ifuàda , nf: infuada Definizione coment'e fuia, fua, nau in su sensu de calecuna cosa chi no si arrennescet a tratènnere o agguantare prus / leare s’i. = itl. prèndere il sopravvènto Sinonimi e contrari fua, irfusilada Frasi totu sas fantasias aiant leadu in Taresa s'ifuada (S.Saba) Etimo srd.
ifuitàre , vrb Definizione andhare currendho, tènnere presse, coitare Etimo srd.
ifumentàre , vrb: ilfumentare,
infumentare,
isfumentare Definizione
fàere afumentu, prènnere su logu de fumu, pigare fumu; fàere fumu o afumentu a unu coment’e meighina; bínchere cun grandu facilidade, impresse, in ccn. cosa
Sinonimi e contrari
afumare,
afumentai
Frasi
poniant su casu in su cannitu chi che fit in su cubone, a ilfumentare
2.
ndhe ant batidu a su santu Manzella a los isfumentare ◊ pro su chi apo bidu ndhe cheria irfumentadu ◊ ca mi che so ammustérchidu, tziu Batore mi at irfumentadu
3.
in sa falada a isse l'apo infumentadu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fumiger
Inglese
to fumigate
Spagnolo
fumigar
Italiano
espórre a suffumìgio
Tedesco
inhalieren
ifuméntu , nm: infumentu,
irfumentu,
isfumentu Definizione
fumu chi faent, faendho fatúgios, coment'e po meighina; cosa chi isparit impresse meda / fàghere s’i. a unu (fendi a trivas de pari) = binciridhu de meda; no bídere mancu s’i. (de una cosa) = fai debressi meda, in d-una furriada de ogus
Sinonimi e contrari
afadamentu,
afatúgiu,
afumentu,
fumentu
Frasi
pro s'assustru ti fato s'ifumentu ◊ s'ifumentu si faghiat in sa domo de unu malàidu de umbra mala
2.
si ch'est andhadu gai fruscu chi no ndhe apo àpidu mancu s'infumentu ◊ s'àinu in sa pigada si fit arrempellendhe: li apo dadu duas sedatadas e no ndh'apo bidu mancu s'irfumentu! ◊ at acontzu su rellozu gai impresse chi no ndhe apo bidu mancu s'infumentu!
3.
si giogas cun megus ti fato s'irfumentu! ◊ su cadhu meu a su tou li faghet s'irfumentu
Traduzioni
Francese
fumigation
Inglese
fumigation
Spagnolo
fumigación
Italiano
suffumìgio
Tedesco
Inhalation.
ifundhàdu , agt: sfundau Definizione ifundhau, chi est chentza fundhu, chentza fundhos, o coment’e chi no portet fundhu / ricos ifundhados = arricus meda Sinonimi e contrari isfundharadu, sciundau, sfundorau.
ifundhàdu 1 , agt Definizione chi portat su fundhu in bàsciu meda Sinonimi e contrari burgutu, copudu, fucudu, fundhucu, putudu, trevucu, tufudu.
ifundhàre , vrb: ilfunnare,
irfundhare,
isfundai,
isfundhare,
sfundai Definizione
segare, bogare o abbasciare su fundhu de unu trastu; segare matas de fundhu (cantu prus in bàsciu, fintzes a paris de terra), bogare de arraighinas
Sinonimi e contrari
issundhare,
sciundorai
Frasi
no poto pònnere passu chi no s'isfundhat su terrinu in pes ◊ si ti seis in sa cradea su pesu tou l'irfundhat ◊ si li lompet a faladas de pè l'irfundhat su paneri!
2.
élighes, chercos, totu ant isfundhadu: su monte chei su campu est resultadu (B.R.Carbone)◊ sa binza betza isfundhandhela! ◊ sas arvuritas si ndhe isfundhant dai s'arzola e si che achedhant in sulcos ◊ su bentu paret chi ndhe isfundhet sos chercos ◊ custa figu si no dat frutu ifundhandhela!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
défoncer
Inglese
to break the bottom of,
to mow
Spagnolo
desfondar,
cortar a ras del suelo
Italiano
sfondare,
tagliare raso tèrra
Tedesco
den Boden ausschlagen.
ifúndhere , vrb: ifúnnere,
ilfúndhere,
infúndere,
infúndhere,
infundi,
infúndiri Definizione
isciúndhere, pònnere in s’abba (o àtera cosa deasi), ispergiare o betare apitzu abba o cosas deasi (bastat chi siant modhes – es. fintzes oro o àteru metallu iscagiau –, o fintzes a pruine, faendho sa cosa de ‘ifúndhere’ a imbuscinadura); provare calecuna cosa, mescamente cosas chi dolent, chi costant, dificurtades / pps. ifustu
Sinonimi e contrari
abbagnare,
bagnai,
inciundi,
insúndhere,
isfúndhere
| ctr.
asciutai,
frobbire
Modi di dire
csn:
fàghere a mossu infundhe = isciundi s'arroghedhu de su pani in sa cosa de papai e papai, fàghere ifundhindhe e manighendhe; ifúndhere su pódhighe in calecuna chistione = connòschere, proare, isperimentare una dificurtade
Frasi
su pane de fresa si podet ifúndhere o manigare àrridu ◊ candho proet ifundhet su logu ◊ in tempus de calura andhat bene a s'ifúndhere pro s'ifriscare ◊ cun cuss'abba mi fia ilfustu ◊ in su giumpatógliu si potet colare chene nos ifúnnere ◊ ti dao s'arracada de prata ifusta in oro
2.
tue faedhas gai ca in custas cosas no bi as mai ifustu su pódhighe!
3.
apo manigadu pane a mossu infundhe in sa bagna ◊ s'ifundhet su biscotu in su gafè, in su late, fintzas su pane russu in su binu
Cognomi e Proverbi
prb:
daghi proet a totu infundhet
Etimo
ltn.
infundere
Traduzioni
Francese
mouiller
Inglese
to wet,
to dip
Spagnolo
mojar
Italiano
bagnare,
irrorare,
intìngere,
inùngere
Tedesco
eintauchen,
bespritzen,
benetzen,
eintauchen.
ifundhidúra , nf Sinonimi e contrari abbadura, arrosiadura Etimo srd.
ifungutàre , vrb Definizione calare a fundhu Sinonimi e contrari intofare Etimo srd.
ifúnnere ifúndhere
ifurcàre , vrb: infrucai,
infurcai Definizione
apicare, pònnere in sa furca
Sinonimi e contrari
afurcare,
impicai
Frasi
ma chi s'ifurchet, chi no tenzo de istare ifatu sou!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pendre au gibet
Inglese
to hang
Spagnolo
ahorcar
Italiano
impiccare sulla fórca
Tedesco
henken
ifurchetonàre , vrb Definizione pigare a sa lestra a frochita, papandho, papare impresse.
ifurconàda , nf: infurconada Definizione istichia o cropu de frucone Sinonimi e contrari afruconada Etimo srd.
ifurconadúra , nf Definizione su ifurconare Etimo srd.
ifurconàre , vrb: ifusconare, infruconai, infurconai, infurconare Definizione ispínghere a frucone, coment’e ispinghendho a frucone; nau in cobertantza, cricare de cumbínchere a unu a fàere calecuna cosa (prus che àteru de malu) Sinonimi e contrari impunciai, impuntzonare, incidai, inciulai, infruncuai, ispuntogliare, scorrovetai Frasi leat su picu e comintzat a ifusconare totue chirchendhe cudha cosa 2. cussa majarza est semper infurconendhe sos àteros Etimo srd.
ifuriónzu , nm Definizione
genia de airu, de arrennegu, su si pigare arrennegu meda
Sinonimi e contrari
airu,
arràbbiu,
arrennegu,
sufúria
Traduzioni
Francese
fureur
Inglese
fury
Spagnolo
furor
Italiano
furóre
Tedesco
Wut.
ifurmicàre iformicàre
ifurràda iforràda
ifurradòre , agt, nm Definizione
chi o chie intrat sa cosa a su forru a còere, mescamente sa fémina chi andhat a fàere cotas de pane
Sinonimi e contrari
cochidora
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enfourneur
Inglese
baker
Spagnolo
hornero
Italiano
infornatóre
Tedesco
Einschieber.