tàmbulu , nm Definizione su tambulare Sinonimi e contrari tambulada, tambuladura Frasi bòlami in bratzos, che candho minore cun passos a tàmbulu currendhe mi benias! Etimo srd.
tamburàda tambulàda
tamburinàgiu , nm: tamburinaju Definizione sonadore de tamburinu Sinonimi e contrari tamburineri Etimo srd.
tamburinài , vrb Definizione
nàrrere o giare a ischire a totugantos, totue, a gente meda
Sinonimi e contrari
isprubbicare,
trumbitai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
claironner
Inglese
to trumpet
Spagnolo
pregonar,
airear
Italiano
strombazzare
Tedesco
ausposaunen.
tamburinàju tamburinàgiu
tamburinéri , nm Definizione sonadore de tumbarinu Sinonimi e contrari tamburinàgiu Etimo srd.
tamburínu , nm Definizione aina a cilindru, po sonare a tzàcurru, a cropos / su t. de sa cointrotza est unu tumbarinu de ortigu o de lama serradu in ambas alas cun pedhe de cane: a un'ala, in mesu in mesu, colat subra de sa pedhe sa ena, una tritza de pilu de zua de cadhu; su t. de Gavoi est fatu de ortigu, o de linna, serradu in ambas alas cun pedhe de craba Sinonimi e contrari tamburru, tumbarinu Terminologia scientifica sjl Etimo itl. tamburino.
tambúrra , nf Definizione
napu tamburru o túvara vitània, genia de patata americana, meda prus matuca de s'àtera, prus tostada e prus druche
Sinonimi e contrari
tuveraitana
Terminologia scientifica
rbzc, Helianthus tuberosus
Traduzioni
Francese
topinambour
Inglese
jerusalem artichoke
Spagnolo
aguaturma
Italiano
topinambùr
Tedesco
Erdapfel.
tamburràna tambulàna
tamburràre , vrb Definizione fàere moida, sonos a cropu che is chi si faent a tumborru Frasi su cúrrere de su riu agiolotadu isbatendhe dai pedra in pedra altziaiat in s'aera unu tamburrare variadu Etimo srd.
tambúrru, tambúru , nm: tumborro, tumborru, tumburru Definizione tumborru, aina a cilindru, po sonare a cropos, a tzacurradura; in cobertantza, bentre manna, prena / napu o fintzes tapu tamburru = tamburra, túvara vitània, patata americana (Helianthus tuberosus) Sinonimi e contrari tàmbaru, tamburinu, túmbaru, tzumbarru 2. est andada a isposai a tumborru mannu Terminologia scientifica sjl Etimo itl. tamburo.
tambússiu , nm: timbússiu Definizione iscutulada forte de abba próina, istrasura Sinonimi e contrari abbisciada, abbísciu, bírrida, dallúviu, ischísciu, strasura Frasi fio apistighinzadu ca ancora su tambússiu de s'abba no cheriat sensare (B.Mazzone)◊ in caminu su timbússiu est créschidu e in chirca de apozu mi so fritidu in su zannile de una domo (I.Flore).
tamejàna , nf: damijana,
tamingiana,
temezana,
temingiana,
timinzana,
tramajana,
tramesana,
tremezana Definizione
genia de istrégiu mannu (po su prus de 50, 30 litros), de imbidru, a bisura de pira, a fundhu largu, a tzugu longu istrintu: est sèmpere impreada bestia cun canna, pertighedhas o àteru siat po dhi pòdere badrare cropos e siat po cicire firma (e fintzes po dha pòdere pigare, cun duas asas in s'imbestidura)/ bestire una temezana = arrestigare, impagliai, intèssiri coment'e un'iscartedhu totu a ingíriu; min. temezanedha
Frasi
cussa tamejana iscassidhit, si la pienas tropu ◊ contos mannos mi faghia, deo, cun carratzolos e tramajanas noas! ◊ innanti a issos una tramesana: umpiant binu cun d-unu brocale e bufaiant cantu aiant gana (Sale)
Terminologia scientifica
stz
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
bonbonne
Inglese
demijohn
Spagnolo
damajuana
Italiano
damigiana
Tedesco
Korbflasche.
tàmen, tàmes , cng Definizione
foedhu chi faet a cumprèndhere una possibbilidade fintzes si calecuna cosa faet impedimentu / no t. de…, ma fintzas… = no solu… ma fintzas…
Sinonimi e contrari
insamus
Frasi
tames za bi at a chie su fritu no li corcat pilu
2.
no tamen de sas vidas, finas sas mortes presentaiant calchi diversidade ◊ no tames de cussu, si faghes a fiza bona ti apo a dare àteru puru
Etimo
ltn.
tamen
Traduzioni
Francese
toutefois,
en outre
Inglese
but,
yet,
nevertheless
Spagnolo
sin embargo,
además
Italiano
tuttavìa,
inóltre
Tedesco
außerdem.
tamingiàna tamejàna
tampàju, tampàxu , nm: atapaju, tapaju Definizione genia de pigione mannu chi papat petza Sinonimi e contrari astore Terminologia scientifica pzn, buteo buteo Etimo crsn. (falcu) tupayu.
tampinàle , nm Definizione coment'e tapu, ma nau de calesiògiat cosa chi est ananti e istrobbat Frasi cada domíniga a sa prima missa, a isse mi lu agataia innanti a tampinale ◊ est postu a tampinale che a su mércuris (I.Flore).
tàna , nf Definizione
logu inue si aprigant unos cantu animales, pruschetotu istuvonau asuta de terra, de orroca, o fintzes in sa linna coment'e is bobbois; logu po si cuare / min. tanedhu; t. de muru = su bíurru o annaemele, bucameli, zanaemuru
Sinonimi e contrari
abbuada,
acubiladorju,
cala,
coibi,
gargatu,
isticarzu,
tanalzu
Frasi
infustu, cancaradu, istracu e pistu suta sa roca unu tanedhu tristu chirco chi mi reparet dogni afrenta (S.Casu)◊ si est iscurigau e insaras s’animaledhu nc’est intrau in sa tana sua ◊ onzi matzone in tana sua! ◊ logus grandu bellus, e palàssius!, e prassas!, e genti!, totu impressia pariat una tana de fromiga!
Cognomi e Proverbi
smb:
Tanas
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
terrier,
gîte,
tanière
Inglese
den
Spagnolo
madriguera,
guarida
Italiano
tana
Tedesco
Höhle.
tanàche , nm, nf: tanaghe,
tanàgiu,
tanaxi,
tànixi,
tannaxu,
tàxini,
tenache,
tenaghe,
tenagi,
tenàgiu,
tenaju,
tenaxi,
tenaxu,
tonàgia,
tonàgiu,
tonaxi Definizione
s'apicone o bicu chi portant unos cantu frutos (es. mela, pira, figu), s'iscovile de sa cheréssia, e pruschetotu de s'àghina (ma fintzes de àteru, es. su tanaxi de sa buciuca, de su coru): est sa parte chi poderat su frutu atacau a su cambu (e segundhu su frutu portat su sèmene in su tretu de mesu), si fúliat e po cussu, in cobertantza, bolet nàrrere arrefudu puru; sa parte intéssia a codriola de is iscovas de pramma ue s’intrat su fuste
Sinonimi e contrari
cacaone 1,
fadina,
nasedhu 1,
orrúncinu,
picantzolu,
pitu 2,
tanàsiche,
tenàgliulu,
tenéntiche
/
apiconi
Modi di dire
csn:
ficu furriada in tanache = cota meda azummai carigada; poltare su tzugu che tenaghe de pira = fini e longu
Frasi
ti fiorit sa rosa e che bandhela la pesas in altu cun su tenaghe ispinosu ◊ a s'arriscioni dh'eus donau unu tànixi de mela ◊ sa rosa est ancora serrada in su tenaju ◊ deo inoghe so mirendhe a tie, rosa ispamparriada in su tenaju! ◊ eus agatau corrorinu bellu a tanaxi sanu
2.
su mundhanu faghevaghe de su frutu dat solu su tenaghe
Terminologia scientifica
rbr
Etimo
ltn.
tenace(m)
Traduzioni
Francese
pétiole,
trognon
Inglese
core
Spagnolo
pedúnculo,
corazón
Italiano
picciòlo,
tórsolo
Tedesco
Kerngehäuse.
tanàda , nf Definizione genia de mata e de frutuàriu de s'atóngiu, po su prus matucu, chi faet in mesu coment'e ispartziu a silibbas tramesadas cun d-unu pigighedhu de cosa groga, totu a granighedhos unu pagu longhitos e cracos de colore orrúbiu o de orrosa: su corgiolu est marigosu che fele e de colore grogànciu Sinonimi e contrari adenada, aniada, melaeranu Frasi circada a perdas furriadas e mai agatada, in su tempus calliau de sa luna noba cun sa mata de sa tanada ses sempri froréssia (F.Frau).