arramadòri , agt, nm Definizione chie faet s'arramadura, betat is arramas Etimo srd.
arramadúra , nf: arromadura,
ramadura Definizione
cambos, sida; frores e fògia frisca de amenta e de àteru chi sa gente betat in is orrugas candho passant unu santu in crufessone; sa sida chi ponent a s'arau, tra s'isteva e sa dentale, po bogare bene is surcos
Sinonimi e contrari
arromada,
arromu
Frasi
sos pitzinnos festant a santu Zuvanne brincandhe s'arramadura alluta in sas carrelas
2.
unus cantus iant istérriu in sa bia is mantus insoru, atrus ispainànt s'arramadura ◊ me is arrugas po is festas ghetant s'arramadura
3.
s'arromadura de s'aradu si faghet ponindhe sida tra s'isteva e sa entale pro fagher essire menzus sos surcos
Terminologia scientifica
sntz
Etimo
ctl.
enramadura
Traduzioni
Francese
jonchée de fleurs
Inglese
decking with flowers
Spagnolo
follaje,
ramaje,
reja
Italiano
infiorata
Tedesco
Blumenschmückung.
arramài , vrb: arramare,
arromai,
arromari,
ramai Definizione
pònnere sida frisca, cambos, frores e àteru in crésia, in is portales, in is orrugas, fintzes a betadura in terra, po is festas ue passat sa crufessone cun su santu
Frasi
eus segau prunica po arromari is bias innantis de passari sa prucissioni
2.
arromai s'arau po fai mellus is surcus
Etimo
ctl.
enramar
Traduzioni
Francese
couvrir de feuillages
Inglese
to cover with branches
Spagnolo
enramar
Italiano
infrascare
Tedesco
mit Zweigen bedecken.
arramaingài , vrb: arremangai,
arremangare,
arremangari,
remangai Definizione
pinnigare is camberas de is pantalones, is coas de sa gunnedha, is mànigas de sa camisa de arresurtare prus curtzos po si pònnere a fàere cosa, o fintzes po no s'imbrutare, po basca: si narat fintzes in su sensu de si pònnere a fàere calecuna cosa a malaògia, po apretu / arremangaisinci in ccn. cosa = ponnerebbei imprastu mannu, apentu meda
Frasi
is polànias de sa brusa benint arramaingaras po trabballai sa farra ◊ est una bona meri de domu, cussa, e chi si arremangat ponit cuadhu in faci a meras ◊ no est po mi vantai, ma si mi arremangu dhis ammostru una crai!
Etimo
spn.
arremangar
Traduzioni
Francese
retrousser
Inglese
to tuck (up)
Spagnolo
remangarse
Italiano
rimboccarsi le màniche
Tedesco
aufkrempeln.
arramalètu , nm: arramalletu,
arromalletu,
gromalete,
ramagliete*,
tramallete Definizione
matzu de frores; in calesiògiat frutu, duos o tres o prus atacaos apare: unu romagliete de cariasa, de supeva, de pira
Sinonimi e contrari
màciu,
màrtulu,
trintzilleri
Traduzioni
Francese
petit bouquet
Inglese
little bunch
Spagnolo
ramo
Italiano
mazzolino
Tedesco
Sträußchen.
arramalletài , vrb Definizione fàere a matzu, pònnere frores Etimo srd.
arramallètu arramalètu
arramanàju , nm: arramenàrgiu,
arramenarzu,
arraminaju,
arraminarzu,
arremonaju,
arromanaju,
arromanàrgiu,
arromonaju,
ramanaju Definizione
maistu chi faet o acònciat cadhàrgios e àteru istrégiu de arràmene
Sinonimi e contrari
aconcialabiolus,
aconcimu,
arrameneri,
cadhaxaju,
cardareri,
ramanagiolu
Frasi
apu biu fadendu unu cardaxu e aintru ci fiant trinta arramanajus…◊ s'arromanàrgiu passat po arregòlliri gliescas, arrogalla de brunzu de torrai a iscallai ◊ Ísili est sa bidha de is arremonajus
Terminologia scientifica
prf
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chaudronnier
Inglese
copper smith
Spagnolo
calderero
Italiano
ramàio
Tedesco
Kupferschmied.
arramanàrxu, arramanàrzu , nm, nf: arramenarza,
arraminarza,
arremenarzu Definizione
erva de ràmine, genia de erba totu cambos tostaos e nodosos chi camminant meda asuta de terra, mala a bínchere (istrobbat meda inue si prantat cosa)
Sinonimi e contrari
araminzu,
eràmine,
ereminzu,
gràmene,
norodhàsile,
orodhasu,
pastudrèmini,
trèmini
Terminologia scientifica
rba, Cynodon dactylon
Etimo
ltn.
gramen + -ariu
Traduzioni
Francese
chiendent
Inglese
spear grass
Spagnolo
grama
Italiano
gramigna
Tedesco
Quecke.
arramàre arramài
arramàsidu , agt Definizione nau de ccn., malàidu, chi no tenet gana, fortza o capacidade de fàere cosa Sinonimi e contrari abbrebesciau, arremàsigu.
arramasúgia, arramasúglia , nf Definizione cosighedha de pagu contu.
arramatàre , vrb Definizione istare a pretu, donniunu difendhendho is arrexones suas, agiummai a briga, fintzes istare faendho a pelea, a gherra Sinonimi e contrari brigare, certai, matanai Frasi calchi bolta si arramataiant a degógliu, s'avocadu cun su cliente, màssimu candho peldiant sa lite ◊ unu si arramatat e si afatziendhat pro nudha! Etimo itl. arramacciare.
arramatía , nf, nm: arremadiu, arremediu, arromadiu, orromadiu, ramadia* Definizione arrefreu, genia de male chi benit a nares po àere ingortu fritu: faet a istúrridos e faet innisire Sinonimi e contrari arrema, catarru / afrenamentu, arresfriori, refreu Frasi su tabbacu de nasu aperit is membras, nche bogat s’arremediu e su dolore de conca (I.Patta) Terminologia scientifica mld.
arramatzàre , vrb Definizione pigare, pinnigare totu Sinonimi e contrari arrabatzare.
arrambàda , nf: arrumbada Definizione su arrumbare Etimo srd.
arrambàre , vrb: arrumai 1,
arrumbai,
arrumbare Definizione
acostire una cosa a un'àtera po no si che furriare, ponendho sa parte bàscia in terra e sa de pitzu acostia, tocandho a calecuna cosa, imbarare; rfl. su si acostire, aguantare a ccn. cosa, a calecunu; abbarrare ibertandho, firmos, pònnere o lassare una cosa in calecunu logu o tretu; restare, abbarrare / andhare a s'arramba arramba = aguantendisí a totu is cosas chi agatat caminendi ca timit de arrúiri
Sinonimi e contrari
acotzai,
arremai 1,
imbarare,
incarrutzai
/
abertai
/
abarrai,
restai
Frasi
est arrumbada piena de piúere sa càscia antiga ◊ est arrumbadu a su muru in su cuzone ◊ est arrambatu a su trutzu ◊ it'est unu it'est unu chi zuchet dóichi cambas chi donzunu si bi arrambat? ◊ andho arrambadu a sos muros ◊ su campanile est arrumbadu a sa chéjia ◊ est sétziu in terra arrumbau cun s'ischina a su muru
3.
una intrat e s'àtera arrumbat foras a orbetare ◊ in custa ponidura depes arrumbare finas a arbèschere
4.
de issos ndh’at rutu medas a tretu de no ndhe arrumbare unu vivu
Traduzioni
Francese
appuyer
Inglese
to lay
Spagnolo
apoyar,
arrimar
Italiano
appoggiare
Tedesco
lehnen.
arràmbu , nm, avb: arrumbu Definizione
logu o cosa a ue si arrimare; persona chi podet giare un’agiudu, èssere de agiudu; su si arrumbare o imbarare / èssere arrumbu apare = acurtzu, acanta s'unu a s'àteru
Sinonimi e contrari
apógiu,
armaderi,
arrimaderu,
arrimu,
imbaradorju
Frasi
si est su ch'ispero logu asseliadu, mi cuntento de s'arrumbu (G.Marras)◊ si est cojada cun Bodale: a l'at àpidu s'arrumbu, unu prus póveru de issa!…◊ unu giòvanu gai a génneru fit un'arrumbu pro sa domo ◊ no mi podes nàrrere chi apo chircadu arrumbos de cumbéniu: mi so arrangiadu deo!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
appui
Inglese
support
Spagnolo
apoyo,
arrimo
Italiano
appòggio,
sostégno
Tedesco
Stütze.
arrambullonadúra , nf Definizione su arrumbullonai Sinonimi e contrari arrumbuladura, cadhinadura Frasi sa genti si ghetat apari me in terra, totu a arrambullonadura de s'imbriaghera.
arramenadúra , nf: arraminadura Definizione
su si arramenare
Sinonimi e contrari
arramenonzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
oxydation du cuivre
Inglese
copper oxidation
Spagnolo
oxidación del cobre
Italiano
ossidazióne del rame
Tedesco
Oxydation des Kupfers.