Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

acoidài, acoidàre , vrb: acoitai, acoitare, acuitai, acuitare, coidai Definition fàere sa cosa in lestresa, cantu prima, a presse Synonyms e antonyms apressare, illestrire, incoire | ctr. istentare Sentences s'atóngiu acoidendi pesat unu lentzoru niedhu de nuis ◊ tocat a s'acuitai ca no s'aspetant ◊ issu si fut acoitau a crocai ◊ acoita a torrai! ◊ acoitaisí a si ndi andai! ◊ acoitate ca tenzo de fàchere su pranzu! Etymon srd. Translations French presser English to hurry Spanish apresurarse, darse prisa Italian affrettare, fare in frétta German sich beeilen.

afiliatàre , vrb: afiliotare Definition fàere fine, acabbare impresse de fàere una cosa, nau sèmpere però po candho no si faet Synonyms e antonyms atoliare, spodhai Sentences no ndhe afiliotat nudha ◊ si est murrunzadu cun su sótziu ca cussu de cosa no ndhe afiliotat mai ◊ a candho a ti afiliotare bi ndhe cheret!… Translations French se dépêcher English to hurry up Spanish darse prisa, despachar Italian sbrigarsi German sich beeilen.

debrèsse, debrèssi , avb: diabressi, drabessi Definition coitandho, chentza pèrdere tempus Synonyms e antonyms allestru, impresse / cdh. dipressa | ctr. abbellu Sentences si fiat dépiu firmai diabressi, fadiau ca no fiat faina po issu ◊ fetzat debressi! Etymon srd. Translations French vite, à la hâte English in a hurry, soon Spanish de prisa Italian in frétta, prèsto German schnell.

férnia , nf: frénia, frénnida, vérnia Definition idea istrambeca, idea chi benit a conca totinduna, muta mala; fintzes coidu, presse; a logos fintzes arrebbentu de prantu mescamente de pipiu / èssere in frénia = furighedhosu, franedigosu Synonyms e antonyms acucada, bidhídhiri, brénnia, meleda / mota, spétzia / franédiga, furighedha Sentences li est bénnida sa frénnida de che catzare cudhu ◊ li est bénnida sa frénnida e andhadu est a féminas ◊ oi si dhi est móvia sa férnia e si est postu a trabballai (E.Nieddu)◊ candu dhi movit a férnia cussu nci fúliat totu puru!◊ lassa sa frénia e tene passéntzia! Etymon itl. vernia Translations French inspiration English inspiration Spanish inspiración, prisa Italian ispirazióne, èstro German Inspiration, Eingebung, Erleuchterung, Einfall, Laune.

ilboligàre , vrb: ilvoligare, irbodhiare, irbolicare, irboligare, irvolicare, isbodhiare, isboligare, isvodhiare, isvoligare, ivoligare, sbodhiai Definition apèrrere, istèrrere una cosa imbodhigada o fata a lómboru (o a lobos); foedhare de una chistione coment’e ispiegandhodha; rfl., nau de sa manera de fàere sa cosa, fàere impresse, cun lestresa, cun coidau Synonyms e antonyms illorigare, ispirigare, istèrrere, istròbere, istrobillai, spodhai / acoidai, ispontziai | ctr. allomborae, imbodhiai / istentare Sentences at isvoligadu s'atzola ◊ si nche at irbolicau sa fardeta ◊ est pensandhe a comente irboligare su filu de sa vida sua 2. aiat in mente de fàghere unu discursu difítzile e isvoligadu cun chentu lemas, ma posca at timidu chi l'apataiant in calchi modu cun su professore 3. si no t'irbóligas ti lasso e mi che andho! ◊ cheret chi nos isvodhiemus si cherimus fàghere a tempus! ◊ bi sunt cudhos chi pro s'irboligare de chistiones e pilisos truncant in curtzu: si fuint!◊ cosa de nudha a l'irbolicare sa pràtica de un'amicu suo in ufíssiu!… Translations French dérouler, démêler, déployer, se dépêcher English to unwind, to roll into a ball, to lay, to hurry up Spanish devanar, extender, darse prisa Italian svòlgere, dipanare, distèndere, spicciarsi German abwickeln, ausbreiten, sich beeilen.

illestríre , vrb: illistrire Definition fàere prus lestru, impresse, fàere sa cosa in lestresa, cantu prima Synonyms e antonyms acoidai, allestai, allestrire, apressare, apressibbiri, illestrare, incoire | ctr. istentare Sentences comintzeit a timire e illestreit su passu Etymon srd. Translations French accélérer English to quicken Spanish darse prisa Italian sveltire German beschleunigen.

imprèsse, imprèsses, imprèssi , avb Definition in presse, in manera lestra, in pag'ora, chentza istentare, chentza ibertare Synonyms e antonyms acoitu, allestru, debresse, pressispressis | ctr. abbellu Idioms csn: a s'impresse = coitendhe, in lestresa; nàrrere, fàghere una cosa i. e coita = impresse impresse Sentences arvesche impresses cras e pone s'amore in su coro de totus! ◊ sa pisedhutza morzeit impresse, campeit una chida ebbia ◊ acota impresse sas cosas tuas, gàrriga totu e punna de torrare! Etymon srd. Translations French vite English hastily Spanish de prisa, rápido Italian prèsto, in frétta, rapidaménte German schnell.

mòere , vrb: mòfere, mòghere, mòvere, movi, mòviri Definition cambiare posidura, portare de unu logu o tretu a un'àteru, murigare; fàere cambiamentu, abbiare unu dolore; tzucare, rfl.pònnere in camminu, fàere viàgiu; fàere impresse / ind. pres. 3ˆ p. sing. mofet, moghet; cong. 2ˆ p. pl. moghetzas, movetzas; pps. móvidu, mófitu, mófiu Synonyms e antonyms irmoventare / andai, bènnere, caciare, cambiai, suncai, tocai 1 / coidai | ctr. firmai Idioms csn: mòviri s'istògumu = buluzare, fàghere a gana mala; movirisí po ternura = àere dolu, fàghere làstima; èssere a su moe moe = moindhe, pagu frimmu, candho goi candho gai; moindhe (nau de cosa chi si movit cun fuliesa manna) = frusiendi (bíere "múere") Sentences moe cussa pedra! ◊ sa pudheca est maseredha, mancu si movit candu dha tocas! ◊ su cane est moindhe sa coa ◊ moediche dae cue! ◊ non cherzo andhare in ancas chi mofent pro abbitúdine (L.Loi)◊ boe betzu, isfinidu, fadicadu, no si mofet ◊ a sa cosa prantada li cheret móida sa terra ca creschet de prus ◊ scerada est sempri crocada, non si podit movi, mancu pesai de su letixedhu ◊ no bos moghezas finas chi torro! 2. sa borta chi mi funta móvius is genugus fui abarrada sétzia unas cantu diis ◊ su tempus est móvidu, est moindhe ◊ no lu moent nen diàulos e nen santos candho si che tzacat un'idea in conca! ◊ sas berbeghes cherent móidas a pàschere 3. moe cun megus a cumandhu! ◊ mira ca soi fendi sa lómpia agante de Luiginu, po intendi si cras movit a Castedhu ◊ de meriadorzu movet su masone in paschimenta ◊ arguai a tibe chi ti mogas! 4. zuto una dente a su moe moe: at a èssere menzus chi mi ndhe la feta tirare ◊ ti as a mòere carchi dente manighendhe cussa peta tosta! 5. mòfeti, sinono torrat a rosinare e nos infundhimos! ◊ mòedi, mih, ca no bi at ora! ◊ toca movidindi ca tèngiu fàmini! Etymon ltn. movere, moere Translations French bouger, remuer, déplacer, détourner (dissuadere), se dépêcher English to move, to shift Spanish mover, desplazar, moverse, darse prisa Italian muòvere, movimentare, spostare, smuòvere, sbrigarsi German bewegen, versetzen, umstellen, verrücken, aufbrechen, sich beeilen.

pinnícu , nm: apinnicu Definition idea, pentzamentu po calecuna cosa in su sensu de tènnere presse, incuru, contivígiu, coment'e timendho o isperandho Synonyms e antonyms apensamentu, apinioni, arraolu, cimbella, intabatzu, pedine, pestighinzu, presse, spinnicu | ctr. descuidu, ispinnicu Sentences tue no as pinnicu de valoldia peruna (A.Paba)◊ ca isco cantu l'amas intendho su pinnicu chi as ◊ mi che cherzo bogare custu pinnicu ◊ tene pinnicu de ghirare, no mi fetas iscrere! ◊ si est cuntentu est fora de pinnicu ◊ su pinnicu de torrare in Sardigna no mi che est isparidu ◊ a ti ndh'intrat de pinnicu!… Etymon srd. Translations French empressement English promptness Spanish apremio, prisa Italian sollecitùdine German Eifrigkeit.

prèssa 1 , nf, nm: presse, pressi Definition bisóngiu de acoitare, de no istentare, de no pèrdere tempus, manera de fàere a sa lestra, in paga ora, fintzes pentzamentu, idea o ispédhiu de fàere lestros, de coitare / min. pressixedha, nau mescamente in su sensu de p. manna, meda, tropu Synonyms e antonyms acaloramentu, acoitamentu, coidade / cdh. prissichina, ttrs. imprissamentu Idioms csn: leàresi p. = tènnere presse; de pressi, in presse (debressi, impresse), in presses = deretu, coitendhe; èssere impresse = impressidu, tènnere coidadu meda, faghindhe a sa lestra; pònnere p. a unu = apretare, dimandhare de o obbrigàrelu a fàghere lestru, coitendhe, luego; a presse = de innòi a unu pagu, chentza istentare, luegus; pressis pressis = de inoghe a un'iscuta, de inoghe a pagu Sentences tenzo presse de arare ca sinono sa terra si che intostat ◊ aisti presse e ti ndhe ses andhadu ◊ eh, una pressixedha chi tenit!…◊ no ti pighit su pressi! ◊ za no ti bochit sa presse, a tie, irmasionadu! ◊ Pepe, sa presse la deves lassare: no podes sendhe topu andhare a fua! (R.Marras)◊ ti at a bociri sa pressi… paris unu tostoinu trebiu! ◊ dèu no pòngiu pressi ◊ pòneli presse, ca sinono si la leat a lecuancas! ◊ don Moritu puru già podet fàghere piús in pressa! ◊ bae, si tenes presse coladiche! 2. a presse tocat a binnennare ca sa ua est cota ◊ faghe impresse, che si mai ndhe apas fatu! ◊ mancari impresse sia, un'iscuta mi apo a sere Surnames and Proverbs prb: chini errat po sa pressi si pentit bèni addàsiu Etymon ltn. presse Translations French hâte English hurry Spanish prisa Italian frétta German Eile.

remenàre , vrb: reminare, riminare Definition giàresi a fàere, mòvere, andhare in crica de fàere, cricare de coitare, pònnere contivígiu po fàere sa cosa Synonyms e antonyms apichiare, atoliare, ghilghisare, impiciai, impressighinire, isbrigai, isvirghinzare, reminire, spodhai Sentences solu daghi s'arrejonu che torreit a su carvone resesseit a si reminare in su de nàrrere e a ispiegare pilu pilu comente si faghiat ◊ mi frimmo e bido duos reminendhe de si acostare a nois in disizu ◊ faghiant sas laoreras a su rémina rema cun fadiga (Grolle)◊ chin su casifítziu prenu si deviat reminare ◊ li fit assénnita chin su chicaju e si no si fit reminata a nche brincare sa gianna l'aiat sinnata male Translations French se dépêcher, s'appliquer English to devote oneself, to hurry up Spanish darse prisa, entregarse Italian sbrigarsi, impegnarsi German sich bemühen.

remínu , nm: riminu Definition genia de ibertu, lestresa, coidau chi si ponet po fàere sa cosa, a bortas fintzes tropu Synonyms e antonyms coidade, coidu, impenza, oloidura, pressi, tarea / furighedha Etymon srd. Translations French hâte, sollicitude, zèle English care, engagement Spanish prisa, urgencia, cuidado Italian premura, sollecitùdine, impégno German Eile, Raschheit, Eifer.