighe dogni amore! (A.Casula)◊ mi apàchio pessandhe chi mi cheres bene ◊ canno si dh'ant fatu a cumprènnere za s'est apaghiadu ◊ si ses arrenegau ge ti as a apaxiai! ◊ no si apàxiat s'istrasura e su bentu trogomíngiat is trigus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu réconcilier Ingresu to reconcile Ispagnolu reconciliar, tranquilizar Italianu pacificare, riconciliare, tranquillizzare, acchetare Tedescu versöhnen, beruhigen.

apadiglionài , vrb Definitzione pònnere is tendhas, fàere acampamentu Sinònimos e contràrios atendhare Tradutziones Frantzesu camper Ingresu to encamp Ispagnolu acamparse Italianu attendarsi Tedescu zelten.

apadronàre , vrb rfl Definitzione su si fàere mere, su si ndhe pinnigare sa cosa pigandhodha coment’e meres Sinònimos e contràrios impobidhai | ctr. ispobidhare Frases cussa cosa ti che l'as apadronada tue ◊ no chelzo chi su tempus si apadronet de sos pensamentos mios ◊ bos cherides apadronare de totu! ◊ nara, pitzinna, e cun ite motivu su coro meu ti as apadronadu? (P.Cherchi) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'emparer Ingresu to take possession Ispagnolu apoderarse, adueñarse Italianu impadronirsi Tedescu sich bemächtigen.

apadulàre , vrb: apaulai, apaulare Definitzione fàere s'abba o su logu a paule, a poju, a pantamu Sinònimos e contràrios abbenatzai, allacorgiae, apojare, impaulare Frases fintzas a candu no apaulat in s'arau, s'abba est paga etotu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu transformer en marais Ingresu to swamp Ispagnolu empantanar Italianu impaludare Tedescu versumpfen.

apagiàre , vrb: apajare, apazare 2 Definitzione pònnere impare a loba, fàere una pariga, pònnere a pajas, a duos a duos Sinònimos e contràrios allobae, aparigai, giúnghere Frases su giuale serbit pro apagiare sos boes ◊ Fulana chin Fulanu ant apazadu 2. cudhos duos giòvanos fint ballendhe apagiados Ètimu itl. appaiare Tradutziones Frantzesu accoupler, apparier Ingresu to couple Ispagnolu juntar, emparejar Italianu accoppiare Tedescu zu Paaren vereinigen.

apagiàre 2 , vrb: (a-pa-gia-re) apalgiai, apallai, apazare, pazare 1 Definitzione abbrovendhare a pàgia, pònnere sa pàgia a papare a su bestiàmene; a logos, coment’e semenare a pàgia (po iscóviu) su tretu de una domo a un'àtera de duos, ómine e fémina, chi si dha intendhent o si bolent / su pps. apazadu = (fintzas) chi est totu paza, nadu de laore chi no at ingranidu Sinònimos e contràrios abbrovendhae Frases su meri si ndi pesat a cissu e apàlgiat is bois ◊ su chitzi pesastus po apallai is bòis ◊ dónnia dí nanca depit apallai is bòis Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu donner de la paille aux animaus Ingresu to fodder Ispagnolu alimentar con pienso Italianu abbiadare Tedescu mit Hafer füttern.

apagliài , vrb: (a-pa-gli-a-i) apaliare, paliai Definitzione umprire o pigare e fuliare cosa cun sa pala (laore, terra o àteru) siat a carrigare e siat a iscarrigare Sinònimos e contràrios apaligiai, impaliare, spaliai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu déblayer Ingresu to shovel away Ispagnolu palear Italianu spalare Tedescu fortschaufeln.

apagnài , vrb: apaniai, apannai Definitzione lograre unu disígiu, mediare unu bisóngiu / apagnaisí = addatàresi a totu Sinònimos e contràrios acanciare, acuntentae, saltifàghere Frases cussus pensamentus, apagnaus de una boxi, aturant sempri allutus e illúminant plus de una làmpara! ◊ est apagnau de mi biri prexada Tradutziones Frantzesu satisfaire Ingresu to satisfy Ispagnolu atender, acceder, apañarse Italianu appagare, esaudire Tedescu befriedigen.

apalisàre , vrb: aparigiai, aparigiare, aparisare, aparixai, aparizare, parigiai Definitzione fàere in paris; fàere una cosa a su matessi paris de un'àtera, cantu s'àtera, bogare is diferéntzias / aparizare sos contos = schitiai, assardare sos contos, pagai is dépidos Sinònimos e contràrios aglianai, alladiae, apianare, arrepranai, illadiare, imparisare, ispegnare, ispianare, splanai / aggalire, aggualai, aparinare, arrasai 1 Frases aparixai is logus malus! ◊ pro aparisare custu muru bi cheret intúnigu meda ◊ aparixaus su mòri ca est totu fossus ◊ aparizade su caminu pro su Deus nostru! ◊ prima de semenare, sa terra cheret aparizada unu pagu ◊ sos montes si trement, s’irghítinant e si apalisant 2. aparixit a deximila, ca no portu dinai in càmbiu! ◊ mancari chirchemus de aparizare sos contos, cun Deus semus semper in dépidu ◊ po su disturbu nostru no as perunu dépidu de aparisare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu niveler, aplanir Ingresu to level Ispagnolu aplanar, allanar Italianu livellare, appianare Tedescu einebnen.

apalpài, apalpàre , vrb: aprapai, palpare 1 Definitzione tocare cun sa manu, cun is pódhighes Sinònimos e contràrios ammanucai, apalpidare, aplopodhare Frases su dotori a su pipiu dh'at aprapau in totu sa persona ◊ su tzegu si desit a apalpare a cadeunu ◊ apalpendhe apalpendhe, chircat intro de su nítzulu e tocat un'imbóligu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu palper, toucher Ingresu to touch Ispagnolu manosear Italianu palpare, brancicare Tedescu betasten.

apalpidàre , vrb: aparpidare, aprapidare Definitzione istare tocandho cun is manos, che chi siat andhandho o faendho cosa a s'apràpidu, a s'iscuru Sinònimos e contràrios ammanucai, apalpare, apalpuzare, aplopodhare, atrapidare Frases aprapidandho, at detau s'istória de sa vida sua Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu palper, toucher Ingresu to squeeze Ispagnolu toquetear, tantear Italianu palpare Tedescu betasten.