immutzurràre , vrb: irmuciurrae,
irmutzurrare,
ismutzurrare,
smuciurrai Definizione
segare cosa (longa) a incurtzadura, lassandhondhe unu tretu
Sinonimi e contrari
arrogai,
ilmutzare,
ilmurrutzare,
immutzudhare,
irmurtzinare,
ismesujare,
ispuntai,
istuturai,
mutzurrare,
truncai
Frasi
ant immutzurradu sos ozastros pro los iferchire ◊ si si che sicat cussa inferchidura restas unu pirastru ismutzurradu ◊ su molinedhu che l'at immutzurradu su pódhighe mustradore destru
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rompre,
casser
Inglese
to break
Spagnolo
romper,
partir
Italiano
spezzare
Tedesco
brechen.
impabonài , vrb: impaonare,
impavonai,
impobonai,
impobunai Definizione
incasciare filos de oro o de prata in s’atzàrgiu po bellesa; trebballare su ferru po dhi giare unu colore lúghidu
Etimo
spn.
empavonar
Traduzioni
Francese
damasquiner
Inglese
to damascene
Spagnolo
damasquinar
Italiano
damaschinare
Tedesco
damaszieren.
impabuciàre , vrb Frasi
tue impabúcia pabiros e mudu!
Traduzioni
Francese
écrivailler
Inglese
to scribble
Spagnolo
emborronar
Italiano
scribacchiare
Tedesco
lustlos schreiben.
impaguríre , vrb: impauriri Definizione
tímere, fàere a tímere
Sinonimi e contrari
apantarjare,
asciuconare,
asciustrare,
aterrighinare,
ispramai,
istrementire,
spaurai,
stremessiri
| ctr.
aminare,
incoragire,
incorai
Frasi
su dimóniu, no solu de sos minores, impagurit fintzas sos ómines de letrancas ◊ sa mama, candu at inténdiu aici, si est impauria
Traduzioni
Francese
épouvanter
Inglese
to scare
Spagnolo
asustar,
espantar
Italiano
impaurire
Tedesco
einschüchtern.
impandheràre , vrb Definizione
pònnere is bandheras
Sinonimi e contrari
abbanderai
Traduzioni
Francese
pavoiser
Inglese
to hang with flags
Spagnolo
embanderar
Italiano
imbandierare
Tedesco
beflaggen.
impannàe, impannài, impannàre , vrb Definizione
pònnere impannu, coment'e leare sa vista cun calecuna cosa chi no lassat bíere bene (es. fumu), pònnere in ogos una genia de velu; leare o annapare sa vista cun sa lughe a tropu; a logos, fascare (mescamente nau po pipios piticos) e fintzes carragiare, ammontare, pònnere s'aforru
Sinonimi e contrari
afuscai,
annapai,
imbelare,
inchelare,
infuscai,
intelai
/
alluinai,
illughinare
/
fascai
/
carragiai
/
forrare
Frasi
una nue trista impannadu mi at sa vista (Grolle)◊ sos ojos mios si sunt impannados, sas manos si sunt fatas tremuleas ◊ de néula lu bides impannadu ◊ cussos ammentos li vatuant tristura a su coro impannànneli sos ocros
2.
su sole m'impannat ◊ si ant postu sas manos in cara pro no los impannare su sole
3.
s’àcua aviendi de sa diga nd’impannat totu su sartu bonu de sa forada de monti ◊ su sartu fut impannau de bestiàmini ◊ su celu fut impannendusì e si fut serrau in totu de s'annúelu
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
brouiller la vue
Inglese
to mist (up)
Spagnolo
empañar
Italiano
appannare
Tedesco
verschleiern.
impannitzíri , vrb, rfl Definizione
pònnere bestimentu bonu, nau de unu bestiu in poberesa; in cobertantza, migliorare, andhare in bonu, fàere fortuna
Sinonimi e contrari
abboniare,
assusai
Traduzioni
Francese
nipper
Inglese
to dress again,
to get rich
Spagnolo
arreglarse,
acicalarse
Italiano
rimpannucciare
Tedesco
neu einkleiden.
impaperotài , vrb: impapirotare Definizione
fàere a imbodhigu, pònnere cosa imbodhigada, fata a imbodhigu
Sinonimi e contrari
imbodhiai
Traduzioni
Francese
entortiller
Inglese
to put in a paper bag
Spagnolo
enrollar
Italiano
incartocciare
Tedesco
in eine Tüte geben.
imparài , vrb: imparare Definizione
connòschere, cumprèndhere e pònnere a notu is cosas fintzes a dhas ischire fàere; ispiegare e fàere a connòschere is cosas a is àteros po chi dhas iscant e fintzes fatzant
Sinonimi e contrari
istudiai
/
insegnare
| ctr.
disimparare,
ilmentigare
Modi di dire
csn:
i. a su babbu a fai fillus = pretènnere de imparare sa cosa a chie ndhe ischit de prus; i. s'iscola = pigai un'abbitúdini de fai, de fuedhai
Frasi
dhue at sèmpere de imparare de sa gente antiga ◊ cada cosa chi si biet fata s'imparat a la fàchere ◊ sa filla at imparau is trassas de sa mama ◊ bene fatu: gai imparas a fàghere cosa chi no depes! ◊ po imparare a camminare, su pipiu andhat de iscannu a iscannu poderandhosi cun is manighedhas
2.
beni ca babbai t'imparat a nedai! ◊ margiani mannu imparat is margianedhus ◊ iscít a iscriri gràtzias a una meri cuscensiosa chi dh'at imparau ◊ creo in Deu, prite mi ant imparadu a l'istimare dae minore mamma e babbu meu (P.Mereu)◊ a su mastru l'iscrio unu mandhatu chi segundhu su nóbbile cuntratu m'imparet trinta dies in su mese (M.Murenu)◊ cussu est mastru chi at imparadu àteros mastros
Cognomi e Proverbi
prb:
fadhendu s'imparat
Traduzioni
Francese
apprendre,
enseigner
Inglese
to learn,
to teach
Spagnolo
aprender,
enseñar
Italiano
imparare,
apprèndere,
istruire,
insegnare
Tedesco
lernen,
belehren,
unterrichten.
impasàre , vrb Definizione
firmare unu pagu po pàusu, faendho ccn. cosa
Sinonimi e contrari
firmai,
pasai,
tasire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire halte
Inglese
to stop
Spagnolo
pararse
Italiano
sostare
Tedesco
halten.
impastài, impastàre , vrb Definizione
fàere s'impastu, nau mescamente de sa farra chi si ammesturat cun su frammentu e abba e si aprontat po fàere a pane, o de àteras cosas chi si ammesturant a morigadura cun abba (es. arena, cimentu, crachina, terra)
Sinonimi e contrari
cumassai,
inturtare
2.
cussos sunis bàrbaros impastados a fele
Traduzioni
Francese
pétrir,
mélanger
Inglese
to knead,
to mix
Spagnolo
amasar
Italiano
impastare
Tedesco
kneten,
anrühren.
impastociàre , vrb Definizione
contare o nàrrere fàulas, pigare in trampa, a ingannu
Sinonimi e contrari
abbovai,
abbuvonare,
coglionai,
coluvronare,
imbaucare,
imbelecare,
imbuvonare,
improsae,
ingannai,
ingrangugliare,
piocai,
scafai,
trampai
Etimo
itl.
impastocchiare
Traduzioni
Francese
raconter des histoires
Inglese
to tell fibs
Spagnolo
zurcir
Italiano
raccontare fandònie
Tedesco
Flausen erzählen.
impastulàre , vrb Definizione
impastare male, nau pruschetotu in su sensu de betare apare foedhandho, foedhare chentza precisione; rfl. imbrutare, cunfúndhere foedhandho
Sinonimi e contrari
impapulare,
impastufare,
ingannai
Frasi
est impastulendhe unu muntone de fàulas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mêler
Inglese
to huddle
Spagnolo
amontonar
Italiano
accozzare
Tedesco
zusammenwürfeln.
impatriài , vrb Definizione
torrare a sa pàtria, a logu suo
Traduzioni
Francese
rapatrier
Inglese
to repatriate
Spagnolo
repatriar
Italiano
rimpatriare
Tedesco
heimkehren.
impedhitzài , vrb Definizione
coment'e arrèschere in mesu (de sa lana) de una pedhe chentza ndhe pòdere essire, su si agatare in mesu de chistiones malas a bínchere
Sinonimi e contrari
impedhulare,
ingarrutzai
Frasi
no cumintzeus a impedhitzai is cosas: pòngiat a verbali sa proposta chi ant fatu is cuntzilleris!
2.
seu andau de un'atopu a s'atru, mi seu agatau mesu impedhitzau e apu tentu abbisóngiu de dinai (A.Garau)◊ no praxit mancu a fustei a èssi impedhitzau in mesu de custas cosas
Traduzioni
Francese
s'empêtrer
Inglese
to pitch,
to get involved
Spagnolo
meterse
Italiano
impegolarsi,
impelagarsi
Tedesco
sich verstricken.
impedíre, impedíri , vrb: impidire Definizione
istrobbare, fàere o pònnere istrobbu de no lassare fàere una cosa e ne lòmpere a un'iscopu
Sinonimi e contrari
chitai 1,
controire,
impedumare,
impidizare
/
preubbire
Frasi
sa timoria de sa morti t’impedit de bivi, ma non de morri ◊ sa gherra li fit impedindhe de frecuentare in s'universidade
2.
t'impedo de passare in su logu meu!
Etimo
itl.
impedire
Traduzioni
Francese
entraver,
s'opposer
Inglese
to obstruct
Spagnolo
obstaculizar
Italiano
ostacolare
Tedesco
behindern.
impedràre , vrb: imperdai,
imperdare,
imperdiai,
impredare Definizione
fàere s'incodau, fàere su pomentu a pedra mescamente de is orrugas o de àteru tretu po passare; intostare che pedra, fàere a pedra / i. a tellas, a cogorus
Sinonimi e contrari
apedrare,
intostai
/
incoduai
2.
su tzúcuru postu in su fogu s'iscallat e apustis, lassau infridai, s'imperdat
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
caillouter
Inglese
to cobble
Spagnolo
empedrar
Italiano
acciottolare
Tedesco
mit Kieselsteinen pflastern.
impedumàre , vrb Definizione
istrobbare, no lassare fàere sa cosa
Sinonimi e contrari
impedire,
isdrobbare
| ctr.
agiadai,
audire
Frasi
si cheres fàghere cussu, chie ti l'impédumat? ◊ no mi poteint impedumare de lis pònnere fatu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
empêcher
Inglese
to block
Spagnolo
impedir
Italiano
impedire
Tedesco
hindern.
impegnài, impegnàre , vrb: impignare,
impinnare 1,
impinzare Definizione
giare in prendha ccn. cosa, giare unu píngiu; pònnere a fàere in o a calecuna cosa, ma nau mescamente in su sensu de impromítere, pònnere cabu a fàere una cosa, fintzes decídere
Sinonimi e contrari
impiciai,
imprendai,
impromíntere,
promíntere
Modi di dire
csn:
i. sa fidi, su fuedhu = dare sa fide, sa peràula; i. sa peràula = assigurare su chi si narat a zisa de zuramentu, de promissa, de mineta; i. una promissa = fàghere votu (a unu santu); impinnare chi… = promíntere de…; fàghere una cosa a s'impinnada = cun s'idea frimma de la fàghere, faghindhe de totu pro resessire; sa die impinnada = sa dí decídia o impromítia po fai calicuna cosa
2.
in créjia at postu sa barba sua a sa Santa comente aiat impinnadu ◊ cudhos chi navant de mi che torrare t'impinnavant su chelu ◊ a su sordau li ant impinnau chi lu mandhant a domo ◊ sos candhidaos pedindhe botos a chie impinnabant postos, a chie pasturas baratas ◊ su babbu l'at impinnada a Lillicu, a Maria ◊ mi so impinnau a sos santos pro mi fàchere sa gràssia
3.
as a bídere chi lu faghes fintzas a malaggana: peràula chi t'impigno deo! ◊ aiat impegnadu de andhare a un'àteru logu
Traduzioni
Francese
engager,
s'engager
Inglese
to pawn,
to commit oneself
Spagnolo
empeñar
Italiano
impegnare
Tedesco
verpfänden,
sich verpflichten.
impeorài , vrb: impeorare,
impeuai,
impeurai,
impiorai Definizione
essire peus, andhare male, de male in peus
Sinonimi e contrari
aggravae,
ammalesci,
immalèsciri,
impeusare,
pejorare
| ctr.
megliorai,
mediare
Frasi
sa maladia est impeurendi ◊ cussu trincu no est sanendi: est impiorendi ◊ ariseu tzia Belledha si est impeurada e notesta est morta ◊ isperaus chi custu no siat po impeurai is cosas!
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
empirer
Inglese
to worsen
Spagnolo
empeorar
Italiano
peggiorare
Tedesco
verschlechtern.