màre , nm: mari Definizione
mare biu, is abbas de sa Terra, in colore asulu cotu e biaitu, arregortas impare in is fundhales prus bàscios, cosa chi ndhe pigat tres batorunos de totu sa Terra: si distinghet in ocèanu, su prus mannu chi imprassat fintzes is continentes, e mare si intremesu de terras, parte de is abbas chi arresurtant inghiriadas de terras o in calecuna manera distintas de dhas pòdere cunsiderare a bandha de un'ocèanu (es. Mare de Sardigna, m. Tirrenu, m. Adriàticu, m. Mediterràniu); nau a ispantu in su sensu de meda, cantidade manna de gente e de cosa, símbulu de bundhàntzia / a./c.: de su paris de su mare si misurant is artàrias fache a s'aera e is profundhidades fache a su centru de sa Terra
Sinonimi e contrari
meda
Modi di dire
csn:
camba, bratzu de m. = parte de unu mare chi che intrat in mesu de sa terra; mari biu = mare abbertu, abba russa; mari mortu = istagnu; s'abba a su m., aciúngiri abba a mari = dare a ue o a chie no ndh'at bisonzu; andhare a mare plenu = risposta de as arguidores chi che leant sos trastes a domo de sa cojada noa; no agatai abba in m. = no bídere su cadhu presu; mare malu = mari avolotau, candho s'abba est móida pro sos bentos (m. bonu candho est sériu); èssere che betadu a mare (nadu de cosa chi serbit) = èssere in debbadas, no lassare arrastu (nadu de cosa pérdida o furada); sicare su mare (nadu de unu pro su faedhare chi faghet)= faedhare a mal'istropiadura de lassare trassidos; (fàghere una cosa) canno sicat s'abba in m. = mai; camminare pígiu m. = subra de s'abba; cunnu de m. = burba marina o budha de cuadhu (o de molenti), zenia de cocoi de mare sentza de zoga, chi a un'ala e àtera zughet coment'e duas pínnigas; fàghere mares e mundhos = cosas de ispantu, mannas, aira; mare territoriale = tretu de mare largu unos 25 chilómitros totu ororu de sa terra, ue un’istadu essit a mare, cussideradu parte de su territóriu sou etotu (dae cuss'oru su mare est cussideradu internatzionale)
Frasi
oe che sunt in mare a si ammodhigare ◊ est biaitu e pàsidu su mare ◊ su mare si altzat, si falat e torrat a s'incànsciu sou ◊ sa balca piscagiola piscat in altu mare ◊ tue ses limba mala chi pones fogu a su mare! ◊ cun su vaporinu bandu a piscai in mari biu
2.
in cussa domo bi fit su mare: contaiat una fémina de su vichinatu chi, solu dae s'atzimatura de sa càule, bi campaiat una famíglia intrea ◊ chi Deus ti cuntzedat unu mare de gràscias! ◊ bi aiat unu mare de zente ifatu sou ◊ su sole betat mares de lughe ◊ – Anue andais? – A mare plenu!
3.
ant àpidu mare malu e lis at fatu male sa nave ◊ cussu dinari est che betadu a mare
Terminologia scientifica
slg
Etimo
ltn.
mare
Traduzioni
Francese
mer
Inglese
sea
Spagnolo
mar
Italiano
mare
Tedesco
Meer,
See.
marèa madèra
marèa 1 , nf Definizione
unu de is movimentos chi su mare faet a bortas fadhias: is abbas si inartant e si ndhe acortzint a sa costera (m. arta o umpridura), o si abbàsciant e istésiant de s'oru (m. bàscia o assica) segundhu comente si agatant Sole e Luna (candho funt ifilu faent fortza impare e atirant su mare)
Traduzioni
Francese
marée
Inglese
tide
Spagnolo
marea
Italiano
marèa
Tedesco
Gezeiten (Pl.),
Tiden (Pl.),
Flut (alta marea),
Ebbe (bassa marea).
mareàdu, mareàtu , agt Definizione chi est in colore de mare; si narat puru de chie sufrit de illuinamentu o furriamentu de conca, de gana lègia Frasi unu fiore de oro, unu rúgiu atzesu e unu mareadu.
marèdha , nf Definizione genia de pigione Sinonimi e contrari codilonga, coeta, coisàida, isposita, madisca, madiscedha, niacoa, tzantzigadita Terminologia scientifica pzn.
maregiài , vrb Definizione fàere male su mare, fàere a gana lègia.
maremótu , nm Definizione
movimentu a s'ingrundha e disastrosu de su mare candho su terremotu che faet aintru (in su fundhu) de su mare
Frasi
no nc'est prus abetu chi una citadi isderrocada de unu maremotu bengat torra abbitada
Traduzioni
Francese
raz de marée
Inglese
seaquake
Spagnolo
maremoto
Italiano
maremòto
Tedesco
Seebeben.
maremúndhu , nm: marimuntu Definizione malemundhu, genia de terramíngiu, terra màini o lugiana Sinonimi e contrari terrasanta, torco Etimo ltn. arena immunda + malu.
marèndha , nf: merendha,
mirendha Definizione
su papare de mesudie (e de is dies de fatu)
Sinonimi e contrari
bustu,
pragnu
Frasi
sos messadores a mesudie si setzint in s'umbra a fàghere sa merendha ◊ Rosina providiat sa merendha e sa chena
2.
comporadu apo pane, ozu, cicória, pisu, patata pro bustu e merendha ◊ mi picabo sa merendha ca pro mene no fit fàtzile a abbarrare dae mesudie fintzas a tardu mannu chene tzibbire
Cognomi e Proverbi
smb:
Merenda
Traduzioni
Francese
déjeuner
Inglese
dinner
Spagnolo
comida,
almuerzo
Italiano
pranzo
Tedesco
Mittagessen.
maréngu , nm Definizione genia de moneda; butone de prata in is brúcios de sa camisa, in costúmenes Frasi innetat, sunt monedas: billos sos marengos! ◊ no agateit marengos de oro, ma fit dinari bonu ◊ si che iat leau cosa de marengos agataos in terra.
mareníscu , agt: mariniscu Definizione de marineris, chi pertocat is marineris.
mareósu , agt: maretosu Definizione chi si movet che a s'abba de su mare, a undhas chi si inartant e si abbàsciant / mare m. = tretu de mare sugetu meda a si avolotare.
marèsa malèsa
maresciàllu, maressàllu manisciàldu
marèta , nf Definizione mara minore, paule de abba aintru de is grutas Terminologia scientifica slg Etimo srd.
marèta 1 , nf, nm: maretu Definizione su movimentu de is undhas de su mare Etimo itl. maretta.
maretàda , nf Definizione
aundhada forte de su mare
Frasi
sas maretadas de su mare in bulluzu fachent chimentu mannu
Traduzioni
Francese
tempête de mer
Inglese
sea storm
Spagnolo
marejada
Italiano
mareggiata
Tedesco
Sturmflut.
maretàre , vrb: ammaretae,
maretzai Definizione
mòvere che is undhas de su mare
Sinonimi e contrari
marugliai
Frasi
su trigu est maretendhe ◊ bido sos fiores maretados ◊ maju bellu in sos campos laorados maretendhe presentat su laore
Traduzioni
Francese
flotter,
il y a eu de la tempête ou la tempête a fait rage (v. imp.)
Inglese
to be wavy
Spagnolo
olear,
encresparse
Italiano
fluttuare,
mareggiare
Tedesco
wogen.
maretósu mareósu
marètu marèta 1