talòtza , nf Definizione
aina de maistos de muru, genia de tàula fata apostadamente cun asas po ispianare s'impastu modhe ischedrandho passandhodha a arrasigadura in is guidas (de impastu etotu) aprontadas innanti
Terminologia scientifica
ans
Traduzioni
Francese
taloche
Inglese
float
Spagnolo
llana
Italiano
appianatóia
Tedesco
Reibebrett.
tàltu , nm: tastu Definizione
sabore malu, légiu
Sinonimi e contrari
denga,
lassada,
saboi
Frasi
s'ozu at unu tastu chi no mi piaghet, custu binu no at tastu perunu, at tastu de linna, de mufa ◊ bastat una carrada male tenta o pagu samunada a pònnere tastu a su binu ◊ una cuba, si la pienas de binu gualtu mantenet su taltu po sempre ◊ sos frutos luados mancu los podimus connòschere a su tastu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mauvaise odeur
Inglese
stench
Spagnolo
tufo,
sabor desagradable
Italiano
tanfo,
sapóre e odóre sgradévole
Tedesco
übler Geruch oder Geschmack.
tàlua tàba
tamàciu , nm: tramacu,
tramaghe,
tramagu,
tramaju Definizione
sa napa de sa bentre, genia de apicadórgiu o tenéntiche a pígiu (a tretos paret un'arretza e portat ogiuseu) chi poderat coment'e apicadas e carràgiat is istentinas
Sinonimi e contrari
intrama,
napa 2,
temaxu
/
cdh. tamaciu
Frasi
de su tramagu si faghet s'ozuseu ◊ innanti de bogare unu francu de busaca ti ndhe falat su tramaghe!
Terminologia scientifica
crn
Etimo
ltn.
*tramac(u)lu
Traduzioni
Francese
péritoine,
épiploon
Inglese
peritoneum,
omentum
Spagnolo
mesenterio
Italiano
peritonèo,
oménto
Tedesco
Bauchfell,
Omentum.
tamàgnu , nm, nf: temagna,
tamanu Definizione
sa mannària de sa carena: si narat fintzes de sa persona po is calidades
Sinonimi e contrari
carenale,
petza 2
/
mannària
/
paramiche,
parívile,
pèrpere
Modi di dire
csn:
fàchere, sichire a unu tamanu = a sa sighida, chentza sessare, totu a una tèmpera; èssere de su matessi tamanu = chepare, de su matessi andhare, de sa matessi idea; èssere a unu tamanu = de sa matessi manera
Frasi
sunt totos duos de sa matessi temagna
2.
sunt duos ladros de sa matessi temagna
3.
su dellúbbiu universale est abbarrau baranta dies totu a unu tamanu ghetandhe abba a cartos ◊ chi sichies de custu tamanu no nche bocaes capu bonu ◊ sa bida sichit a su matessi tamanu de cada die
Etimo
spn.
tamaño
Traduzioni
Francese
taille
Inglese
height
Spagnolo
estatura,
talla
Italiano
statura
Tedesco
Größe.
tamàle , nm Definizione donnaghe, tupa manna de orruo, de matedu a tupa Frasi apo vidu su focu in sa malesa pesandhe nues de fumu, tamales de ruvu frighendhe e múghidas de fiama (I.Camarda).
tamàntu , agt, prn Definizione tantu, deasi matessi.
tamànu tamàgnu
tamaríche , nm: tamarighe Definizione tamaríciu o tramatzu; in calecunu logu est un'àtera linna, sa Genista aetnensis Sinonimi e contrari framaritu, tramàciu, tamaríciu, tamariscu Terminologia scientifica mt, Tamarix africana, T. gallica Etimo ltn. tamarice(m).
tamaríciu , nm: tamaritu,
tamarítziu,
teramitu,
tomaritu,
tramalitu,
tramaritu,
tramarítziu,
tramoritu Definizione
genia de linna chi faet prus che àteru a tupa (ma fintzes a mata), a fogighedhas piticas, fines: creschet in oros de erriu e de mare o fintzes in àteru logu chi sumit abba
Sinonimi e contrari
framaritu,
prammariscu 1,
tramàciu,
tamariche,
tamariscu
Frasi
ti che fichesti in mesu de sos tramaritos ◊ fint cantendhe umpare cun sas frunzas birdes de tamaritos
Terminologia scientifica
mt, Tamarix africana, T. gallica
Etimo
ctl.
tamarit
Traduzioni
Francese
tamaris
Inglese
tamarisk
Spagnolo
taray
Italiano
tamerice
Tedesco
Tamariske.
tamaríghe tamaríche
tamaríghe 1 , nm Definizione filus de unga o tudhas de sos pódhiches, pigighedhu o limbedhu de carre (de sa pedhe) chi si ndhe istacat acanta a is ungas de sa manu Sinonimi e contrari pilisungra, tamaritu 1.
tamaríndu , nm Definizione genia de mata chi faet manna e bogat unu frutu a tega Terminologia scientifica mtm, Tamarindus indica.
tamaríscu , nm Sinonimi e contrari framaritu, tramàciu, tamariche, tamaríciu Terminologia scientifica mt, Tamarix africana, T. gallica Etimo ltn. tamariscu(m).
tamarítu 1 , nm Sinonimi e contrari panarighe, pilisungra, tamarighe 1, tanarígia.
tamarítziu tamaríciu
tamàta, tamàte, tamàti , nf, nm: temata,
tomata,
tramata,
tremata,
tromata,
tumata Definizione
genia de birdura prantada chi faet a cambigiolu grussitu e no tanti longu e bogat unu frutu orrúbiu candho est cotu, a bisura tundha o a coro, a calidades longhitu, o unu pagu ciatu, a solu o fintzes a gurdone: impreau meda cruo a insalada o coment'e birdura po acumpangiare àteru papare, móliu fatu a cunserva, po fàere bagna e cundhire mescamente macarrones, fintzes saliu e sicau a perras (pilarda, piarra)/ tomata burda = pilardedha o tomata aresti, de cuadhu, de margiani, de toscu, genia de tamatedha toscosa, groga candho est lómpia (Solanum linnaeanum); tomatedha burda = durciamara (Solanum dulcamara), fintzes sa mammarigaxa o tumata de canes, genia de erba bona po cura (Solanum nigrum)
Sinonimi e contrari
prumata,
tamàtiga
Frasi
at postu tamates a sicare ◊ mi preparu una bella bànnia de tamatas friscas ◊ si ndhe at isconcatu de pane e tamate!…◊ dhu aiant atzapadu in s'ortu tirandho tamatas e crucuriga ◊ papat pane e casu e una perra de tamata ◊ sa die si l’aiat colata abbanne e godhinne tamatas ◊ sos pizos de sa pasta si cundhint cun tromatas e casu ◊ a logos narant "su tamati"
Terminologia scientifica
rbzc, Solanum lycopersicum
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
tomate
Inglese
tomato
Spagnolo
tomate
Italiano
pomodòro
Tedesco
Tomate.
tamàtiga , nf: tomàtiga, tramàtiga Definizione pumata (a/c. deosi fintzes upm.)/ tamatedha pitica = tramatolu Sinonimi e contrari prumata, tamata Frasi portat is trempas coment'e duas tomàtigas ◊ is tamàtigas sicadas dhas naraus piarra ◊ e pira, e mela, e banana!… tamàtiga frisca portaus! 2. arretiradí de inguni, ca non ses mancu acuendu tamàtigas, no! Terminologia scientifica rbzc, Solanum lycopersicum.
tambàda , nf: tambata Definizione su tambare / ndhe chèrrere, no ndhe chèrrere sa t. = s'iscusa Sinonimi e contrari ispinta, móida Frasi dàndheli una tambada, sa péndhula caminat 2. intendhendhe sa noba, ndh'aiant chérfiu sa tambada pro tocare un'àteru fiascu de binu! Etimo srd.
tambadàmba , avb: tambidambi Definizione
andhare faendho scéscias, a su tàmbula tàmbula, a tontonadas, agiummai orruendho de una parte a s'àtera coment'e chie no abbarrat prantau
Sinonimi e contrari
atrampatrampa,
dinghiddanga
Frasi
imbreagu est feu: tambadamba, pesadu, no podet istare reu! ◊ su dragu fertu est tambidambi e no si podet rere
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chancelant
Inglese
staggering
Spagnolo
tambaleándose
Italiano
barcollóni
Tedesco
taumelnd.