ifuàda , nf: infuada Definitzione coment'e fuia, fua, nau in su sensu de calecuna cosa chi no si arrennescet a tratènnere o agguantare prus / leare s’i. = itl. prèndere il sopravvènto Sinònimos e contràrios fua, irfusilada Frases totu sas fantasias aiant leadu in Taresa s'ifuada (S.Saba) Ètimu srd.
ifuitàre , vrb Definitzione andhare currendho, tènnere presse, coitare Ètimu srd.
ifumentàre , vrb: ilfumentare,
infumentare,
isfumentare Definitzione
fàere afumentu, prènnere su logu de fumu, pigare fumu; fàere fumu o afumentu a unu coment’e meighina; bínchere cun grandu facilidade, impresse, in ccn. cosa
Sinònimos e contràrios
afumare,
afumentai
Frases
poniant su casu in su cannitu chi che fit in su cubone, a ilfumentare
2.
ndhe ant batidu a su santu Manzella a los isfumentare ◊ pro su chi apo bidu ndhe cheria irfumentadu ◊ ca mi che so ammustérchidu, tziu Batore mi at irfumentadu
3.
in sa falada a isse l'apo infumentadu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fumiger
Ingresu
to fumigate
Ispagnolu
fumigar
Italianu
espórre a suffumìgio
Tedescu
inhalieren
ifuméntu , nm: infumentu,
irfumentu,
isfumentu Definitzione
fumu chi faent, faendho fatúgios, coment'e po meighina; cosa chi isparit impresse meda / fàghere s’i. a unu (fendi a trivas de pari) = binciridhu de meda; no bídere mancu s’i. (de una cosa) = fai debressi meda, in d-una furriada de ogus
Sinònimos e contràrios
afadamentu,
afatúgiu,
afumentu,
fumentu
Frases
pro s'assustru ti fato s'ifumentu ◊ s'ifumentu si faghiat in sa domo de unu malàidu de umbra mala
2.
si ch'est andhadu gai fruscu chi no ndhe apo àpidu mancu s'infumentu ◊ s'àinu in sa pigada si fit arrempellendhe: li apo dadu duas sedatadas e no ndh'apo bidu mancu s'irfumentu! ◊ at acontzu su rellozu gai impresse chi no ndhe apo bidu mancu s'infumentu!
3.
si giogas cun megus ti fato s'irfumentu! ◊ su cadhu meu a su tou li faghet s'irfumentu
Tradutziones
Frantzesu
fumigation
Ingresu
fumigation
Ispagnolu
fumigación
Italianu
suffumìgio
Tedescu
Inhalation.
ifundhàdu , agt: sfundau Definitzione ifundhau, chi est chentza fundhu, chentza fundhos, o coment’e chi no portet fundhu / ricos ifundhados = arricus meda Sinònimos e contràrios isfundharadu, sciundau, sfundorau.
ifundhàdu 1 , agt Definitzione chi portat su fundhu in bàsciu meda Sinònimos e contràrios burgutu, copudu, fucudu, fundhucu, putudu, trevucu, tufudu.
ifundhàre , vrb: ilfunnare,
irfundhare,
isfundai,
isfundhare,
sfundai Definitzione
segare, bogare o abbasciare su fundhu de unu trastu; segare matas de fundhu (cantu prus in bàsciu, fintzes a paris de terra), bogare de arraighinas
Sinònimos e contràrios
issundhare,
sciundorai
Frases
no poto pònnere passu chi no s'isfundhat su terrinu in pes ◊ si ti seis in sa cradea su pesu tou l'irfundhat ◊ si li lompet a faladas de pè l'irfundhat su paneri!
2.
élighes, chercos, totu ant isfundhadu: su monte chei su campu est resultadu (B.R.Carbone)◊ sa binza betza isfundhandhela! ◊ sas arvuritas si ndhe isfundhant dai s'arzola e si che achedhant in sulcos ◊ su bentu paret chi ndhe isfundhet sos chercos ◊ custa figu si no dat frutu ifundhandhela!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
défoncer
Ingresu
to break the bottom of,
to mow
Ispagnolu
desfondar,
cortar a ras del suelo
Italianu
sfondare,
tagliare raso tèrra
Tedescu
den Boden ausschlagen.
ifúndhere , vrb: ifúnnere,
ilfúndhere,
infúndere,
infúndhere,
infundi,
infúndiri Definitzione
isciúndhere, pònnere in s’abba (o àtera cosa deasi), ispergiare o betare apitzu abba o cosas deasi (bastat chi siant modhes – es. fintzes oro o àteru metallu iscagiau –, o fintzes a pruine, faendho sa cosa de ‘ifúndhere’ a imbuscinadura); provare calecuna cosa, mescamente cosas chi dolent, chi costant, dificurtades / pps. ifustu
Sinònimos e contràrios
abbagnare,
bagnai,
inciundi,
insúndhere,
isfúndhere
| ctr.
asciutai,
frobbire
Maneras de nàrrere
csn:
fàghere a mossu infundhe = isciundi s'arroghedhu de su pani in sa cosa de papai e papai, fàghere ifundhindhe e manighendhe; ifúndhere su pódhighe in calecuna chistione = connòschere, proare, isperimentare una dificurtade
Frases
su pane de fresa si podet ifúndhere o manigare àrridu ◊ candho proet ifundhet su logu ◊ in tempus de calura andhat bene a s'ifúndhere pro s'ifriscare ◊ cun cuss'abba mi fia ilfustu ◊ in su giumpatógliu si potet colare chene nos ifúnnere ◊ ti dao s'arracada de prata ifusta in oro
2.
tue faedhas gai ca in custas cosas no bi as mai ifustu su pódhighe!
3.
apo manigadu pane a mossu infundhe in sa bagna ◊ s'ifundhet su biscotu in su gafè, in su late, fintzas su pane russu in su binu
Sambenados e Provèrbios
prb:
daghi proet a totu infundhet
Ètimu
ltn.
infundere
Tradutziones
Frantzesu
mouiller
Ingresu
to wet,
to dip
Ispagnolu
mojar
Italianu
bagnare,
irrorare,
intìngere,
inùngere
Tedescu
eintauchen,
bespritzen,
benetzen,
eintauchen.
ifundhidúra , nf Sinònimos e contràrios abbadura, arrosiadura Ètimu srd.
ifungutàre , vrb Definitzione calare a fundhu Sinònimos e contràrios intofare Ètimu srd.
ifúnnere ifúndhere
ifurcàre , vrb: infrucai,
infurcai Definitzione
apicare, pònnere in sa furca
Sinònimos e contràrios
afurcare,
impicai
Frases
ma chi s'ifurchet, chi no tenzo de istare ifatu sou!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
pendre au gibet
Ingresu
to hang
Ispagnolu
ahorcar
Italianu
impiccare sulla fórca
Tedescu
henken
ifurchetonàre , vrb Definitzione pigare a sa lestra a frochita, papandho, papare impresse.
ifurconàda , nf: infurconada Definitzione istichia o cropu de frucone Sinònimos e contràrios afruconada Ètimu srd.
ifurconadúra , nf Definitzione su ifurconare Ètimu srd.
ifurconàre , vrb: ifusconare, infruconai, infurconai, infurconare Definitzione ispínghere a frucone, coment’e ispinghendho a frucone; nau in cobertantza, cricare de cumbínchere a unu a fàere calecuna cosa (prus che àteru de malu) Sinònimos e contràrios impunciai, impuntzonare, incidai, inciulai, infruncuai, ispuntogliare, scorrovetai Frases leat su picu e comintzat a ifusconare totue chirchendhe cudha cosa 2. cussa majarza est semper infurconendhe sos àteros Ètimu srd.
ifuriónzu , nm Definitzione
genia de airu, de arrennegu, su si pigare arrennegu meda
Sinònimos e contràrios
airu,
arràbbiu,
arrennegu,
sufúria
Tradutziones
Frantzesu
fureur
Ingresu
fury
Ispagnolu
furor
Italianu
furóre
Tedescu
Wut.
ifurmicàre iformicàre
ifurràda iforràda
ifurradòre , agt, nm Definitzione
chi o chie intrat sa cosa a su forru a còere, mescamente sa fémina chi andhat a fàere cotas de pane
Sinònimos e contràrios
cochidora
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
enfourneur
Ingresu
baker
Ispagnolu
hornero
Italianu
infornatóre
Tedescu
Einschieber.