Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

cantonéri 1 , nm: contoneri Definitzione operaju chi contivígiat un'istrada, una línia ferroviària Sinònimos e contràrios cantoneralzu, istradoneri / cdh. cantuneri Terminologia iscientìfica prf Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu cantonnier Ingresu signal man (road) Ispagnolu peón caminero, peón de vía Italianu cantonière Tedescu Bahnwärter.

cantòni , nm: contone, contoni Definitzione cugigone, tretu, parte o bandha de unu logu, de un'orruga / girai de chirru in cantoni = innòi e innia, fatu de su logu, de unu logu a s'àteru, de una parti a s'àtera Sinònimos e contràrios bandha, chírriu, parte Frases furrissí a custu cantoni ca fadeus sa braba! (A.Garau)◊ trentzeisí a cudhu cantoni ca depu ispariciai! ◊ allughie sos sírios de sa pache in sos cúcuros de sos bàtoro contones de su mundhu!(G.Piga)◊ bríllios e sonazos chin sonos míschios de puzones fachent dónnia contone ammachiare (L.Loi)◊ sunt fuidos peri sos contones de sa bidha 2. seu duas diis girendi de chirru in cantoni tochendi portalis e portixedhas de totus cussus chi mi depint dinai! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coin, côté Ingresu canto Ispagnolu parte (f), lado Italianu canto, parte Tedescu Ecke.

cantónzu , nm Definitzione su cantare, fintzes poesia Sinònimos e contràrios cantaxu, cànticu, càntida Frases at fatu unu cantonzu in tertzinas ◊ a sos pitzinnedhos lis sunt imparandhe su cantonzu in sardu.

cantòre, cantòri , nm Definitzione chie cantat in is funtziones de crésia Frases sos cunfrades e sos cantores ant intonadu sas làudes a Deus ◊ is cantoris de cida santa faint in dogna piola un'istatzioni Sambenados e Provèrbios smb: Cantori Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu chantre Ingresu cantor Ispagnolu corista Italianu cantóre Tedescu Chorsänger.

cantraxàbi, cantraxàli, cantrexàli , nm: crantaxali, crentexabi Definitzione parte de unu cantrexu: prus che àteru su lardu de su mannale segau a orrugos mannos de salire e chistire; fintzes unu de is duos costaos de un'apertura, trempale, istantarile Sinònimos e contràrios sesta, tacale / trempai Frases is cantrexalis de lardu funt is arrogus de su lardu chi si ponint a saliri ◊ nara a su bastanti mannu chi ti donit tres cantraxalis de lardu Ètimu srd.

cantréxu, cantríxu cantèlza

cantròfa , nf Definitzione una genia de cartzamenta po istare aintru de domo Sinònimos e contràrios babbúcia, caciola, pantròfola, pédula, sabbata Tradutziones Frantzesu pantoufle, mule Ingresu slipper Ispagnolu zapatilla, pantufla Italianu pantòfola Tedescu Pantoffel.

càntu , agt, prn, cng Definitzione agt. e prn. chi inditat cantidade, siat de númeru (fintzes de annu) e siat de mannària o valore: candho est agt. no est sèmpere chi cuncordat cun is númenes chi acumpàngiat; in is paragones inditat chi duas cosas o calidades funt de sa matessi mannària o matessi valore; coment'e prn. cantu…, cantos… = (si no est a dimandha o a ispantu, e po cussu candho est cng. puru) totu su chi…, totu cudhos chi… Maneras de nàrrere csn: cantu, cantu de…, cantu a… = su matessi tantu, comente a…; cantu, cantu chi…, si cantu… = annotamala, ecoghi, imbetzes de…, a su postu de…; cantu de… (+ vrb. inf.) = tantu pro…; a cantu… = azigu; a cantu… = cun totu sa fortza chi si podet; cantu ca… = andhe chi…; cantu… gai… = comenti… aici…; po cantu… (+ vrb.) = fintzas chi, fintzas a candho, pro totu su tempus chi…; de unu cantu… = azummai…; de cantu…, de cantu chi… (+ vrb) = ca… Frases agt: cantas pessones bi aiat at saludadu ◊ cantu bortas ti dhu depu narri? ◊ gei dh'apu biu cantus libbrus ligis, tui! ◊ arregollei s'ebriàriu, s'antifonàriu, sa capa, s'asprassóriu, su missabi e istrepus cantu dhui at! (Scomúniga)◊ cantos sunt custos? ◊ cantas cosas pérditas, cantos gustos lassatos! (A.Pau) ◊ cantus nadiadas dhi ap’ai giau!… (A.Garau)◊◊ prn: cantu ponis chi tengu arrexoni dèu?! ◊ cantu ndhe tenet ndhe ispendhet, de dinari, cuss'istrubberi! ◊ a cantu est su casu? ◊ cantos bi ndhe at bénnidu ndhe at combidadu ◊ a cantu est, Fonne, da'inoghe? ◊ cantu ndhe cheres de sa domo, ca ti la còmporo? ◊ sa limba at a èssere su chi l'ant a fàghere cantos la faedhant e l'iscrient ◊ custu telu de brocau seu prontu a dhu pagai cantu bolis! ◊ zente fora de tinu a cantos ant postu in fastizos!…◊ cantos preghendhe ant in ojos su prantu!…◊ tiat èssere a ne torrare totus sos chi sezis foras e che fulliare a s'ispioca cantos semus ◊ mi domandu cantus, de is chi dhu iscíant, iant cumpréndiu (B.Lobina)◊ aiat bochinau chi nono in preséntzia de cantos bi ndhe aiat in crésia (G.Piga)◊ deo so de su Chimbanta: e tue de su cantu ses? ◊ cantu abarras in bidha? 2. fis bona cantu su mele ◊ custos duos pisedhos sunt cant'e pare ◊ in sa domo chi istaiat bi aiat fritu cantu de in carrela (Z.Zazzu)◊ fit un'istellighedha manna cantu de tota sa cara sua ◊ sento su dolore cantu a tie ◊ cantu sanu e forti mi seu partiu, tristu e afligiu ndi seu torrau ◊ issa balet cantu a issu 3. cantu chi istas chentza fàghere nudha, beni a mi azuare! ◊ su tzou punghedilu a s'oju tou, cantu punghes s'oju anzenu! ◊ su monumentu a bos fàghere chi pensent, cantu bos ant sempre ismentigadu! ◊ ajó, ista masedu, cantu ti truvas dachi ti faedho! ◊ si cantu ses poeta fis pastore, dias bogare late in su beranu pro ifúndhere su fundhu ’e su tianu! 4. cantamus cantu de nos dhe leare su dinari! ◊ faghent carchi cosa cantu de no istare chentza fàghere nudha ◊ faedhat cantu de ríere ◊ atopa a domo cantu de chiltionare! 5. Gesús andada faci a su destinu cant'e un'angioni ◊ andeus a biri a bortas no siat incarrerendu a innòi cant'e s'àtera dí ◊ sétzius a mesa cant'e bonus amigus cumentzant a papai s'úrtima cena 6. sunt a cantu che tirant sa bida ◊ a cantu bi l'apo fata a che pigare a punta ◊ a cantu l'apo sighidu candho si est postu a cúrrere ◊ faiat andhae su fuste cun cropos furiosos a cantu essit 7. cantu ca no mi donat fidàntzia, poderissí is sigarrus e adiosu! ◊ gai fetat de barras cantu ischit a fàghere triballu! 8. mannu cantu ses ti che imbolo a terra! ◊ mannu e forte cantu ses no resessis a fàghere custu?! ◊ piantu cantu s'at fatu!… 9. dhi praxit s'allenu, ma po cantu si agatat bruvura calincunu dh'ammúrriat! ◊ de unu cantu mi nc'isciúsciant a bàsciu, a mimi, totu cussa genti! ◊ de cantu chi sunt bellos veramente ndhe isportant finas in su continente (Mura) Sambenados e Provèrbios prb: iscuru a chie faghet cantu cheret Ètimu ltn. quantus Tradutziones Frantzesu combien de, combien Ingresu how much Ispagnolu cuanto Italianu quanto Tedescu wie viel.

càntu 1 cànciu

càntu 2 , avb Definitzione totu su tempus chi… / cantu isto, istas, istat, istamus e gai = sughestantu, in su trassintru, s'ora chi…, imbetzes de… Sinònimos e contràrios candho, sughestantu Frases cantu semus abbarratas unu pacu nosi ndhe semus andhatas a us ballus ◊ cantu isto a torrare deo dae tentu tue! ◊ cantu isto deo in linna, istàdebbos colcados ◊ zuto su coro irzantu: no mi consolo cantu duro biu! ◊ pruite no trabàglias cantu istas cantendhe?!◊ cantu istas a bènnere donzi die mi at a pàrrere un'annu! 2. custu burrincu de cantu in cantu si corcat candu movit carriau ◊ una preda manna zuchiat iscritu "Biatu chie mi at a bortulare!": cantu l'ant bortata b'aiat iscritu "Como isto mezus!"◊ cantu sunt torraos acatant custa robba mancante 3. apuntade inoghe cantu de benner su dutore.

càntu 3 , agt: Definitzione genia de agt. de cantidade chi si podet adatare o nono a su foedhu chi acumpàngiat (unas cantas tatzas, o unas cantus diis, unas cantu féminas) e s'impreat fintzes coment'e prn. Sinònimos e contràrios calchi Frases poi bufadas unas cantas tatzas, dogni cosa chi bidet paret tundha ◊ apustis de unas cantus dis fut torrau ◊ oi si contu unus cantus miràculus chi at fatu frà Nàssiu de Làcuni ◊ si ndi at pigau unas cantus prunas ◊ apu biu sceti unas cantu piciochedhas, gioghendi in s'ispuntoni… (A.Garau) 2. unus cantus dh'iant acusau ananti de su meri de ispaciai is bènis suus Tradutziones Frantzesu quelques Ingresu some Ispagnolu unosas cuantosas Italianu alcuni Tedescu einige.

càntu 4 , avb: acantu 3 Sinònimos e contràrios aba 2, aundi, innoi, inue, inumbe, uba.

càntu 5 càntida

cantúnna , nf Definitzione genia de erba chi no portat clorofilla, dhue ndh'at calidades bonas a papare e àteras toscosas Sinònimos e contràrios antunna*, cardolinu, corrorinu, cucumedhu, feurratzu, tontonniu, tugnu, túvara 1.

cantupilúdu , nm Definitzione genia de bobboi totu farrancas chi faet sa napa Sinònimos e contràrios aragna, arràngiu 2, francadossu, mariavarranca, muldidori, surbadura Terminologia iscientìfica crp.

cantutzàre , vrb Definitzione istare a murmutu, cantandho, fintzes cantare male, cun pagu imprastu Sinònimos e contràrios cantae, cantaredhai, cantighinare, muidonare Frases istat tota die cantutzendhe, triballendhe e faghindhe ◊ cantutzendhe cantutzendhe, pista pista e dibbiddabba, mih sa die agabb'agabba! (F.Sechi) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chantonner, fredonner Ingresu to croon Ispagnolu canturrear, taratear Italianu canticchiare Tedescu trällern.

cantzadúra , nf Definitzione su cantzai; cosa trebballosa, trebballu Sinònimos e contràrios istrachidúdine / cumbata, faina Frases lassat a perdi fainas, cantzaduras e atropéllius Ètimu srd.

cantzài cansài

cantzài 1 cansài 1

cantzaméntu cansaméntu