Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

argumentài, argumentàre , vrb Definition chistionare bogandho argumentos, arrexones, nau mescamente in su sensu de foedhare naendho cosa a murrúngiu a unu chi at fatu cosa chi no depiat Sentences cussa a mie no mi la depiat fàghere, cun totu su bene chi li apo fatu deo: ma bi l'apo totu argumentadu! ◊ li fit argumentendhe una cosa chi at fatu sa sorre e sa muzere si est arrennegada Translations French arguer, contester English to infer, to contest Spanish argumentar, contestar Italian argomentare, contestare German argumentieren, vorhalten.

armài , vrb: armare Definition pigare o giare armas; pònnere su linnàmene o àteru materiale po aguantare calecuna parte de unu fràigu, de una miniera o àteru; in cobertantza, ateterare o inchibberare de sa natura de s'ómine / armai arretza = fàghere o ammanitzare sas retes pro piscare 2. in gioventudi fut istétiu in miniera e armàt is gallerias Etymon ltn. armare Translations French armer English to arm Spanish encofrar, armar Italian armare German ausrüsten.

armudiài , vrb Definition assentare, pònnere o cuncordare a manera de no ispendhentare a una bandha, fàere a manera de no èssere a tropu o malammodidu in calecuna cosa Synonyms e antonyms bilantzare, cuncodrai Etymon srd. Translations French harmoniser English to harmonize Spanish armonizar Italian armonizzare German harmonisieren.

arnài , vrb: arniai Definition pònnere s'arna, pàschere de s'arna Synonyms e antonyms abbrumai, imbremigai, infarraciai, pipionire, pubujonare Sentences su pruini arnat sa robba de lana ◊ su tempus at arniau su comodinu Etymon srd. Translations French se vermouler English to get worm-eaten Spanish apolillar, carcomer Italian tarlare German von Motten zerfressen sein.

aromatizài, aromatizàre , vrb Definition giare o pònnere fragu bellu Translations French aromatiser English to aromatize Spanish aromatizar Italian aromatizzare German würzen.

arpiài , vrb Synonyms e antonyms afufai, arrapagnare, aungrare, craspuare, furai, irrobbare, sdorrobbai Translations French enlever, kidnapper English to kidnap Spanish raptar Italian rapire German rauben, entführen.

arpilàre , vrb: aspilare, elpilare, orpilare, urpilare* Definition artudhare, fàere ateterare su pilu in sa carena, pònnere sa tzudha de s'apantàviu, de s'assíchidu, o fintzes de s'umidore Synonyms e antonyms altudhare, arpilire, assunciudhai, astriare, istriare 1 Sentences de fronte a totu cussos animales si arpileit e ndhe resteit disgustadu ◊ titillias de fritu mi arpilant sa carena Translations French frissonner English to shudder Spanish estremecerse Italian rabbrividire German schaudern.

àrra 2 , nf Definition genia de preughedhu chi ponet a s'abe in su casidhu e dha bochit puru si no si meighinat Scientific Terminology crp, varroa destructor Translations French varroa English insect able to kill bees into the apiary Spanish parásito que mata las abejas en las colmenas Italian varròa German Varroamilbe.

arrabassàre, arrabatàre , vrb: arrabatzare Definition cricare e arregòllere de totu, agiummai coment'e faendho a mundhadura Synonyms e antonyms ammuntonae, arragolli Sentences sunt cun martedhos, tenatzas, giaos, tàulas, totu su chi ant pótidu arrabatzare pro ndhe pesare su palcu ◊ s'àbbile arrabatzat porchedhos e anzones ◊ est arrabatzendhe peràulas e ditzos ◊ fala a bidha e arrabatza totu su chi podes ca inoghe tenimus fàmine! Etymon ctl. arrabassar Translations French ramasser English to pick up Spanish recoger Italian raccògliere, racimolare German zusammenkratzen.

arrabatzonàre , vrb Definition orrubiare, su si fàere orrúbios in cara, fintzes ingrassare Synonyms e antonyms arrubèschere Etymon srd. Translations French rougir English to blush Spanish ruborizarse, sonrojarse Italian arrossire German erröten.

arrabbiài , vrb: arrabbiare, arraviare Definition su si pigare arrennegu, tzacu meda, pèrdere sa passiéntzia de mala manera Synonyms e antonyms abbetiae, achibberare, acroconai, afutare, airai, allulluriai, aorcare, arragiolire, arrannegai, collobbiare, inchibberare, inchietae, inchimerai, infelai, infuterare, insutzuligai, renignai Sentences no ti arràbbies pro ti nàrrere sa cosa! ◊ no ndi ballit sa pena de si arrabbiai! Etymon itl. Translations French se mettre en colère English to rage Spanish enfadarse Italian adirare, arrabbiare German sich erzürnen.

arrabbidàre , vrb: arrabidare Definition sufrire calecuna cosa mala a baliare Synonyms e antonyms arrabiai, delliriare, dischissiare, irbariare, issentire Sentences mi so arrabbidendhe de su dolore Translations French s'agiter English to yearn Spanish desasosegarse Italian smaniare German sich aufregen.

arrabbussài , vrb: arrebbussai, arrebbussare, arrembussai, arribbussare, rambussai Definition pònnere unu pígiu de impastu a is muros po dhos allisare, ammontare is fartas e giare prus fortilesa, prus che àteru s'úrtima manu, prus in fine Synonyms e antonyms acarragiai, cugutzare, ammantai, ammontare 1, assacarrare, cutzicare, imbusciae / arraspagliai, impalitai, impilatzare, incalchinare, incroxai, ingrostare, intonicai, irrustigare, ischedrare Sentences arrabbussau, su muru béciu torrat a nou ◊ femu arrebbussendi s'afaciara de sa domu ◊ sos muros los aiant arrebbussaos a ludru Etymon ctl. arrebossar Translations French enduire de plâtre, enduire de ciment, crépir English to plaster Spanish enlucir, encalar Italian intonacare German verputzen.

arrachèdiri , vrb: arrechèdede, arrechèdere, arrechedi, arrechèdiri, errechèdere, rechèdere* Definition andhare bene meda, fàere bene, pràghere, nau mescamente de cosas de papare o chi asséliant unu bisóngiu coment'e chi siat própriu cussa sa chi pedit s'organísimu Synonyms e antonyms cufàchere, piàchere, renchènnere | ctr. nòcere Sentences su cocòi fatu in domu parit chi arrachedat! (A.Garau)◊ su binu no mi arrachedit meda! ◊ a mengianu su sonnu praxit, arrechedit ◊ mi arrechedet de bufare una tassa de binu, papandhe ◊ a parte de chitzu s'intendhit sa friscura e arrechedit a si bestire Translations French désirer ardemment English to crave for Spanish apetecer, desear Italian appetire German begehren, Appetit erregen.

arraddopiài , vrb: arreddopiare, raddopiai Definition fàere o pònnere a duos tantos calecuna cosa / arraddopiau = dópiu Synonyms e antonyms addopiae | ctr. ammesai 1, immesare 2. benei, piciochedhus: naraus unu Babbu nostu arraddopiau! Translations French doubler English to double Spanish duplicar, doblar Italian raddoppiare German verdoppeln.

arradichinàre , vrb: arraeginare, arraighinare, arraixinai, raighinare Definition betare, pònnere arraighinas Synonyms e antonyms abbarbigare Sentences paritzos víscios si li arraighinaiant in conca 2. deo ebbia so abbarradu arraighinadu a sa terra e a sa massajia ◊ ti podes afetzionare a tantas àteras bidhas, ma sa chi ti sentis arraighinada intro de su coro est sa tua Etymon srd. Translations French prendre racine English to root Spanish arraigar Italian radicare German Wurzel schlagen.

arrafilài , vrb: arrefilai, arrefilare, rafilai Definition segare a filu, fàere a paris is oros de una cosa; iscúdere una cosa a cambarinu (coment’e cambu de linna)/ segure de arrefilare = aina prus addata a iscorzolare sos puntedhos de castanza Synonyms e antonyms apalisare / arremilai Etymon itl. Translations French rogner English to sharpen Spanish igualar, cortar al hilo Italian raffilare, rifilare German beschneiden, gleichmachen.

arrafinài , vrb: arrefinae, arrefinai, rafinai* Definition fàere prus fine, lassare consumare una cosa (fintzes po dha torrare de essire méngius, prus bona, segundhu it'est, o po ndhe seberare àteras sustàntzias)/ èssiri arrefinau de su fàmini = a isanimamentu Synonyms e antonyms alghentare, assendrare Sentences lassa iscúrriri immoi sa fruminada de arregordus, arrefinandi is boxis isceti, is sonus, is pispisus Translations French raffiner, distiller English to refine Spanish refinar, destilar Italian raffinare, distillare German raffinieren, destillieren.

arrafudài , vrb: arrefudai, arrefudare, arrefussai, arrefutare, arrifudai, refudai* Definition abbandhonare e no bòllere prus una cosa o a unu, negare una cosa a chie dha dimandhat Synonyms e antonyms necare, rebusare 1, rivuzare | ctr. acanciare, donai Sentences mi at arrifudau sa filla… e istratallau! ◊ sa perda chi is muradoris ant arrefudau si est furriada a perda de contoni ◊ at fatu is cartas po podi arrefudai s'isposa ◊ Maria si fut pesada arrefudandho sèmpere s'agiudu de sa mamma ◊ unu de aici dèu po cojai dhu arrifudu! Translations French refuser, renier English to reject Spanish rehusar, rechazar Italian rifiutare, ripudiare German ablehnen, verleugnen.

arragiolàre , vrb: arrajolare, arregiolare 1, arrejolare Definition ingòllere s’arrajolu, sa maladia chi benit a is canes; arrennegare meda Synonyms e antonyms arragiolire, arraulare / airai, arrannegai, inchietae Sentences currendhe avatu meu che arrejoladu, si est postu a mi sighire ◊ mi apo fatu sa lista de sas persones chi, si arrajolo, devo mossigare! 2. cusse marranu de l’intzugliare ca si arrejolaiat che cane! ◊ issa no cheriat seguzada ca si arregiolaiat che batu (M.Danese) Etymon ltn. rabies Translations French être atteints de la rage English to catch rabies Spanish rabiar Italian prèndere la ràbbia German sich die Tollwut zuziehen.