apiliàre , vrb rfl: apilliare Definizione
bènnere su disígiu, pigare a disígiu, disigiare forte, pedire ccn. cosa (o fintzes gente, agiudu) chi s'iat a bòllere; fintzes atacare, andhare o cúrrere aifatu po cracare
Sinonimi e contrari
apeliai
Frasi
si est apilliadu a li dare cosa ◊ sos fizos si sunt apiliados a sa mama ◊ sa ulturina si est apiliada a su mortorzu ◊ ite balet cust'umanu apiliare sentza ischire pro pòdere isperare si avreschet un'àteru manzanu? (G.A.Salis)◊ a sos carvonajos si apillieit a li dare su carvone ◊ so apilliadu a erba ◊ ti ses apilliadu a una castigada: no agataias una fémina menzus?!
2.
donzi borta chi bogo a pizu carchi faina paret chi si mi apíliet su malejanu ◊ si li sunt apilliados sos canes che dimónios
Etimo
itl.
appigliare
Traduzioni
Francese
désirer ardemment
Inglese
to have a strong wish,
to ask insistently
Spagnolo
anhelar,
pedir con insistencia
Italiano
avére fòrte desidèrio,
chièdere con insistènza
Tedesco
wünschen,
eindringlich bitten.
apilicàre , vrb: apiligare,
aplicare 1 Definizione
artzare a ccn. logu o a ccn. cosa, in artu, aguantandhosi cun is manos fatas a cancarrone o a gànciu; camminare o andhare a pelei in pesada
Sinonimi e contrari
acadhai,
alciare,
ampiai,
apicai,
apichedhai,
apiculai,
apiliconare,
apitzuligare,
apugiai
/
ampilare
Frasi
sos pitzinnos si che apilicabant in su muru ◊ si sunt apilicadas pro basare sos pedes a su Redentore ◊ andhamus che furmicas, apiligados a filichedhos ◊ isse si apiligaiat a sos cànnaos de sas campanas ◊ che sunt apilicados a supra sua ◊ si che sunt apilicados a un'élighe ◊ sos funnos comente est colatu su focu si fint fortzicatos e apiligatos apare ◊ ti ses apiligadu a su carrotzone
2.
si nche bidiant sas féminas apilicandhe in cudhu punta a susu
Traduzioni
Francese
grimper
Inglese
to climb
Spagnolo
trepar,
encaramarse
Italiano
arrampicare
Tedesco
klettern.
apillài , vrb: apillare,
apixari,
apizare Definizione
pònnere sa cosa a pígios, a pígiu pígiu, unu in pitzu de s'àteru a muntone, pònnere su pígiu; artzare a pígiu de pitzu; a logos, fintzes isserrare de su corpus
Sinonimi e contrari
abbigai,
acasidhai,
acastedhare,
ammuntonae,
apirare
Modi di dire
csn:
apillaisí a istrintu = istare o pònneresi in afissu; apillai sardina = pònnere sardina a pizos
Frasi
su pane de fresa apustis assadu si apizat ◊ sa ní est calandu a tzàpulis abbellu abbellu apixandu… (L.Pirarba)
2.
nci afungat in s'àcua e ndi torrat a apillai
3.
a papai figamoru meda apillat, ma fintzas su casu fait apillai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
stratifier,
entasser
Inglese
to stratify,
to stow
Spagnolo
poner en capas,
estibar
Italiano
méttere a strati,
stratificare,
stivare
Tedesco
aufschichten,
zusammendrängen.
apimpirinài , vrb Definizione
fàere a pimpirinus, a farinos
Sinonimi e contrari
amminudare,
filchinare,
fratazare,
ifrighinare,
irfarfaruzare,
scirfinai,
sfiniallai,
spamparinai,
spimpirallai,
spimpiridai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
émietter
Inglese
to crumble
Spagnolo
desmigajar
Italiano
sbriciolare
Tedesco
zerbröckeln.
apimpirinàre , vrb: apipiniai,
apipiniare,
apipirinare,
apirpirinare,
apispirinare Definizione
pònnere apipiredhaos, abbasciaos cun is cambas pinnigadas e is nàdigas in pitzu de is carrones
Sinonimi e contrari
abbibbirinai,
abribidhai,
apatai,
aperperinare,
apibidedhare
Frasi
s'est apipirinadu a bodhire una mola de frenugu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'accroupir
Inglese
to crouch (down)
Spagnolo
agazaparse
Italiano
accoccolarsi,
accosciarsi
Tedesco
sich zusammenkauern,
sich niederkauern.
apinioníri , vrb: apinnioniri Definizione
tènnere apinionis, su si pònnere pentzamentos, arreolos timendho calecuna cosa
Sinonimi e contrari
apensamentai
Frasi
intendendu custus fuedhus su rei Erodi si fut apinioniu e, pinnigaus totus is capus de is sacerdotis e is iscribbas, dhis iat domandau in cali logu depiat nasci su Messia (Ev)◊ calancunu fut meda apentzamentau e apinnioniu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
alarmer
Inglese
to alarm
Spagnolo
alarmar
Italiano
allarmare
Tedesco
alarmieren.
apinnonàre , vrb Definizione
pònnere a pinnone, su si parare prantaos; andhare a una filada, a una bandha
Sinonimi e contrari
impinnonare,
punnai
Frasi
si est apinnonadu in sa gianna ◊ su batu at apinnonadu sa coa
2.
sa robba est apinnonendhe a s'abba ◊ as a bídere torra apinnonendhe sa nae tua a sa terra chi isetat
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dresser
Inglese
to raise
Spagnolo
erguir,
levantar
Italiano
rizzare
Tedesco
aufrichten.
apipàre , vrb Definizione
arrangiare a sa bona pruscatotu bestimentu iscorriau
Sinonimi e contrari
aconciai,
apitzare,
arragnare,
impipai,
intipedhare,
tapulare
Traduzioni
Francese
rapiécer
Inglese
to patch (up)
Spagnolo
remendar,
arreglar
Italiano
rabberciare
Tedesco
zurechtflicken.
apiràre , vrb Definizione
pònnere sa cosa a pira, subràbare bene assentada, una in pitzu de s'àtera
Sinonimi e contrari
abbigai,
acasidhai,
acastedhare,
ammuntonare,
apillai
Frasi
si apirat su pane de fresa, sa robba prantzada ◊ sas dimannas fint incomintzanne a si apirare in s'iscrivania (A.Pau)
Traduzioni
Francese
empiler
Inglese
to pile
Spagnolo
apilar
Italiano
accatastare
Tedesco
aufschichten.
apirchizonàre , vrb: aprichitzonare,
aprighizonare,
prichizonare Definizione
fàere a prighizones, a tzirbisas, nau de sa carre, de bestimentos, de su frutuàriu
Sinonimi e contrari
acaramai
/
ammaugionai,
apigiare,
apistichizonare,
apistillonai,
frongire,
pansiri,
prighizonire,
prinzigunire
| ctr.
istirai,
pranciai
Frasi
custas pumatas sunt aprighizonadas ca ant pérdidu abba ◊ sas erveches giuchent sas titas aprichitzonatas a ghisa de càrica
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
froisser,
chiffonner
Inglese
to wrinckle (up)
Spagnolo
fruncir,
arrugar
Italiano
aggrinzire,
sgualcire
Tedesco
runzeln,
zerknittern.
apistichinzàre , vrb: apistighignare,
apistighinzare,
pistichinzare Definizione
pònnere, pigare o tènnere pistighíngiu, arreolu
Sinonimi e contrari
afruscare 1,
apensamentai
Frasi
custa màzine chi li ant presentau l'at apistichinzau ◊ candho at bidu chi su pisedhu no fit torradu ancora, su babbu comintzeit a si apistighinzare ◊ si apistichinzat pro sa salute
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'agiter,
être inquiet
Inglese
to crave
Spagnolo
zozobrar,
estar intranquilo
Italiano
avére o méttere inquietùdine,
smània
Tedesco
von Unruhe erfaßen werden,
Unruhe verursachen.
apistizonàre , vrb Definizione
fàere a pistizone, a frégula, a granos piticos
Sinonimi e contrari
abbotzichedhare,
ammoroculare,
ammurudhare,
apistulare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
agglutiner en grains
Inglese
to clot
Spagnolo
formar grumos
Italiano
aggrumare
Tedesco
gerinnen.
apisulinàre , vrb Definizione
pigare sonnu
Sinonimi e contrari
aggalenare,
agghilimare,
galare,
ingalenare
| ctr.
ischidare
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
s'assoupir
Inglese
to doze off
Spagnolo
adormecerse
Italiano
appisolarsi
Tedesco
einschlummern.
apitàre , vrb: apitzare 1 Definizione
istare apitu, abbaidandho a ccn. disigiandho de su chi tenet, o chi portat, coment’e pedindho a ndhe dhi giare
Sinonimi e contrari
acogai,
apatèssiri,
apedhiae,
apètere,
apetire,
desizare
Frasi
proite depo istare apitendhe abbaidendhe a manos suas?! ◊ istat apita apita abbaidendhe a li dare cosa candho si ndhe podet triballare! ◊ sa pisedhina est apitendhe sa cariasa ◊ lèvache cussu cane ca est apitendhe sa peta! ◊ sas pitzocas in partza e sos ómines abbadiandhe e apitzandhe!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
convoiter
Inglese
to crave for
Spagnolo
desear,
codiciar
Italiano
bramare,
guardare con desidèrio
Tedesco
begehren.
apitzinnàre , vrb Definizione
torrare a giòvonos, a piciocos
Sinonimi e contrari
abbajanare,
apicinniri,
impisedhire,
ingiovanèssiri
| ctr.
assenecare,
imbeciai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rajeunir
Inglese
to rejuvenate
Spagnolo
rejuvenecer
Italiano
ringiovanire
Tedesco
verjüngen.
apixonài , vrb Definizione
cassare pigiones
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chasser les oiseaux
Inglese
to catch birds
Spagnolo
pajarear
Italiano
uccellare
Tedesco
auf Vogelfang gehen.
aplicài, aplicàre , vrb: apricare,
aprigare 2 Definizione
pònnere, adatare, apicigare una cosa a un'àtera
2.
su sàmbene aplicade [trad. rendete efficace] chi azis derramadu in una rughe!
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
appliquer
Inglese
to apply
Spagnolo
aplicar
Italiano
applicare
Tedesco
kleben.
aplopodhàre , vrb: aporpodhare,
aprapudhae,
-ai,
-are,
aprapuedhai,
apropodhai,
apropudhai,
-are,
aprupudhai,
porpodhare Definizione
istare totu tocandho, a suighidura, cun is manos (fintzes cun significau sessuale)
Sinonimi e contrari
ammanucai,
ammanutzare,
apalpedhare,
apalpuzare,
aparpidare,
aprapitai,
atrapidare,
tochitae
Frasi
si ti bollis afancedhai… dhui est cuss'istàtua: tenis àsiu aprapudhendi! ◊ aprapudhas s'amanti sempri in parti de corrali! ◊ ses tui chi fust apropodhandu, mugendu…◊ at cumentzau a mi aporpodhare in totu sa carena
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
palper
Inglese
to touch,
to squeeze
Spagnolo
manosear
Italiano
palpeggiare,
fornicare
Tedesco
befühlen.
aplumài, aplumàre, aplumbài , vrb: aprumae,
-ai,
-are,
aprumbai Definizione
fàere a prumu; pònnere su prumu po sardare calecuna cosa; pònnere bene a prumu, in verticale; callai a ciorbedhu, essire sàbios; fintzes fàere a pesu in s'istògomo, nau de papares
Sinonimi e contrari
insabiai
Etimo
ctl., spn.
Traduzioni
Francese
plomber
Inglese
to plumb
Spagnolo
emplomar,
aplomar
Italiano
impiombare
Tedesco
verbleien.
apobidhài , vrb rfl: apopidhare Definizione
su si fàere mere de calecuna cosa, de unu logu
Sinonimi e contrari
acabarrare,
apoderai 1,
impadronizire,
impobidhai,
impoderare
| ctr.
ispobidhare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'emparer
Inglese
to take possession
Spagnolo
apoderarse
Italiano
impadronirsi
Tedesco
sich bemächtigen.