Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

aogàre , vrb: aograre, aojare, aoxare Definition betare o furriare is ogos a castiare ccn. cosa po che dha pigare, po dha bòllere, disigiandhodha Synonyms e antonyms abbadiai, addojulare, oghiai Sentences aiat aojadu unu fiotu de tràilas pro che las furare ◊ no fint pagos sos chi l'aiant aojada, candho fit in sos vint'annos! Etymon srd. Translations French jeter les yeux English to glance at Spanish echar el ojo Italian adocchiare German liebäugeln.

aoràre , vrb: aurae Definition pònnere a un'oru, a una parte, passare ororu Synonyms e antonyms alindare, allacanai 1, atremenai Sentences sos traitores cherent aorados Etymon srd. Translations French abandonner, isoler English to emarginate Spanish apartar Italian emarginare German ausstoßen.

aorcàre , vrb: aoscrare Definition arrennegare meda, tanti de pàrrere un'orcu Synonyms e antonyms acroconai, afutare, airai, arrabbiai, arragiolire, arrannegai, inchibberare, inchietae, inchighiristai, inchimerai, incrabudhire, infelai, infuterare Etymon srd. Translations French s'emporter English to get angry Spanish encolerizar Italian incollerire German sich erzürnen.

aorrài, aorràre , vrb: aurrare Definition ispèndhere o impreare sa cosa cantu prus pagu; incungiare, arregòllere; fintzes rfl., arrisparmiare, fàere a mancu de un'isfortzu, de fàere cosa Synonyms e antonyms acolomizare, arresparmiai, avitare, cadeliare, istraviare 1, sparagnai | ctr. ispèndhere, sperditziai Sentences in custas camineras sunt passados sos antigos nostros aurrendhe annos a mizas ◊ isse a chie est dignu li aorrat su sustentu e a sa zente istrotzina la tratat bene ◊ aòrrami sos rimpròveros chi mi daes! 2. chena sa terra no podes campare ca dae sa terra vives e aorras (P.P.Fois) Etymon spn. Translations French économiser English to economize Spanish ahorrar Italian risparmiare German sparen.

aorutài, aorvetài , vrb: auvretai Definition istare a iscoca, abbaidandho, giaendho atentzione a ccn. o po calecuna cosa Synonyms e antonyms obretare*, punterare, selvare Translations French épier, être en vedette English to spy Spanish acechar Italian spiare, stare in vedétta German belauschen, Ausguck halten.

aostàre , vrb Definition su si aguantare, su si poderare o fàere a mancu de fàere, de nàrrere, de pigare una cosa Synonyms e antonyms astèniri, retènnere Sentences mi ndhe aosto fintzas de faedhare (G.Ruju)◊ mi aosto de l'abbojare Etymon ltn. obstare Translations French se priver, s'abstenir English to deprive oneself Spanish privarse, abstenerse Italian privarsi, astenersi, evitare German entbehren, sich abhalten, vermeiden.

aozàre , vrb Definition pònnere ógiu; nau de sa nughe, essire contomosa (candho est passada, bècia de un’annu); nau de su laore o de s'erba, andhare male po su istare a tropu isciustos e, segundhu su logu, dhu narant fintzes po acapiare sa bide noa créschia meda Synonyms e antonyms aogire, ingrassai | ctr. isozare 3. nois semus irmamandhe e aozandhe totu paris, lah! ◊ est aozandhe sa bide a bilighinzu Etymon srd. Translations French engraisser English to fatten Spanish engordar Italian impinguare German dick werden.

apabaglionàre , vrb: apabiglionare Definition pònnere su pabaglione (a su letu); prus che àteru nau de unas cantu cosas (bide, laore) chi creschent meda e a cracu / letu apabiglionadu = chi li ant postu su pabaglione, serradu e cuguzadu a bardachinu Synonyms e antonyms impabiglionare / abbudatzare / intibbiri 2. su trigu si ch'est apabiglionadu Etymon srd. Translations French devenir touffu English to thicken Spanish tupir, espesar Italian infoltire German dicht werden.

apabassài, apabassàre , vrb: apapasciare, apapassare, pabassai Definition nau de frutuàriu, fàere o essire a pabassa Synonyms e antonyms acalamai, ammustiai, irmurtire / apilardae Etymon srd. Translations French se flétrir English to wither Spanish pasar Italian appassire German verwelken.

apachiàre , vrb: apaghiare, apagiai (a-pa-gi-a-i) apagiare 1 (a-pa-gi-a-re) apaxiae, apaxiai, apaxiari Definition pònnere paghes, in paghe, fàere sa paghe, torrare in paghe; istare o abbarrare sériu, selenu, pònnere o istare in asséliu, lassare s'arrennegu / apachiare s'istògomo = papai calincuna cosa po allebiai su fàmini; apagiai su siri = passare su sidi Synonyms e antonyms apracimai / abbacai, abblandai, abbonantzai, abboniri, achedare, allebiae, ammellare, apaghizare, apasaogare, apolgiai, assebiai, asselenare, assussegai, illebiare, illenare Sentences si ti arregordas chi fradi tuu est inchietu contras de tui, lassa inguni su donu tuu e curri prima a ti apaxiai cun fradi tuu (Ev)◊ a issu dhu cicant po apaxiari is certus 2. sos astores isprammant sas chedhas apaxiadas ◊ prendha mala cussu pitzocu: no l'apàchias mai! ◊ cantos bellos mi apàghiant sa mente ◊ apàghia sos coros, beneighe dogni amore! (A.Casula)◊ mi apàchio pessandhe chi mi cheres bene ◊ canno si dh'ant fatu a cumprènnere za s'est apaghiadu ◊ si ses arrenegau ge ti as a apaxiai! ◊ no si apàxiat s'istrasura e su bentu trogomíngiat is trigus Etymon srd. Translations French réconcilier English to reconcile Spanish reconciliar, tranquilizar Italian pacificare, riconciliare, tranquillizzare, acchetare German versöhnen, beruhigen.

apadiglionài , vrb Definition pònnere is tendhas, fàere acampamentu Synonyms e antonyms atendhare Translations French camper English to encamp Spanish acamparse Italian attendarsi German zelten.

apadronàre , vrb rfl Definition su si fàere mere, su si ndhe pinnigare sa cosa pigandhodha coment’e meres Synonyms e antonyms impobidhai | ctr. ispobidhare Sentences cussa cosa ti che l'as apadronada tue ◊ no chelzo chi su tempus si apadronet de sos pensamentos mios ◊ bos cherides apadronare de totu! ◊ nara, pitzinna, e cun ite motivu su coro meu ti as apadronadu? (P.Cherchi) Etymon srd. Translations French s'emparer English to take possession Spanish apoderarse, adueñarse Italian impadronirsi German sich bemächtigen.

apadulàre , vrb: apaulai, apaulare Definition fàere s'abba o su logu a paule, a poju, a pantamu Synonyms e antonyms abbenatzai, allacorgiae, apojare, impaulare Sentences fintzas a candu no apaulat in s'arau, s'abba est paga etotu Etymon srd. Translations French transformer en marais English to swamp Spanish empantanar Italian impaludare German versumpfen.

apagiàre , vrb: apajare, apazare 2 Definition pònnere impare a loba, fàere una pariga, pònnere a pajas, a duos a duos Synonyms e antonyms allobae, aparigai, giúnghere Sentences su giuale serbit pro apagiare sos boes ◊ Fulana chin Fulanu ant apazadu 2. cudhos duos giòvanos fint ballendhe apagiados Etymon itl. appaiare Translations French accoupler, apparier English to couple Spanish juntar, emparejar Italian accoppiare German zu Paaren vereinigen.

apagiàre 2 , vrb: (a-pa-gia-re) apalgiai, apallai, apazare, pazare 1 Definition abbrovendhare a pàgia, pònnere sa pàgia a papare a su bestiàmene; a logos, coment’e semenare a pàgia (po iscóviu) su tretu de una domo a un'àtera de duos, ómine e fémina, chi si dha intendhent o si bolent / su pps. apazadu = (fintzas) chi est totu paza, nadu de laore chi no at ingranidu Synonyms e antonyms abbrovendhae Sentences su meri si ndi pesat a cissu e apàlgiat is bois ◊ su chitzi pesastus po apallai is bòis ◊ dónnia dí nanca depit apallai is bòis Etymon srd. Translations French donner de la paille aux animaus English to fodder Spanish alimentar con pienso Italian abbiadare German mit Hafer füttern.

apagliài , vrb: (a-pa-gli-a-i) apaliare, paliai Definition umprire o pigare e fuliare cosa cun sa pala (laore, terra o àteru) siat a carrigare e siat a iscarrigare Synonyms e antonyms apaligiai, impaliare, spaliai Etymon srd. Translations French déblayer English to shovel away Spanish palear Italian spalare German fortschaufeln.

apagnài , vrb: apaniai, apannai Definition lograre unu disígiu, mediare unu bisóngiu / apagnaisí = addatàresi a totu Synonyms e antonyms acanciare, acuntentae, saltifàghere Sentences cussus pensamentus, apagnaus de una boxi, aturant sempri allutus e illúminant plus de una làmpara! ◊ est apagnau de mi biri prexada Translations French satisfaire English to satisfy Spanish atender, acceder, apañarse Italian appagare, esaudire German befriedigen.

apalisàre , vrb: aparigiai, aparigiare, aparisare, aparixai, aparizare, parigiai Definition fàere in paris; fàere una cosa a su matessi paris de un'àtera, cantu s'àtera, bogare is diferéntzias / aparizare sos contos = schitiai, assardare sos contos, pagai is dépidos Synonyms e antonyms aglianai, alladiae, apianare, arrepranai, illadiare, imparisare, ispegnare, ispianare, splanai / aggalire, aggualai, aparinare, arrasai 1 Sentences aparixai is logus malus! ◊ pro aparisare custu muru bi cheret intúnigu meda ◊ aparixaus su mòri ca est totu fossus ◊ aparizade su caminu pro su Deus nostru! ◊ prima de semenare, sa terra cheret aparizada unu pagu ◊ sos montes si trement, s’irghítinant e si apalisant 2. aparixit a deximila, ca no portu dinai in càmbiu! ◊ mancari chirchemus de aparizare sos contos, cun Deus semus semper in dépidu ◊ po su disturbu nostru no as perunu dépidu de aparisare Etymon srd. Translations French niveler, aplanir English to level Spanish aplanar, allanar Italian livellare, appianare German einebnen.

apalpài, apalpàre , vrb: aprapai, palpare 1 Definition tocare cun sa manu, cun is pódhighes Synonyms e antonyms ammanucai, apalpidare, aplopodhare Sentences su dotori a su pipiu dh'at aprapau in totu sa persona ◊ su tzegu si desit a apalpare a cadeunu ◊ apalpendhe apalpendhe, chircat intro de su nítzulu e tocat un'imbóligu Etymon srd. Translations French palper, toucher English to touch Spanish manosear Italian palpare, brancicare German betasten.

apalpidàre , vrb: aparpidare, aprapidare Definition istare tocandho cun is manos, che chi siat andhandho o faendho cosa a s'apràpidu, a s'iscuru Synonyms e antonyms ammanucai, apalpare, apalpuzare, aplopodhare, atrapidare Sentences aprapidandho, at detau s'istória de sa vida sua Etymon srd. Translations French palper, toucher English to squeeze Spanish toquetear, tantear Italian palpare German betasten.