politzadòre , agt: pulitzadore Definizione chi acostumat a politzare Frasi unu de sos bios nachi fit pulitzadore ◊ tia Lussurza est politzadora e meighinosa Etimo srd.
politzàre , vrb: pulitzare Definizione essire in giru, su note, cun sa crufessone de is ànimas chi narant, bíere mortos in giru che bios… / p. a ccn. (biu) = singialare dannu chi est po tènnere Frasi tia Fulana essit cun sos mortos a politzare ◊ sa zente chi fit essindhe dae missa deviant èssere mortos e tia Fulana fit cun issos politzendhe.
politzía , nf Definizione genia de corpus civile a bàrdia de s'órdine púbblicu.
póliu póleu
póliu 1 , nm Definizione tupighedha fragosa Sinonimi e contrari issopo 1 Terminologia scientifica mt, Teucrium polium Etimo itl. polio.
pollédhu polédhu
pológiu , nm Definizione
folla o menta de limoni, menta de abis, erba chi faet in su palassole, in montes, bona coment'e meighina e po arregòllere s'abe noa a su casidhu
Sinonimi e contrari
abioi 2,
melissa
Terminologia scientifica
rba, Melissa officinalis
Traduzioni
Francese
citronnelle,
mélisse
Inglese
lemon-balm
Spagnolo
toronjil,
melisa
Italiano
cedronèlla,
melissa
Tedesco
Melisse.
polonésu , agt, nm Definizione
chi pertocat sa Polónia, chi o chie est de sa Polónia
Traduzioni
Francese
polonais
Inglese
polish
Spagnolo
polaco
Italiano
polacco
Tedesco
polnisch.
pòlta , nf: porta Definizione genna, s'apertura de s'intrada de una domo e de un’aposentu e su trastu de linna o àteru materiale chi si ponet po dh'agguantare serrada; in su giogu de su fúbbalu, su tretu de su campu e mescamente s'intrada a rete, una a cada bandha de longu, ue depet passare sa bòcia po marcare puntos Sinonimi e contrari gianna / polteta Modi di dire csn: porta de mesu = zanna tra un'aposentu e un'àteru, de su passadore a un'aposentu, totu intro de sa domo; sa portarruga = zanna de fora, sa chi essit a carrela; p. cascada = iscanzada, unu pagu abberta; non nci nd'at unu chi serrat sa p.!… = non bi ndh'at unu de zudu, àbbile, abbistu; tocai sa p. = tochedhare, pedire de intrare; tocai sa p. cun su pei = batire presentes, regalos; assegurai sa p. = pònnereli s'istanca; p. levaditza = zenia de abbertura chi si abberit pighendhechela in artu (es. in sas turres de Castedhu); p. a binàriu = itl. pòrta scorrévole; trabballai a p. ischiringiada = abbèrrere butega solu pro ccn. (comente faghent sos artistas in die de festa); sa porta est ingunis! (nau a ccn.)= baedindhe! Frasi serràdemi sa zanna, serràdemi sa porta che candho sia morta! 2. tui ti depis cití a sa muda, dassinuncas sa porta est ingunis! Cognomi e Proverbi smb: Porta, Portas / prb: a sa porta serrada, su nemigu in foras Terminologia scientifica dmo.
poltadòre , nm: portadore, portadori Definizione chie portat o carrat (o fintzes istrégiu po carrare cosa, es. àghina binnennandho); segundhu sa festa (ballos) est chie s'interessat de fàere gente, cricare e batire gente / abi portadora = itl. bottinatrice Sinonimi e contrari carradore, portadigarzu Frasi in molinu dhue aiat unu poltadore mannu cun sas mànigas de ferru po regòllere s'ozu ◊ seus us portadores de su santu in sa professone Etimo srd.
poltaghílciulu , nm Definizione genia de manúbbriu po cúrrere su cadhinu (o cricu), giogandho Sinonimi e contrari atrociadórgiu.
poltàle , nm: portabi,
portai,
portale,
portali,
portalli Definizione
genna e apertura manna, mescamente de largària, in palàtzios e fràigos mannos, in sa corte
Sinonimi e contrari
cdh. pultali
Modi di dire
csn:
abbèrrere a portale, che portale = meda, deretu; portaledhu = zanna manna de domo; portaledha = portellitu
Frasi
s’arrexonamentu de Maria Rosa beniat isbodhicau a boghe arta de su portellitu pitiu de su portale ◊ si a domo bi arrivit un'stranzu so sempre prontu a li abbèrrere su poltale ◊ su portale che fit rughendhe pupughinau ◊ sos vichinos istavant ammisciaos apare a innantis de su portale ◊ mannu est su portale de crésia! ◊ fia sétziu in s'eca de su pórciu a portali iscampaniau ◊ s'arcu de su portai est fatu a matoni e perda iscrafedhara
2.
at abbertu sa buca che portale
Terminologia scientifica
dmo
Etimo
itl.
portale
Traduzioni
Francese
cochère
Inglese
main door
Spagnolo
portal
Italiano
portóne
Tedesco
Tor.
poltantàre , vrb: aportantai,
portantare Definizione
fàere andhare su cuadhu a portante
Frasi
su cadhu de babbai poltantat
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire prendre l'amble
Inglese
to amble
Spagnolo
marchar en paso de ambladura,
portante
Italiano
dare l'àmbio
Tedesco
den Paßgang geben.
poltànte , nm, agt: portante,
portanti Definizione
genia de passu, de andhadura de su cuadhu, imparau cun s'annestru: s'animale movet impare ambos duos peis de una parte a borta a borta
Sinonimi e contrari
tràinu
Modi di dire
csn:
bogai su portanti a su cuadhu = fàghere andhare a portante; andhare che cadhu a portante = impresse, lestru; pigai su portanti (in suspu) = andharesindhe, picare su paliete
Frasi
su cane paret chi apet su mere in aterue e si torrat a leare su poltante ◊ est ispronendhe su cadhu a su portante ◊ iscapao su coro a su poltante comente in festa unu cadhu ispronadu (A.Casula)◊ sendhe ischidos los bogant a portante ◊ un'istrúmbulu mi bogat su portanti e m'ispingit cad'e s'arringu…
Etimo
itl.
portante
Traduzioni
Francese
amble
Inglese
amble
Spagnolo
ambladura
Italiano
àmbio
Tedesco
Paßgang.
poltantósu , agt: portentosu Definizione chi est una meravíglia, un'ispantu, unu portentu, o chi faet meravíglias, portentos, cosas de ispantu Sinonimi e contrari cdh. pultintosu Frasi fut poltantosa e lébia che frina, po caminare fut unu curreu (Piras)◊ tui ses mexina portentosa po sa genti tribbuliada ◊ unu miràculu est una cosa portentosa.
poltàre , vrb: portai,
portare,
potai Definizione
giúghere o ingòllere de unu logu o tretu a un'àteru, siat istesiandho e siat acortzindho; giúghere in pitzu, acanta; rfl. nau de gente, àere relatzione, traténtzia cun ccn.
Sinonimi e contrari
batire,
bature
/
leai,
zúchere
Modi di dire
csn:
portai a ispàssiu = leare, zúghere carchi cosa pro passare ora, divertimentu e gai; portai a tragu = leare trazendhe; portai a domu = batire intrada, balanzu
Frasi
porta a innòi cussa cosa ca est sa mia! ◊ cun Gemilianu eus detzídiu de ti nci portai o a domu sua o a domu mia, ca a solu no podis abarrai ◊ su pastori at portau su tallu a monti
2.
si portu su dinai gei ti dha còmporu ◊ su dotori at arracumandau de dhas portai sempri in busciaca custas píndulas ◊ portat idea de fai is cosas comenti si depit ◊ cussa po frigociai portat tiaus!…◊ fiat tropu s'arrennegu chi portàt in corpus ◊ portat una manu longa longa
3.
s'àcua de su mari portat sa sai ◊ in Sardigna dhoi at arrocas chi portant òru
4.
cun cussu si portaus bèni meda e is cosas mi dhas narat ◊ nosu si portaus bèni cun totus, in bidha
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
porter,
avoir
Inglese
to bring,
to have
Spagnolo
llevar,
traer,
llevar
Italiano
portare,
avére con sé,
contenére
Tedesco
bringen,
tragen,
mitnehmen.
poltellítu , nm: portalitu,
portallitu,
portellitu,
portillitu Definizione
portighedha pitica, parte de una genna manna o de una fentana po tupare is imbidros (fintzes sa tabedha de su lacu de sa mola)
Sinonimi e contrari
fonestu,
importoglitu,
isperàglia,
pantelitu,
portedhu,
portoritu
Frasi
sos poltellitos de su tauladu de su sostre ◊ fiat totu pesa e croca, castiendi me is isperraduras de su portallitu ◊ iat criau bèni su portellitu de s'enna ◊ su canariedhu si nci fiat fuiu ca iant lassau su portillitu de sa càbbia obertu
Etimo
spn.
portillito
Traduzioni
Francese
petit volet,
porte
Inglese
shutter
Spagnolo
postigo,
portillo
Italiano
scurétto,
portéllo
Tedesco
Fensterladen,
kleine Tür.
poltèra , nf: portera Definizione su tempus o mota de sa currimenta de su bestiàmene, candho is féminas benint in more (es. brebès, crabas), e sa currimenta etotu Sinonimi e contrari portamenta Terminologia scientifica pstr.
poltèta , nf: posteta Sinonimi e contrari isportellitu, poltiscura Frasi est ancora in letu, mancu sas poltetas at abbertu custu manzanu! ◊ sa bighina at oretadu s'annatzu dae segus de sa polteta de su balcone ◊ de comente abberint sa posteta de sa fentana ch'essit a bolu.
poltigàle , nm: portigale,
pultigali Definizione
in domos e mescamente palàtzios a cara a s'orruga, tretu ororu ammontau a bòveda, a bortas cun arcos e colonnas, ma in apertu ananti
Sinonimi e contrari
pólticu,
porci
Frasi
sos sónnios mios los gighent a manu tenta suta sos portigales mannos de su chelu ◊ bolo e mi agato in d-unu portigale a muros de oro e totu fioridu
Terminologia scientifica
dmo
Etimo
itl.
porticale
Traduzioni
Francese
portique
Inglese
porch
Spagnolo
pórtico,
porche
Italiano
pòrtico
Tedesco
Portikus,
Laubengang.