Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

apocài , vrb Definition fàere essire in bregúngia, ofèndhere, fintzes coment'e pèrdere de ànimu, de atza, de fortza Synonyms e antonyms afachilare, ofèndhere 2. ti biu apocau, custu merí: ita tenis? Etymon spn. Translations French mortifier, humilier English to mortify Spanish apocar Italian mortificare, umiliare German demütigen.

apoderàe, apoderài , vrb: apoderare, apoderari, poderae Definition pigare cun is manos una cosa, prus che àteru po dha mantènnere firma, ma si narat fintzes in su sensu de tènnere sa fortza de aguantare unu pesu, de padire una dificurtade o àteru (es. de fàere a mancu de calecuna cosa) Synonyms e antonyms abbabiai, afoderare, afuncenare, agguantai, ammantènnere, apompiai, leare, rèzere | ctr. iscapae, lassai Idioms csn: apoderaisí de fai una cosa = tratènneresi, istaresindhe; apoderàresi de una cosa = resessire, fàghere una cosa, poder fàghere una cosa Sentences fustei apoderididha bèni, a bortas no nci arruat! ◊ apoderit sa tassa e bufit! ◊ apoderamí: e innui est ca dh'arropu?! ◊ is umbras fiant coment'e cogus chi circànt de dh'apoderai ◊ a inube mi aferro mi apodero e candho mi apodero bene istringo (Màsala) 2. no isciu cumenti mi seu apoderau de m'imbrutai is cratzonis! ◊ apoderadí s'onori! ◊ no mi ndhe poto apoderare ◊ no potzu apoderai su fàmini!◊ intendendu aici no s'est pótziu apoderai e nci dhus at bogaus! Translations French maintenir English to maintain Spanish sujetar, aguantar Italian mantenére German halten.

apoderài 1 , vrb: apoderare Definition fàere sou s'angenu, su si fàere mere de calecuna cosa a poderiu; istare in d-unu logu fintzes a prepoténtzia, chentza si ndhe bòllere andhare, abbarrare firmu chentza si bòllere mòvere, istare chentza bòllere fàere Synonyms e antonyms apobidhai, apotentare, impobidhai, impoderare / arrampedhai | ctr. ispoderare Sentences si che lu at apoderadu isse, su líbberu, e no lu cheret torrare! ◊ li amus lassadu sa domo pro piaghere e si ndh'est apoderadu, no bi cheret essire! ◊ biancu nie, ti as su coro meu apoderadu! ◊ no mi la poto pònnere in olvidu, antzis si ndh'est de me apoderandhe ◊ ant chertadu pro si apoderare de custa terra 2. si ti apoderas dae sa prima die, comente as a sichire? ◊ si est apoderadu in bidha, no si che cheret andhare ◊ si mi apodero de tribagliare, su mere mi carignat chin sa frunza! ◊ su monte est semper apoderadu in cue Etymon spn. apoderar(se) Translations French s'approprier English to appropriate Spanish apoderarse Italian appropriarsi, usurpare German sich aneignen, unrechtmäßig erwerben.

apodhài , vrb Definition atacare cun podha (chi est picigosa candho est ledreledre, impastada cun abba meda), bona po colla: si narat po atacare bastat chi siat; imbrastiare, imbrutare cun calecuna cosa (podha) apicigandhondhe a is àteras; su istare a tropu, coment'e atacaos, in calecuna cosa, in calecunu logu; su torrare paris de unu chistionu, de su nàrrere cun calecuna arrexone, cun calecunu iscopu o àteru / apodhau a terra (nadu de unu)= póveru meda Synonyms e antonyms abbacotare, afisciai, afraighinare, apicigai, arbiare, atacai, impodhai | ctr. ispitzigare, spodhai Sentences pilloni, in su friscu ti apodhas! ◊ est apodhendi manifestus ◊ custus fiant pobidhu e mulleri pòberus apodhaus a terra chi sa dí chi si fiant cojaus fiant andaus a crésia iscurtzus (F.Carlini) 2. comenti at iscípiu sa cosa, si est apodhada a issa e no dh'at lassada prus 3. su chi ses nendi tui no nci apodhat nudha, immoi! Etymon srd. Translations French coller English to glue Spanish engrudar, pegar Italian incollare German ankleben.

apodhicàre , vrb: apodhigae, apodhigai, apodhigare, podhicare Definition su istare totu tocandho cun is pódhighes, ponendho is pódhighes apitzu de is cosas sentza de bisóngiu, imbrutandhodhas (e, segundu ite si tocat, faendho male puru, giaendho dolore, ma fintzes po vísita o àteru); fintzes trebballare a pódhighes (es. su casu) Synonyms e antonyms afarrancae, ammanuncai, cariedhare Sentences ohi ite tológiu candho apódhigant s'ógiu! ◊ donzi mermu ti ant apodhicau ◊ sa morte isetat chin gúrpinos risitos de acunnortu pro nos apodhicare sas pèrelas de s'ànima (F.Satta)◊ su dotore mi at apodhigau bene in préchias 2. cussa picioca dh'ant apodhigada a deretu e a trevessu! Etymon srd. Translations French toucher du doigt English to touch Spanish toquetear con los dedos Italian toccare, tastare con le dita German berühren, betasten.

apodhilàre , vrb Definition artzare a su pudhàrgiu, istare in s’acuiladórgiu o acorru de is pudhas Synonyms e antonyms apudhai, apudhalzare / acadhai, alciare, ampiai Sentences sas pudhas sunt apodhiladas in su cannitu ◊ sa pudha si est apodhilada e at comintzadu a si pulire (Z.Zazzu) 2. si nch'est apodhilata a supra de su carru Etymon srd. Translations French se percher English to roost Spanish posarse los pájaros Italian appollaiare German sich auf die Stange setzen.

apogiài, apogiàre , vrb: apogliai, apollai, apozare Definition su si pònnere o istare asuta de un'aprigu, asuta o aintru de calecuna cosa o logu po s’iscabbúllere de s'abba o de àteru chi podet fàere male o istrobbu; giare agiudu e, in cobertantza, un’ispinta po otènnere calecuna cosa no própriu meritada, a praxere; si narat fintzes in su sensu de istare in asséliu, firmos, pausandho Synonyms e antonyms abbigare 1, aggrundhare, apaltare, apigai, arrociare, arrundhare, crancare, frànghere / acobiai, amparai, apojai, assebiai, assussegai Sentences a inue su póveru si apozat daghi no at inue si apozare? ◊ no podindhe in sa pinneta mi apozo in d-unu chercu! ◊ cussos pecos sont acuconaos dae su fritu apozaos inue bi at corcadorza ◊ ti fuent fizos tuos pro chircare sidhados aterue, apozados a upas de tristesa 3. apolladí, ca mi fais pigai fúrrius de conca! (M.A.Cappai)◊ su pentzamentu no mi at lassau apollai in totu noti!◊ si tenit sonnu giai si apògliat!◊ cussos tzérrios no lassant apogiare a nemos in biginau!◊ connada mia iat basau su nebodedhu e si fut apollada inguni, istrantaxa, incillia e muda Etymon itl. appoggiare Translations French s'abriter, se protéger English to protect oneself Spanish refugiarse, ampararse Italian ripararsi, protèggere German sich flüchten, beschützen.

apojài 1 , vrb Definition fàere o pònnere is pojas, s'oru, a su bestimentu (gunnedha, devantale) Synonyms e antonyms impovai, orulare 1 | ctr. spojai Etymon srd. Translations French ourler English to hem Spanish orillar, dobladillar Italian faldare, orlare German säumen.

apojài 2, apojàre , vrb: apozare 1, apoxare Definition nau de s'abba, fàere a poju, a paule, a lotzina, a foxina (ma si narat fintzes de àteru, in su sensu de arregòllere totu a unu, totu impare); pònnere in abba apojada, intrare a s'abba Synonyms e antonyms abburgare, apadulare, apajolare / impogiare Sentences in cue ca faghet a fossu bi apojat abba 2. est menzus a ischirent a apojare totus a manera chi non si che afochet nisciunu 3. totu sa musca apojada in sa porta est, ca bollit intrai Etymon srd. Translations French former une flaque, des flaques English to make a thud Spanish encharcar Italian farsi tónfano, pozzànghera German eine Pfütze bilden.

apompài, apompàre , vrb Definition fàere braga, su si pentzare bellos meda o àteru deasi Synonyms e antonyms bragai, impazosire, impompare, impomponare, sisirinare Etymon srd. Translations French se pavaner English to strut about Spanish pavonearse Italian pavoneggiarsi German sich brüsten.

apompiài, apompiàre , vrb: pompiai Definition castiare, furriare is ogos a ccn. parte o cosa po dha bíere; tènnere sa capacidade de aguantare una dificurtade, de fàere un'isfortzu, mantènnere Synonyms e antonyms abbadiai, allutzare, annotare, cadebai, castiai, isperare 1, labai, mirai / abbabiai, agguantai, ammantènnere, apoderae, rèere Sentences apómpiadi in s'isprigu! ◊ su pitzinnu colaiat sas oras de iscola apompianne a foras 2. apómpia a forti chi no ti arruat, lah! ◊ apómpia s'iscala! ◊ candu unu est giòvunu apómpiat trabballu meda ◊ candu fait bentu forti, medas si apómpiant po no arrui Translations French regarder, tenir English to look, to hold Spanish mirar, aguantar Italian guardare, règgere German anschauen, halten.

aponciài , vrb: (a-pon-ci-a-i) aponsare, aponsiae, aponsiare, apontziai, apontziare, apuntziai, apuntziare, puntziare Definition su si giare a bíere sériu, coment'e giaendhosi importu mannu o fintzes credendhosi pagu; camminare, foedhare o fàere sa cosa tropu addàsiu, tropu a sa lena; a logos fintzes ammurrionare, primmare / apontziai su murru = itl. stòrcere il muso Synonyms e antonyms allodhiai Sentences su piciocu arricu si fut apontziau candu Gesús dh'iat nau de bendi totu e de dhu donai a is pòburus Etymon itl. ponzare Translations French parler avec affectation English to speak affectedly Spanish hablar con afectación Italian parlare con gravità, con affettazióne German ernst, in gezierter Weise sprechen.

apònnere, apònniri , vrb: opòniri Definition su si pònnere contras a calecuna cosa, contras a ccn., abbetiare contras, arrespòndhere a un'acusa, a una crítiga, e si narat fintzes in su sensu de fàere diferéntzia manna de duas cosas, coment’e unu èssere a parte contrària; betare o atribbuire calecuna cosa a ccn., fintzes coment'e acusa, curpa / pps. apostu Synonyms e antonyms resistiresí / atepònnere / incurpare Sentences no mi aponzo a su chi faghes ◊ rie cantu cheres, ca no mi aponzo ◊ comente si ant a apònnere a tantas màssimas avelenadas? ◊ sos "rujos" chi s'aponent a su male sa zente sarda nachi no est bona! ◊ sa paràula est zada: chi nessunu si aponzat! 2. mi aponent unu giubedhu e abbisoca mi lu probant! ◊ a isse li aponiant un'ebba furada ◊ a Pedru lu sunt aponzendhe cun Maria ◊ naraiat paràulas in latinu aponzèndhelas a unu peíderu ◊ est prus su chi dhi aponint chi no su chi est! Surnames and Proverbs prb: su cuadhu freau a sa sedha si aponit Etymon ltn. apponere Translations French s'opposer English to oppose Spanish oponer Italian oppórre, oppórsi German entgegenstellen, sich widersetzen.

apontedhàe, apontedhài , vrb: apuntedhai, apuntedhare, apuntellare, puntedhai Definition pònnere puntedhos, frucàgios po aguantare sa cosa, po dha mantènnere inartada de terra; abbarrare o agguantare prantaos (apuntare is peis, comente cricat de fàere su pipiu), arrimare Synonyms e antonyms afrucaxai, apalincionai, apuntalai, impuntedhai, inforchidhare, trumpai / arrampedhai | ctr. ispuntedhare Sentences cussa domu bècia est totu apuntedhara 2. no arrennèsciu a apuntedhai de comenti portu is cambas indromigadas ◊ si acúrtziat apuntedhàndhesi a su fuste Etymon itl. appuntellare Translations French étayer English to prop (up) Spanish apuntalar Italian puntellare German abstützen.

apopulàre , vrb Definition abbitare su logu cun gente Sentences fadas e ammuntadores apopulaiant e baldiaiant totu cussos logos Translations French peupler English to populate Spanish poblar Italian popolare German bevölkern.

aporàre , vrb Definition su si pigare dispraxere, èssere dispràxios, tristos, pònnere isporu, isarcu, fàere a tímere Synonyms e antonyms agiorrare Sentences su ràngulu ndh'etesi dai tronu e su chi aporat s'ànimu aorcadu ◊ pastores e massajos aporados nues de abba chircant sempre in chelu (G.Ruju) Etymon srd. Translations French tourmenter, angoisser English to afflict Spanish afligir Italian angustiare German quälen, sich betrüben.

aporcài , vrb Definition interrare unu cambu, cambu o pértiga de bide chentza ndhe dha segare de su fundhu (a pértia furada) po betare arraighinas e fàere un'àteru fundhu; nau de erbas, acortzire sa terra a su fundhu po essire prus biancas (fàere a cracangiolu) Synonyms e antonyms abbarare, parpainare Etymon itl. apporcare Translations French provigner, marcotter English to layer Spanish amugronar Italian propagginare German absenken.

aporràre , vrb: aporreare, apurreare Definition fastidiare e fintzes surrare, iscúdere Synonyms e antonyms apurrire, ifadare / matzocare Sentences custu pilochedhu bullizat sa classe e aporreat sas cumpanzedhas, no lu podent prus bazulare! (M.Sedda) Etymon spn. aporrar Translations French agacer, énerver English to vex Spanish molestar Italian infastidire German belästigen.

aporríre , vrb: aporriri, porrire* Definition giare calecuna cosa a unu chi si portat acanta, candho no dhue lompet a si dha pigare issu etotu o est un’istràngiu; fintzes giare a ischire una segurtade, una nova / cong. 2ˆ p. sing.: apòrgiast Synonyms e antonyms apòrrere, apurriai, dare, donai / nàrrere Sentences aporridhi una cadira, a gomai! ◊ aproxat unu billetu! ◊ pònedi in cue ca custa cosa ti l'aporro deo! ◊ da’ue ses apórrimi sa manu! ◊ su didali ti dh'apòrgiu dèu ◊ no dhi apòrgiasta feli comenti ant fatu a Cristus! 2. addaghi li ant aporridu sa segurtàntzia ndh'est bénnidu isartigadu fatu! ◊ mi ant aporridu chi sa robba mia la tenent tancada in tale logu Etymon Translations French passer, rapporter English to hand, to refer Spanish pasar, alcanzar, referir Italian pòrgere, riferire German reichen, berichten.

aportzedhàre , vrb Definition fàere o pònnere portzedhos, nau de is linnas, bogare e ammanniare is ogos acanta a si apèrrere Synonyms e antonyms abbuturare, aoghire, butonire Etymon srd. Translations French bourgeonner English to gemmate Spanish brotar Italian gemmare German Knospen treiben.