cruàtzu , agt Definitzione nau de frutuàriu, chi no est cotu bene, unu pagu crú Sinònimos e contràrios cruàncinu, cruàxini, crudonzu, cruinciolu.
cruàxini , agt Definitzione nau de frutuàriu, chi no est cotu meda, chi est ancora duróngiu Sinònimos e contràrios arbau, cruànciu, crudonzu, cruíxini Ètimu srd.
crúba cròbba
crubài, crubàre cruài
crubecàda crobecàda
crubixòni , nm: culingioni,
culirgioni 1,
culurzone 1 Definitzione
culingioni o culurzone de terra, genia de pigione chi in Sardigna faet abbitu in atóngiu e ierru solu: in beranu si che torrat a tzucare
Terminologia iscientìfica
pzn, charadrius apricarius
Tradutziones
Frantzesu
pluvier doré
Ingresu
plover
Ispagnolu
chorlito dorado común
Italianu
pivière dorato
Tedescu
Goldregenpfeifer.
crúche , nf: crugi,
cruxe,
cruxi,
gruche,
ruche Definitzione
orrugos de cosa (o fintzes solu síngias) postos unu a istúturu de s'àteru, nau mescamente de su truncu ue ant incravau a Cristos (che àteros cundennaos), passau a símbulu de martíriu, de salvamentu e de su cristianésimu; singiale de sa grughe, su chi si faet tocandhosi cun is puntas de is pódhighes de sa manu destra in crebedhos, petorras, in su codhu mancu e in su destru
Maneras de nàrrere
csn:
in tempus o in s'ora de fai gruxi = in unu sinnu; pigai gruxis o crastus, cruxe o conca = seberare una de sas duas alas de sa moneda, ischitindhe; fai sa cruxi a manu manca = manera de si sinnare chi nachi tiat bardare de prus dae carchi male…: si narat candho unu no ndhe cheret intèndhere prus de una chistione
Frases
dognunu tirat sa gruxi sua ◊ sa cruxi si fait cun sa manu dereta
2.
in tempus de fai gruxi, su meri ndi fiat calau
3.
ellus no bollu a tui… lassa ca mi fatzu sa cruxi a manu manca!
4.
nosu abarraus de atza: mai cruxis e mai crastus!
Ètimu
ltn.
cruce(m)
Tradutziones
Frantzesu
croix
Ingresu
cross
Ispagnolu
cruz
Italianu
cróce
Tedescu
Kreuz.
crucifissài, crucifissàre crocifissàre
crúciu , agt: cultu 1,
cúrciu,
cursu 1,
crutzu,
curtu 1,
curtzu,
cussu 1 Definitzione
nau de sa longària de calecuna cosa, chi no est meda, o no est cantu serbit / min. curtzitu, curtzurinu
Sinònimos e contràrios
| ctr.
amplosu,
lalgu,
longu
Maneras de nàrrere
csn:
avb. acurtzu = faedhendhe de tempus, a presse, faedhendhe de logu, chi no est atesu, de manera (de acapiai), chi no si potat istesiare; de curtzu = de acanta, de logu acanta; segai a curtzu, fàere a torra in curtzu = andhare a rugadura faghindhe caminu; truncare in cúrciu, segare in curtzu unu chistionu, un'arrejonu = essiresindhe cun pagas peràulas, chentza chircare donzi piessignu a puntinu
Frases
sos pantalones a su pitzinnu, comente est créschidu, ocannu li sunt curtzos de cambutzu ◊ est un'acu cursa ◊ a nosu, is mamas nostas, si teniant amindadas e a funi cursa puru! ◊ custu cunzadu pro bama manna est logu curtzu ◊ oriji longu, vidale, oriji curtu, vida curta ◊ is bràcius mius funt crúcius
2.
acapiadhu prus a crutzu, su cuadhu!
3.
benit zente de zona de curtzu
Sambenados e Provèrbios
smb:
Cursu, Curtu, Curzeddu, Curzu
/
prb:
a cuadhu papadori funi curtza
Ètimu
ltn.
*curtius
Tradutziones
Frantzesu
court
Ingresu
short
Ispagnolu
corto
Italianu
córto,
angusto
Tedescu
kurz,
eng.
crúcu , nm, agt Definitzione sedhita, tretu inue su terrenu faet a sedha, a bisura de cúcuru, montighedhu Sinònimos e contràrios cúcuru, frunchizolu, monticru Frases asuba de crucu, in artu, prus in artu, anca su tempus bistit is argiolas, inní est logu de contus (V.Pisanu) Sambenados e Provèrbios smb: Cruccu Terminologia iscientìfica slg.
crúcu 1 , nm, agt Definitzione (foedhandho de is sordaos tedescos, is Partigianos italianos dhis narànt i crucchi, in calecunu libbru de E. Biagi; in Devoto Oli, crucco sinón. prima de slavo e apustis de tedesco) Frases bi aiat zente meda, crucos rassos bufendhe birra e mandhighendhe sartitza ◊ sos crucos rient, màndhigant e bufant 2. est una fémina cruca.
crucubíca corcofíca
crucúciu , nm Definitzione
s'arratza sarda de su puzone trinu, de turra, de palatu, pigione múrinu o murinatzu
Sinònimos e contràrios
afuràrgiu,
brufulàgiu,
craculeu,
frufurinu,
muntonarjari,
pibischirra,
poforinu,
trinedha,
tziria
Frases
dhoi fiat unu gherrígiu de crucúcius acujendisí ◊ chi dhu cassat, su crucúciu, ndi dhi segat sa conca a límpiu
Terminologia iscientìfica
pzn, passer hispaniolensis
Tradutziones
Frantzesu
moineau
Ingresu
sparrow
Ispagnolu
gorrión
Italianu
pàssera sarda
Tedescu
Weidensperling.
crucúdha , nf Definitzione genia de petonadura de is pilos chi abbarrant coment'e imbodhigaos a cricu o tedile tundhu in sa sedha de su cúcuru (unu pagu a cara a desegus); nodu chi si faent is féminas in is trícias Sinònimos e contràrios cacariolu, cocoiledhu, crucudhu, cucajone, cucale, cuchedha, cucurinu, picioce.
crucúdhu , nm: cubudhu,
cucudhu,
cugudhu,
curcudhu Definitzione
de unu bestimentu, sa parte chi si covecat po ammontare sa conca, fata prus che àteru unu pagu a punta; genia de careta grussa chi ponent in conca is féminas; genia de crobedha ue portat su tenaghe su landhe; genia de petonadura de is pilos, cun d-unu nodu mannu in sedha de cúcuru; genia de capotinu de furesu chi portat su cugudhu; a logos dhu narant a sa bentre (istògomo) de su porcu
Sinònimos e contràrios
capurrone,
cucutu
/
crucudha,
curcuvedha,
mogno
Maneras de nàrrere
csn:
torrai in cugudhus (nadu de unu chi at passadu maladia) = torrare a pedhe e ossos, irromasire; crucudhu de sànguini = su si fàghere ruju ruju in cara (de s'atzíchidu o àteru); su curcudhu de sa natura = iscrafudhu, su pizu de pedhe chi cuguzat sa conchedha de su mascru
Frases
marrastus trigu mancai proxinendi, cun d-unu sacu de trigiou a cugudhu ◊ pani papau… sacu a cugudhu!
2.
mi seu fata unu cugudhu de pius ◊ fit a conca nuda, chin sos pilos belle e totu canos, rimunios dae unu curcudhedhu delicau ◊ sas féminas fint a fardeta longa e a curcudhu
3.
mi at bénniu unu crucudhu de sànguini
Ètimu
ltn.
cucullus
Tradutziones
Frantzesu
capuchon
Ingresu
hood
Ispagnolu
capucha
Italianu
cappùccio
Tedescu
Kapuze.
crucuèu craculèu
crucugiòne, crucugiòni , nm: crucurxoni Definitzione
genia de pigione, de paule, chi narant fintzes tzurruliu peis arrúbius
Terminologia iscientìfica
pzn, tringa totanus
Tradutziones
Frantzesu
chevalier gambette
Ingresu
Redshank
Ispagnolu
archibebe común
Italianu
pettégola
Tedescu
Rotschenkel.
crucuíga colcorígia
crucuítu , nm Sinònimos e contràrios brufulàgiu, craculeu, crucúciu, fruferarzu Frases is crucuitus carraxosus trigant a s'acojai.
crucujósu , agt Sinònimos e contràrios annuadu, cruculiosu, crucuriatzu, iscuricosu Frases su tempus fiat crucujosu, su celu cobertu (R.Spissu).