Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

apupàre , vrb Definition bíere calecuna pupa, coment'e un'umbra o figura chi no si cumprendhet it'est ma chi faet a tímere; rfl., su si fàere pupa, pantàsima Synonyms e antonyms adumbrai, assumbrae, umbrai Etymon srd. Translations French entrevoir English to see indistinctly Spanish vislumbrar Italian intravedére German undeutlich sehen.

apurài 1, apuràre , vrb Definition ifadare e fàere male a puntu de pèrdere sa passiéntzia, fàere arrennegare a meda Synonyms e antonyms apurire, ifadare Sentences no mi apures sa passiéntzia! ◊ malaritu siast, dimóniu, ca mi apuras is sentirus! ◊ finidemila de istare briga briga, ca mi sezis apurandhe sa passéntzia! Etymon ctl., spn. apurar Translations French exacerber English to exacerbate Spanish exasperar Italian esacerbare, vessare German erbittern, quälen.

apuríre, apuríri , vrb Definition fàere pèrdere sa passiéntzia a fortza de giare istrobbu, ocasione o fàere male e dannos o cosas chi no si podent padire Synonyms e antonyms apurai 1, ifadare, infinitziae, infestare Sentences como mi che ant apuridu e si mi colant in ungras mi ndhe pago! ◊ candho mi che at apuridu li apo dadu duas isculivitas, a su pitzinnu Translations French harceler English to bother extremely Spanish exasperar Italian molestare oltremòdo, vessare, esasperare German quälen, reizen.

apussiàre , vrb Definition su che calare a fundhu Synonyms e antonyms aciufae, isperevundai Sentences si apússiat sa tzertesa in sa paule de su tempus ◊ in percas de ludu si apússiat s'alenu de su coro ◊ sos ammentos si apússiant in su brotzolu de su mare ◊ in d-unu prammu de abba ti apússias! Translations French s'enfoncer English to sink Spanish hundir Italian sprofondare German versinken.

arabbescài, arabbescàre , vrb Definition fàere a figuras de genia àrabba siat a pintura o de àtera manera Translations French décorer d'arabesques English to decorate with arabesques Spanish adornar con arabescos Italian arabescare German mit Arabesken verzieren.

aradhàre , vrb: aragadhare, arighedhare Definition fàere o pònnere s'aradhu, s'arighedhu, brutore a pígiu grussu Synonyms e antonyms aggromare, ingrumai 2. sa padedha est tota arighedhada Etymon srd. Translations French incruster English to encrust Spanish incrustarse de tártaro Italian incrostare German verkrusten.

arài , vrb: arare, arari Definition mòvere o furriare unu pígiu de terra cun s'arau po dha semenare o prantare Idioms csn: arai a coa de margiani = fai muredhas, cradigas, arare a indróvigu lassendhe carchi crista chentza arada, comente s'aradu ch'essit chentza de leare terra; arai una primu borta sa terra lassada a cortura = brabatai; arai sa de duas bortas = torrai in manu; arai sa de tres bortas = retròciri; arai a sèmini = prenare; arai a ingruxadura = arare (una segundha borta) de rugadis; arai a faci = betare innantis su sèmene e arare apustis, carrarzare su sèmene arendhe etotu; arai una terra a trigu = po dhue semenare trigu Sentences candu fia piciochedhu benestis a innòi po arai ◊ e candu mai eus biu un'arricu arendu?! ◊ ara sa terra, ca est de arare! ◊ tanno si araiat chin sos zuvos e si semenaiat a manos Scientific Terminology mssr Etymon ltn. arare Translations French labourer English to plough Spanish labrar Italian arare German pflügen.

arbitrài, arbitràre , vrb Definition fàere s'ómine de mesu, s'ómine de rejone, su si pònnere in mesu tra duos, o tra duas iscuadras de giogadores, duas partes de unu pretu po averguare e decídere chie tenet arrexone Translations French arbitrer English to umpire Spanish arbitrar Italian arbitrare German als Schiedsrichter fungieren.

arburíre , vrb Definition prantare su logu a matas, pònnere a àrbures Synonyms e antonyms abbuschire, alvurare, atupare, imbuschire, intupai, intupire Etymon srd. Translations French reboiser English to reafforest Spanish reforestar Italian rimboschire German aufforsten.

arcài , vrb: arcare Definition fàere a arcu Etymon srd. Translations French arquer English to arch Spanish arquear Italian arcüare German biegen.

archilàre , vrb: aschilare Definition acapiare a s'archile, fàere una genia de troboidura Synonyms e antonyms abbilandrare, achilandrare, ammilandrare, apegonai Sentences s'achetu l'ant archiladu e abbarradu est tres dies sentza leare mossu ◊ si calchi cadhu fintzas trobeidu fit andhantanu e de malos pes, tandho l'aschilaiant puru Etymon srd. Translations French entraver English to shackle Spanish trabar Italian impastoiare German fesseln.

archimingiài , vrb Definition si narat de unu fàere deasi, pagu precisu, fai e fateriai, aprontare po calecuna cosa Synonyms e antonyms altimizare, arminzare, oldinzare, ordimignare Translations French préparer, fabriquer English to prepare, to devise Spanish preparar Italian allestire, congegnare German zurechtmachen, zusammensetzen.

architetài, architetàre , vrb Definition dissinnare, progetare fàbbricos, òperas a fràigu o fintzes de àtera genia; fàere aprontamentu de calecuna cosa Synonyms e antonyms altimizare, oldinzare, ordimignare Translations French concevoir English to plan Spanish proyectar Italian architettare German einen Bauplan entwerfen.

archiviàre , vrb: arcivai Definition pònnere o arregòllere documentos e datos in archíviu assentaos a manera no solu chi abbarrent chistios ma de dhos tènnere e pòdere agatare cun facilidade candho torrant a serbire Translations French archiver English to register Spanish archivar Italian archiviare German archivieren.

aredhàre , vrb Definition essire asciutu meda, sicau, fàere a crosta Synonyms e antonyms aghedhare, ansare, carasare Etymon ltn. *arellare Translations French dessécher English to dry (up) Spanish secar Italian inaridire, disseccare German ausdörren, trocknen.

aremài, aremàri , vrb: eremare* Definition tragare aremu, arema, totu su chi s'abba che tragat candho calat a undha manna e ndhe prenet su logu Sentences is arrius aremant is terras de acanta ◊ si est aremau su surcu Translations French raviner English to wash away Spanish derrubiar Italian dilavare German auswaschen.

arenài , vrb rfl: arenare Definition si narat de is navios chi andhant in sicu, chi che andhant in tretu de abba bàscia e tocandho su fundhu arreschent e si firmant Synonyms e antonyms surenare Etymon srd. Translations French s'ensabler English to strand Spanish encallar Italian arenarsi German stranden.

arginài, arginàre , vrb Definition fàere is oros, nau prus che àteru de errios e canales mannos de abba po no ch'essire fora Translations French endiguer English to embank Spanish encauzar Italian arginare German eindämmen.

argiolàe, argiolài , vrb Definition istare a chistionu cracu ma cun pagu sustàntzia, alleghetandho, foedhandho tanti po nàrrere calecuna cosa, po su gustu de foedhare Synonyms e antonyms arrallai, badaciare, badulare, ciaciarai, ciaramedhare, friganzare, itzarralai, labredhiare, paraletare, prafatai Etymon srd. Translations French bavarder English to chat Spanish charlar Italian chiacchierare German plaudern.

arguíre 1 , vrb: arguiri Definition batallai, cuntrastare, foedhare; giare una briga, nàrrere cosa coment’e a briga, a murrúngiu Synonyms e antonyms chiltionare / argumentare, atremenae, brigare, stronciai Etymon itl. Translations French arguer, réprimander English to deduce, to scold Spanish argüir, regañar Italian arguire, redarguire German tadeln, vorwerfen.