cantonéri 1 , nm: contoneri Definizione
operaju chi contivígiat un'istrada, una línia ferroviària
Sinonimi e contrari
cantoneralzu,
istradoneri
/
cdh. cantuneri
Terminologia scientifica
prf
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
cantonnier
Inglese
signal man (road)
Spagnolo
peón caminero,
peón de vía
Italiano
cantonière
Tedesco
Bahnwärter.
cantòni , nm: contone,
contoni Definizione
cugigone, tretu, parte o bandha de unu logu, de un'orruga / girai de chirru in cantoni = innòi e innia, fatu de su logu, de unu logu a s'àteru, de una parti a s'àtera
Sinonimi e contrari
bandha,
chírriu,
parte
Frasi
furrissí a custu cantoni ca fadeus sa braba! (A.Garau)◊ trentzeisí a cudhu cantoni ca depu ispariciai! ◊ allughie sos sírios de sa pache in sos cúcuros de sos bàtoro contones de su mundhu!(G.Piga)◊ bríllios e sonazos chin sonos míschios de puzones fachent dónnia contone ammachiare (L.Loi)◊ sunt fuidos peri sos contones de sa bidha
2.
seu duas diis girendi de chirru in cantoni tochendi portalis e portixedhas de totus cussus chi mi depint dinai!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coin,
côté
Inglese
canto
Spagnolo
parte (f),
lado
Italiano
canto,
parte
Tedesco
Ecke.
cantónzu , nm Definizione su cantare, fintzes poesia Sinonimi e contrari cantaxu, cànticu, càntida Frasi at fatu unu cantonzu in tertzinas ◊ a sos pitzinnedhos lis sunt imparandhe su cantonzu in sardu.
cantòre, cantòri , nm Definizione
chie cantat in is funtziones de crésia
Frasi
sos cunfrades e sos cantores ant intonadu sas làudes a Deus ◊ is cantoris de cida santa faint in dogna piola un'istatzioni
Cognomi e Proverbi
smb:
Cantori
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
chantre
Inglese
cantor
Spagnolo
corista
Italiano
cantóre
Tedesco
Chorsänger.
cantraxàbi, cantraxàli, cantrexàli , nm: crantaxali, crentexabi Definizione parte de unu cantrexu: prus che àteru su lardu de su mannale segau a orrugos mannos de salire e chistire; fintzes unu de is duos costaos de un'apertura, trempale, istantarile Sinonimi e contrari sesta, tacale / trempai Frasi is cantrexalis de lardu funt is arrogus de su lardu chi si ponint a saliri ◊ nara a su bastanti mannu chi ti donit tres cantraxalis de lardu Etimo srd.
cantréxu, cantríxu cantèlza
cantròfa , nf Definizione
una genia de cartzamenta po istare aintru de domo
Sinonimi e contrari
babbúcia,
caciola,
pantròfola,
pédula,
sabbata
Traduzioni
Francese
pantoufle,
mule
Inglese
slipper
Spagnolo
zapatilla,
pantufla
Italiano
pantòfola
Tedesco
Pantoffel.
càntu , agt, prn, cng Definizione
agt. e prn. chi inditat cantidade, siat de númeru (fintzes de annu) e siat de mannària o valore: candho est agt. no est sèmpere chi cuncordat cun is númenes chi acumpàngiat; in is paragones inditat chi duas cosas o calidades funt de sa matessi mannària o matessi valore; coment'e prn. cantu…, cantos… = (si no est a dimandha o a ispantu, e po cussu candho est cng. puru) totu su chi…, totu cudhos chi…
Modi di dire
csn:
cantu, cantu de…, cantu a… = su matessi tantu, comente a…; cantu, cantu chi…, si cantu… = annotamala, ecoghi, imbetzes de…, a su postu de…; cantu de… (+ vrb. inf.) = tantu pro…; a cantu… = azigu; a cantu… = cun totu sa fortza chi si podet; cantu ca… = andhe chi…; cantu… gai… = comenti… aici…; po cantu… (+ vrb.) = fintzas chi, fintzas a candho, pro totu su tempus chi…; de unu cantu… = azummai…; de cantu…, de cantu chi… (+ vrb) = ca…
Frasi
agt: cantas pessones bi aiat at saludadu ◊ cantu bortas ti dhu depu narri? ◊ gei dh'apu biu cantus libbrus ligis, tui! ◊ arregollei s'ebriàriu, s'antifonàriu, sa capa, s'asprassóriu, su missabi e istrepus cantu dhui at! (Scomúniga)◊ cantos sunt custos? ◊ cantas cosas pérditas, cantos gustos lassatos! (A.Pau) ◊ cantus nadiadas dhi ap’ai giau!… (A.Garau)◊◊ prn: cantu ponis chi tengu arrexoni dèu?! ◊ cantu ndhe tenet ndhe ispendhet, de dinari, cuss'istrubberi! ◊ a cantu est su casu? ◊ cantos bi ndhe at bénnidu ndhe at combidadu ◊ a cantu est, Fonne, da'inoghe? ◊ cantu ndhe cheres de sa domo, ca ti la còmporo? ◊ sa limba at a èssere su chi l'ant a fàghere cantos la faedhant e l'iscrient ◊ custu telu de brocau seu prontu a dhu pagai cantu bolis! ◊ zente fora de tinu a cantos ant postu in fastizos!…◊ cantos preghendhe ant in ojos su prantu!…◊ tiat èssere a ne torrare totus sos chi sezis foras e che fulliare a s'ispioca cantos semus ◊ mi domandu cantus, de is chi dhu iscíant, iant cumpréndiu (B.Lobina)◊ aiat bochinau chi nono in preséntzia de cantos bi ndhe aiat in crésia (G.Piga)◊ deo so de su Chimbanta: e tue de su cantu ses? ◊ cantu abarras in bidha?
2.
fis bona cantu su mele ◊ custos duos pisedhos sunt cant'e pare ◊ in sa domo chi istaiat bi aiat fritu cantu de in carrela (Z.Zazzu)◊ fit un'istellighedha manna cantu de tota sa cara sua ◊ sento su dolore cantu a tie ◊ cantu sanu e forti mi seu partiu, tristu e afligiu ndi seu torrau ◊ issa balet cantu a issu
3.
cantu chi istas chentza fàghere nudha, beni a mi azuare! ◊ su tzou punghedilu a s'oju tou, cantu punghes s'oju anzenu! ◊ su monumentu a bos fàghere chi pensent, cantu bos ant sempre ismentigadu! ◊ ajó, ista masedu, cantu ti truvas dachi ti faedho! ◊ si cantu ses poeta fis pastore, dias bogare late in su beranu pro ifúndhere su fundhu ’e su tianu!
4.
cantamus cantu de nos dhe leare su dinari! ◊ faghent carchi cosa cantu de no istare chentza fàghere nudha ◊ faedhat cantu de ríere ◊ atopa a domo cantu de chiltionare!
5.
Gesús andada faci a su destinu cant'e un'angioni ◊ andeus a biri a bortas no siat incarrerendu a innòi cant'e s'àtera dí ◊ sétzius a mesa cant'e bonus amigus cumentzant a papai s'úrtima cena
6.
sunt a cantu che tirant sa bida ◊ a cantu bi l'apo fata a che pigare a punta ◊ a cantu l'apo sighidu candho si est postu a cúrrere ◊ faiat andhae su fuste cun cropos furiosos a cantu essit
7.
cantu ca no mi donat fidàntzia, poderissí is sigarrus e adiosu! ◊ gai fetat de barras cantu ischit a fàghere triballu!
8.
mannu cantu ses ti che imbolo a terra! ◊ mannu e forte cantu ses no resessis a fàghere custu?! ◊ piantu cantu s'at fatu!…
9.
dhi praxit s'allenu, ma po cantu si agatat bruvura calincunu dh'ammúrriat! ◊ de unu cantu mi nc'isciúsciant a bàsciu, a mimi, totu cussa genti! ◊ de cantu chi sunt bellos veramente ndhe isportant finas in su continente (Mura)
Cognomi e Proverbi
prb:
iscuru a chie faghet cantu cheret
Etimo
ltn.
quantus
Traduzioni
Francese
combien de,
combien
Inglese
how much
Spagnolo
cuanto
Italiano
quanto
Tedesco
wie viel.
càntu 1 cànciu
càntu 2 , avb Definizione totu su tempus chi… / cantu isto, istas, istat, istamus e gai = sughestantu, in su trassintru, s'ora chi…, imbetzes de… Sinonimi e contrari candho, sughestantu Frasi cantu semus abbarratas unu pacu nosi ndhe semus andhatas a us ballus ◊ cantu isto a torrare deo dae tentu tue! ◊ cantu isto deo in linna, istàdebbos colcados ◊ zuto su coro irzantu: no mi consolo cantu duro biu! ◊ pruite no trabàglias cantu istas cantendhe?!◊ cantu istas a bènnere donzi die mi at a pàrrere un'annu! 2. custu burrincu de cantu in cantu si corcat candu movit carriau ◊ una preda manna zuchiat iscritu "Biatu chie mi at a bortulare!": cantu l'ant bortata b'aiat iscritu "Como isto mezus!"◊ cantu sunt torraos acatant custa robba mancante 3. apuntade inoghe cantu de benner su dutore.
càntu 3 , agt: Definizione
genia de agt. de cantidade chi si podet adatare o nono a su foedhu chi acumpàngiat (unas cantas tatzas, o unas cantus diis, unas cantu féminas) e s'impreat fintzes coment'e prn.
Sinonimi e contrari
calchi
Frasi
poi bufadas unas cantas tatzas, dogni cosa chi bidet paret tundha ◊ apustis de unas cantus dis fut torrau ◊ oi si contu unus cantus miràculus chi at fatu frà Nàssiu de Làcuni ◊ si ndi at pigau unas cantus prunas ◊ apu biu sceti unas cantu piciochedhas, gioghendi in s'ispuntoni… (A.Garau)
2.
unus cantus dh'iant acusau ananti de su meri de ispaciai is bènis suus
Traduzioni
Francese
quelques
Inglese
some
Spagnolo
unosas cuantosas
Italiano
alcuni
Tedesco
einige.
càntu 5 càntida
cantúnna , nf Definizione genia de erba chi no portat clorofilla, dhue ndh'at calidades bonas a papare e àteras toscosas Sinonimi e contrari antunna*, cardolinu, corrorinu, cucumedhu, feurratzu, tontonniu, tugnu, túvara 1.
cantupilúdu , nm Definizione genia de bobboi totu farrancas chi faet sa napa Sinonimi e contrari aragna, arràngiu 2, francadossu, mariavarranca, muldidori, surbadura Terminologia scientifica crp.
cantutzàre , vrb Definizione
istare a murmutu, cantandho, fintzes cantare male, cun pagu imprastu
Sinonimi e contrari
cantae,
cantaredhai,
cantighinare,
muidonare
Frasi
istat tota die cantutzendhe, triballendhe e faghindhe ◊ cantutzendhe cantutzendhe, pista pista e dibbiddabba, mih sa die agabb'agabba! (F.Sechi)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chantonner,
fredonner
Inglese
to croon
Spagnolo
canturrear,
taratear
Italiano
canticchiare
Tedesco
trällern.
cantzadúra , nf Definizione su cantzai; cosa trebballosa, trebballu Sinonimi e contrari istrachidúdine / cumbata, faina Frasi lassat a perdi fainas, cantzaduras e atropéllius Etimo srd.
cantzài cansài
cantzài 1 cansài 1
cantzaméntu cansaméntu