corrispúndiri , vrb: currispòndhere,
currispòndiri Definizione
cuncordare, torrare paris o atobiare de una cosa cun calecun'àtera, de unu cumportamentu cun d-un'àteru a manera de lòmpere a unu matessi iscopu, fintzes giaendho un'arrespusta; giare cosa in càmbiu de su bene arreciu, fàere a càmbiu apare calecuna cosa, mescamente su s'iscríere
Sinonimi e contrari
cunsonare
/
cumpessare,
rispòndhere
Frasi
nois semus faghindhe tantos sacrifítzios pro ti azuare, ma tocat chi tue puru currispondhas ◊ ge sunt sidhius… no corrispundit nemus! ◊ corrispundi candu ti nau sa cosa, ca no ti ndi arruint mancu is barras!
2.
chie at amore gasi manna no currispondhet che a tie!
Traduzioni
Francese
correspondre
Inglese
to correspond
Spagnolo
corresponder
Italiano
corrispóndere
Tedesco
entsprechen.
corroàre , vrb Definizione
sighire a foedhare difendhendho donniunu su pàrrere suo, fintzes abboghinare
Sinonimi e contrari
abbetiae,
atoliai
Frasi
siat comente si siat, eo su chi cheres tue no lu podo fàghere, at corroadu Zuanne (Z.F.Pintore)◊ Est Pinedhu! Est Pinedhu! - corroant a cuncordu totu sos púpulos -
Traduzioni
Francese
insister pour défendre son propre opinion
Inglese
to dwell on defence of his own opinion
Spagnolo
obstinarse
Italiano
insìstere a difésa del pròprio parére
Tedesco
bei seiner Meinung bleiben.
corrorinài , vrb Definizione
cricare e arregòllere codrolinu
Sinonimi e contrari
cugumedhare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cueillir des champignons
Inglese
to look for mushrooms
Spagnolo
buscar hongos
Italiano
andare per funghi
Tedesco
Pilze suchen gehen.
corroschiàre , vrb: corrosciare Definizione
fàere un genia de moida o sorrogu, de sonu, in s'ogroena e in buca torrandho àlidu candho unu est dormiu; fàere una genia de moida a suladura samunandho sa cara cun abba meda
Sinonimi e contrari
arroncai,
cosconare,
currungiai,
farroscai,
isorroschiare,
roschidare,
rulciare,
sarracrare,
sarrascare,
surrusare
/
surbuschiare,
suvrusare
Frasi
si t'ingalenas pagu pagu, tue ses deretu corroschiendhe ◊ za corróschias pagu candho ses drommidu!…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ronfler
Inglese
to snore
Spagnolo
roncar
Italiano
russare
Tedesco
schnarchen.
corrovài , vrb Definizione
cricare furriandho e betandho apare totu
Sinonimi e contrari
fodichinare,
iforrogare,
irforronconare,
isfrasconare,
isprecolare,
scorrovetai
/
afuritai
Frasi
sentza t'ispetai abbitas e corrovas: de sa domu allena bolis iscíri tropu! ◊ si corrovat in buciaca e si agatat dus sodhus ◊ custus piciochedhus funt corrovendimí in dogna logu!
Traduzioni
Francese
fouiller
Inglese
to rummage
Spagnolo
revolver
Italiano
frugolare
Tedesco
kramen.
corrúmpere , vrb: currúmpere,
currúmpiri Definizione
guastare, nau mescamente de su cumportamentu, de is ideas de unu, ma fintzes de cosas de papare
Sinonimi e contrari
coeciare,
ingolofiare
/
marcitai
2.
s'arangixedhu chi apu postu suta de ispíritu est currumpendusí ◊ su binu si est corrúmpiu
Traduzioni
Francese
corrompre
Inglese
to corrupt,
to rot
Spagnolo
corromper
Italiano
corrómpere,
guastarsi
Tedesco
verderben.
corrutàe, corrutài, corrutàre , vrb: acorrutare,
currutare Definizione
fàere su corrutu, pònnere su dolu po ccn., portare bestimentu de singiale po unu mortu
Frasi
coro meu istimadu, si andhas a Torinu ti corruto che mortu! ◊ at corrutadu sos mannos chi che li fint mortos ◊ si morzo innantis, corrútami tue! ◊ ses a conca falada pares currutandhe!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
être en deuil,
prendre le deuil
Inglese
to be in mourning,
to go into mourning
Spagnolo
estar en duelo
Italiano
èssere in lutto,
méttere il lutto
Tedesco
Trauer tragen.
cosconàre , vrb Definizione
fàere una genia de moida, de sorrogu in s'ogroena e in buca torrandho àlidu candho unu est dormiu
Sinonimi e contrari
arroncai,
corroschiare,
currungiai,
farroscai,
roschidare,
sarracrare,
sarrascare,
surrusare
Frasi
no mi at lassadu drommire ca fit tota note cosconendhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ronfler
Inglese
to snore
Spagnolo
roncar
Italiano
russare
Tedesco
schnarchen.
cosíe , vrb: cosire,
cosiri,
cusire,
cusiri Definizione
pònnere puntos de filu o àteru po mantènnere impare orrugos o partes diferentes de cosa (orrobba, pedhe, àteru)/ ger. cosindho, cosendhe, cosendi, cosindhe; cosire a camba ’e musca = genia de puntu chi si fait ghetendi su filu a manera de fai cun dus puntus una scéscia
Sinonimi e contrari
cosinzare,
festare
| ctr.
iscosire
Frasi
su sartu sestat e cosit ◊ iscórriat su sacu e dhu torrat a cosiri cun una cordedhedha ◊ nemus cosit un'arrogu de arrobba noa in pitzus de unu bestiri béciu ◊ is prus antzianas nce colànt s'ora filandho, faendho mígias, cosindho e peri atzapulandho
Cognomi e Proverbi
prb:
nosu tallaus e Deus cosit
Etimo
ltn.
consuere
Traduzioni
Francese
coudre
Inglese
to sew
Spagnolo
coser
Italiano
cucire
Tedesco
nähen.
cosinzàre , vrb Definizione
istare cosindho calecuna cosa, arrangiandho trastos, atzapulandho
Sinonimi e contrari
argangiare,
atrapulai,
sartzire,
tapulare,
trabungare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
repriser,
raccomoder
Inglese
to darn
Spagnolo
remendar
Italiano
rammendare
Tedesco
stopfen.
costài , vrb: costare,
costari Definizione
àere unu prétziu, bòllere o arrechèdere unu tanti de ispesa, de trebballu, de pelea, de tempus o àteru po àere o fàere una cosa
Sinonimi e contrari
bàlere
Modi di dire
csn:
costare su suore de s'ogru = èssiri tropu trabballosu, itl. sudar sètte camìcie; costai una perra de ogu = meda, tropu
Frasi
cantu costant custas iscarpas? ◊ dhu scis cantu costat, oi, a fai domu? ◊ cussa cosa ti costat parícios milliones
2.
costat su suore de s'ogru a ti fàghere a cumprèndhere! ◊ dónnia borta mi costat una perra de ogu su bàsidu cosa tua! ◊ za mi costat a fàghere totu cussa cosa a sa sola!…◊ za nos est costadu ispatendhe rú e tetinosu pro fàghere s'olivàriu! ◊ mi at a costai su chi mi at a costari, ma bollu fari a fillu bonu!
Cognomi e Proverbi
prb:
domo fata e binza posta mai si pagat cantu costat
Etimo
ltn.
constare
Traduzioni
Francese
côuter
Inglese
to cost
Spagnolo
costar
Italiano
costare
Tedesco
kosten.
costài 1 , vrb: costare 1 Definizione
chi podet èssere, chi podet capitare de fàere, de nàrrere, e àteru, siat bolendho e siat chentza bòllere, fintzes in su sensu de tènnere dannu
Sinonimi e contrari
acontèssere,
capitai,
cumbinare,
tantare
Modi di dire
csn:
costare cosa = calai guta, àere dannu; costau dh'est partu! = si at bidu sa morte in ogros, si est àpidu in arriscos mannos
Frasi
ojamomia it'arrori chi m'est costau, connau miu arrestau! ◊ no apo ischidu su chi mi est costau ca fio galu in sonnos (P.Piga)◊ chi fachiant cussu mi costat a mimme, ca lu fachiat una tzia mea ◊ apo intesu cosas chi a las narrer no parent costadas (P.Mereu)◊ nara su fatu comente est costau! ◊ iscuru a chie costat, sa mala fortuna! ◊ perunu male ti aiat costatu si aias fatu comente ti apo natu! ◊ no ti costet chei sa candhela, issa matessi a si fagher iscuru! ◊ at contau su chi dhi fut costau e chini dh'iat fatu ◊ e de cudhu tziu ita nd'est costau?
2.
ite ti ndh'est costadu de cudha cumpannia? ◊ candho est andhau a liu narrer, a su pride, ca su nonnu fit unu comunista, azommai no ndhe li aiat costau cosa!
Etimo
ltn.
constare
Traduzioni
Francese
arriver,
se passer
Inglese
to happen
Spagnolo
acontecer,
ocurrir
Italiano
succèdere,
avvenire
Tedesco
geschehen.
costanàre , vrb: acostanare Definizione
fàere costanas, freaduras
Sinonimi e contrari
friai,
malandrare,
piticare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
érafler,
écorcher
Inglese
to produce a sore in sthg
Spagnolo
escocer,
rozar
Italiano
fare guidalésco
Tedesco
Druckschaden machen.
costrínghere , vrb: custríngere,
custrínghere,
custringi Definizione
batire o portare a unu a fàere su chi no bolet
Sinonimi e contrari
obbligai
Frasi
no mi custringas a lu nàrrere a tiu Bainzu! ◊ su liadroxu est una serrada chi si fait in d-una cora po custringi s'àcua a pigai un'altra bia ◊ mi bolliat ponni su frenu custringendumí a nai unu SI aundi fiat unu NO!
Traduzioni
Francese
obliger
Inglese
to compel
Spagnolo
obligar
Italiano
costrìngere
Tedesco
zwingen.
costrúere , vrb Sinonimi e contrari
costruire,
fabbricai,
fàchere
Traduzioni
Francese
construire
Inglese
to build
Spagnolo
construir
Italiano
costruire
Tedesco
bauen.
costumài , vrb: acostumai,
costumare,
custumai Definizione
tènnere o àere a parusu, àere un'abbitúdine coment'e cosa de medas e chi durat a meda
Sinonimi e contrari
abbetuare,
abesare,
acomunai,
arranguai,
imbisciare,
ingustai,
parusare
Frasi
ingunis costumant a si firmai is carretoneris ◊ ndi apu costumau a biri prus mannus de issus, e a figionu, puru! ◊ "Para s'orija e sas laras tanca!" costumaiat a nàrrere Fulanu ◊ costumat a ndi bufai puru, de binu, cussu! ◊ sos mannos ant sempre custumadu a dare unu chilu de mele pro unu de casu ◊ in su mesi de maju custumat a fai calincuna iscutulada de àcua
Etimo
itl.
costumare
Traduzioni
Francese
habituer,
être d'usage (de)
Inglese
to use
Spagnolo
acostumbrar
Italiano
usare,
avére l'uso
Tedesco
anwenden.
cotàre , vrb: acossai*,
cotzare Definizione
pònnere sa o is cotas, assentare una cosa ponendhodhi cotzas (asuta, in mesu), pònnere asuta che una cotza; istare in calecunu logu de aprigu (domo, àteru) nau in su sensu de dhue istare deasi bene de no si ndhe bòllere andhare
Sinonimi e contrari
cotulare,
cratzai 1
| ctr.
iscotare 1
Modi di dire
csn:
cotare suta a unu = istrumpai a terra, pònniri asuta a unu pro dhu surrai; cotàresi in d-unu logu = aposentaisí, abarrai a tropu in d-unu logu (tzacaresiche che cota); cotzare sos ammuntos in su letu = pinnigare sos oros a parte de fora, a s'ala de cabita
Frasi
si cotat su carru, sa màchina, chi no si che moant si sa carrela est in betada ◊ su picu cheret cotadu ca sinono sa màniga est lasca e si che essit ◊ sas cubas si cotant pro no cadhinare
2.
in su logu chi si cotant no ch'essint chentza burdellu
3.
si lu tenzo mi lu coto suta e li dao surra ◊ s'animalatzu si mi truvat e si mi cotat suta (G.Ruju)◊ lu leo in pesu, in d-una calpidura che lu coto ca passat su trenedhu in sas rotàglias
Traduzioni
Francese
caler,
étayer,
coincer
Inglese
to stabilize with wedges
Spagnolo
acuñar
Italiano
imbiettare
Tedesco
aufkeilen.
cotulàre , vrb Definizione
pònnere in mesu a cotza, po fàere istrobbu; intrare a s'acotu, a logu de aprigu, inue istare
Sinonimi e contrari
infrichiri,
infruncuai,
intraudhare,
intraudhulare,
intraugliare,
intremèsiri
/
atzutzonare,
aposentae
Frasi
si fit cotulada in domo de cudhu aposta pro che li furare sa cosa
2.
sa porrociana de don Chicu penseit bene de si cotulare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'entremettre,
se réfugier
Inglese
to interfere,
to take shelter
Spagnolo
entrometerse,
refugiarse
Italiano
introméttersi,
rifugiarsi,
ricoverarsi
Tedesco
sich einmischen,
sich retten.
coviàre 1 , vrb: cunviare,
cuviare Definizione
cuménciare a andhare, fàere su cunviu, su cuménciu de una cosa, aprontare sa cosa de pigare
Sinonimi e contrari
atelare,
comentzari,
incomintzae,
inghitzai,
isprimitziai
/
ammaniai,
ghiai,
incarrebai
Frasi
apo connóschidu albores e interinadas semper prosighindhe a s'atopu cuviadu (F.De Cortis)◊ apo a mandhigare su pane dae sa mesa impromissa cuviada adhàeche ◊ su fogu forroxat e sutzat sas venas in pàstinos de pascionu, die cun die dae sos mannos cuviados
2.
sos pitzinnos no sunt ancora mannos: permítimi chi los cresca in santa paghe, chi los cúvie in s'ereta via (Pazzola)◊ no serrat pibiristas istanote sa Luna, ca cúviat sas istellas
Etimo
itl.
conviare
Traduzioni
Francese
préparer
Inglese
to prepare
Spagnolo
preparar
Italiano
preparare
Tedesco
vorbereiten.
coxíbi, coxíli , agt Definizione
nau prus che àteru de laore, chi est de còere, bonu po còere; chi est de bonu cotu; nau de ccn., chi si lassat pigare comente bolent is àteros, chi adduit tropu a s'àteru
Sinonimi e contrari
coidore,
coili 1
| ctr.
gremedhu
Frasi
loris coxibis sunt totu sos laores bonos a còghere pro sa zente gai etotu comente si collint, chentza maghinados: fae, prisuci, basoludundhu, e gai
Etimo
ltn.
cocibilis
Traduzioni
Francese
facile à cuire
Inglese
something to cook,
that is easy to cook
Spagnolo
para cocer
Italiano
da cuòcere,
che cuoce facilmente,
cottóio
Tedesco
zum Kochen,
einfach zu kochen.