cruàtzu , agt Definizione nau de frutuàriu, chi no est cotu bene, unu pagu crú Sinonimi e contrari cruàncinu, cruàxini, crudonzu, cruinciolu.
cruàxini , agt Definizione nau de frutuàriu, chi no est cotu meda, chi est ancora duróngiu Sinonimi e contrari arbau, cruànciu, crudonzu, cruíxini Etimo srd.
crúba cròbba
crubài, crubàre cruài
crubecàda crobecàda
crubixòni , nm: culingioni,
culirgioni 1,
culurzone 1 Definizione
culingioni o culurzone de terra, genia de pigione chi in Sardigna faet abbitu in atóngiu e ierru solu: in beranu si che torrat a tzucare
Terminologia scientifica
pzn, charadrius apricarius
Traduzioni
Francese
pluvier doré
Inglese
plover
Spagnolo
chorlito dorado común
Italiano
pivière dorato
Tedesco
Goldregenpfeifer.
crúche , nf: crugi,
cruxe,
cruxi,
gruche,
ruche Definizione
orrugos de cosa (o fintzes solu síngias) postos unu a istúturu de s'àteru, nau mescamente de su truncu ue ant incravau a Cristos (che àteros cundennaos), passau a símbulu de martíriu, de salvamentu e de su cristianésimu; singiale de sa grughe, su chi si faet tocandhosi cun is puntas de is pódhighes de sa manu destra in crebedhos, petorras, in su codhu mancu e in su destru
Modi di dire
csn:
in tempus o in s'ora de fai gruxi = in unu sinnu; pigai gruxis o crastus, cruxe o conca = seberare una de sas duas alas de sa moneda, ischitindhe; fai sa cruxi a manu manca = manera de si sinnare chi nachi tiat bardare de prus dae carchi male…: si narat candho unu no ndhe cheret intèndhere prus de una chistione
Frasi
dognunu tirat sa gruxi sua ◊ sa cruxi si fait cun sa manu dereta
2.
in tempus de fai gruxi, su meri ndi fiat calau
3.
ellus no bollu a tui… lassa ca mi fatzu sa cruxi a manu manca!
4.
nosu abarraus de atza: mai cruxis e mai crastus!
Etimo
ltn.
cruce(m)
Traduzioni
Francese
croix
Inglese
cross
Spagnolo
cruz
Italiano
cróce
Tedesco
Kreuz.
crucifissài, crucifissàre crocifissàre
crúciu , agt: cultu 1,
cúrciu,
cursu 1,
crutzu,
curtu 1,
curtzu,
cussu 1 Definizione
nau de sa longària de calecuna cosa, chi no est meda, o no est cantu serbit / min. curtzitu, curtzurinu
Sinonimi e contrari
| ctr.
amplosu,
lalgu,
longu
Modi di dire
csn:
avb. acurtzu = faedhendhe de tempus, a presse, faedhendhe de logu, chi no est atesu, de manera (de acapiai), chi no si potat istesiare; de curtzu = de acanta, de logu acanta; segai a curtzu, fàere a torra in curtzu = andhare a rugadura faghindhe caminu; truncare in cúrciu, segare in curtzu unu chistionu, un'arrejonu = essiresindhe cun pagas peràulas, chentza chircare donzi piessignu a puntinu
Frasi
sos pantalones a su pitzinnu, comente est créschidu, ocannu li sunt curtzos de cambutzu ◊ est un'acu cursa ◊ a nosu, is mamas nostas, si teniant amindadas e a funi cursa puru! ◊ custu cunzadu pro bama manna est logu curtzu ◊ oriji longu, vidale, oriji curtu, vida curta ◊ is bràcius mius funt crúcius
2.
acapiadhu prus a crutzu, su cuadhu!
3.
benit zente de zona de curtzu
Cognomi e Proverbi
smb:
Cursu, Curtu, Curzeddu, Curzu
/
prb:
a cuadhu papadori funi curtza
Etimo
ltn.
*curtius
Traduzioni
Francese
court
Inglese
short
Spagnolo
corto
Italiano
córto,
angusto
Tedesco
kurz,
eng.
crúcu , nm, agt Definizione sedhita, tretu inue su terrenu faet a sedha, a bisura de cúcuru, montighedhu Sinonimi e contrari cúcuru, frunchizolu, monticru Frasi asuba de crucu, in artu, prus in artu, anca su tempus bistit is argiolas, inní est logu de contus (V.Pisanu) Cognomi e Proverbi smb: Cruccu Terminologia scientifica slg.
crúcu 1 , nm, agt Definizione (foedhandho de is sordaos tedescos, is Partigianos italianos dhis narànt i crucchi, in calecunu libbru de E. Biagi; in Devoto Oli, crucco sinón. prima de slavo e apustis de tedesco) Frasi bi aiat zente meda, crucos rassos bufendhe birra e mandhighendhe sartitza ◊ sos crucos rient, màndhigant e bufant 2. est una fémina cruca.
crucubíca corcofíca
crucúciu , nm Definizione
s'arratza sarda de su puzone trinu, de turra, de palatu, pigione múrinu o murinatzu
Sinonimi e contrari
afuràrgiu,
brufulàgiu,
craculeu,
frufurinu,
muntonarjari,
pibischirra,
poforinu,
trinedha,
tziria
Frasi
dhoi fiat unu gherrígiu de crucúcius acujendisí ◊ chi dhu cassat, su crucúciu, ndi dhi segat sa conca a límpiu
Terminologia scientifica
pzn, passer hispaniolensis
Traduzioni
Francese
moineau
Inglese
sparrow
Spagnolo
gorrión
Italiano
pàssera sarda
Tedesco
Weidensperling.
crucúdha , nf Definizione genia de petonadura de is pilos chi abbarrant coment'e imbodhigaos a cricu o tedile tundhu in sa sedha de su cúcuru (unu pagu a cara a desegus); nodu chi si faent is féminas in is trícias Sinonimi e contrari cacariolu, cocoiledhu, crucudhu, cucajone, cucale, cuchedha, cucurinu, picioce.
crucúdhu , nm: cubudhu,
cucudhu,
cugudhu,
curcudhu Definizione
de unu bestimentu, sa parte chi si covecat po ammontare sa conca, fata prus che àteru unu pagu a punta; genia de careta grussa chi ponent in conca is féminas; genia de crobedha ue portat su tenaghe su landhe; genia de petonadura de is pilos, cun d-unu nodu mannu in sedha de cúcuru; genia de capotinu de furesu chi portat su cugudhu; a logos dhu narant a sa bentre (istògomo) de su porcu
Sinonimi e contrari
capurrone,
cucutu
/
crucudha,
curcuvedha,
mogno
Modi di dire
csn:
torrai in cugudhus (nadu de unu chi at passadu maladia) = torrare a pedhe e ossos, irromasire; crucudhu de sànguini = su si fàghere ruju ruju in cara (de s'atzíchidu o àteru); su curcudhu de sa natura = iscrafudhu, su pizu de pedhe chi cuguzat sa conchedha de su mascru
Frasi
marrastus trigu mancai proxinendi, cun d-unu sacu de trigiou a cugudhu ◊ pani papau… sacu a cugudhu!
2.
mi seu fata unu cugudhu de pius ◊ fit a conca nuda, chin sos pilos belle e totu canos, rimunios dae unu curcudhedhu delicau ◊ sas féminas fint a fardeta longa e a curcudhu
3.
mi at bénniu unu crucudhu de sànguini
Etimo
ltn.
cucullus
Traduzioni
Francese
capuchon
Inglese
hood
Spagnolo
capucha
Italiano
cappùccio
Tedesco
Kapuze.
crucuèu craculèu
crucugiòne, crucugiòni , nm: crucurxoni Definizione
genia de pigione, de paule, chi narant fintzes tzurruliu peis arrúbius
Terminologia scientifica
pzn, tringa totanus
Traduzioni
Francese
chevalier gambette
Inglese
Redshank
Spagnolo
archibebe común
Italiano
pettégola
Tedesco
Rotschenkel.
crucuíga colcorígia
crucuítu , nm Sinonimi e contrari brufulàgiu, craculeu, crucúciu, fruferarzu Frasi is crucuitus carraxosus trigant a s'acojai.
crucujósu , agt Sinonimi e contrari annuadu, cruculiosu, crucuriatzu, iscuricosu Frasi su tempus fiat crucujosu, su celu cobertu (R.Spissu).