imbremigài , vrb: imbremigare,
imbremmigai,
ingermigae,
-ai,
-are,
ingremigae Definizione
pònnere su greme, mescamente comente faet in sa linna chi portat sa tíngia, o in sa carre, in sa petza, in frutuàriu chi si guastat
Sinonimi e contrari
bermigare,
bermire,
soldire
/
abbrumai,
infarraciai,
pipionire,
pubujonare
Frasi
pudésciu e imbremigau chi dh'agatint! ◊ custa linna si est totu imbremigada, de cantu est bècia ◊ s'antunna cheret cota luego pro no s'imbremigare ◊ càstia ca sa castàngia s'ingérmigat!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se vermouler
Inglese
to be wormeaten
Spagnolo
agusanarse,
carcomer
Italiano
inverminire,
tarlare
Tedesco
wurmig werden.
imbrentài, imbrentàre , vrb Definizione
fàere una papada manna, a tzatzadura, de cosa meda; pònnere a bentre a terra
Sinonimi e contrari
abbentrare abbentruscare,
abberchedhare,
abbidhiai,
abbrentosicare,
abbudagare,
abbudhescare,
abbuzare,
afraschedhare,
atatamacare,
intrudhiri
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'empiffrer
Inglese
to guzzle oneself
Spagnolo
atracarse
Italiano
abbuffarsi
Tedesco
Schwindel.
imbronconài, imbronconàre , vrb: imbruchinai,
imbruconai,
imbruconare,
imbrucunai,
imbrucunare,
imbrunchinai,
imbrunconai,
imbrunconare,
imbruncuai,
imbruncunai,
imburchinai,
imburconai Definizione
fàere passu iscontriau, camminandho, betare su pei in buidu, pruschetotu atumbare sa punta de su pei a calecuna cosa firma, grae, chi faet orrúere o istrobbat s’andhare coment’e faendho orrúere mescamente si unu si movet lestru; nau in cobertantza, tratènnere, arrèschere, ibballiare
Sinonimi e contrari
abbruncai,
atuviae,
atzupare,
imbrucare,
imbruncai 1,
imbruschinare,
trabbucai 1,
trambellare,
truncudhare
Modi di dire
csn:
andai imbúrchina imbúrchina = trambuchendhe, coment'e ruindhe; imbrunchinai a fuedhu = fadhíresi faedhendhe
Frasi
is pitzinnedhos current, imbronconant e orruent puru! ◊ imbruncunau in is perdas, caminendi ◊ est arruta a longu a longu ca at imbruncunau ◊ cichendi s'interrutori a su buju imbruncunat me is cadiras ◊ su catzedhu apenas nàsciu andat imbúrchina imbúrchina ◊ fei atentzioni ca podeis imbrunchinai!
2.
in domu mia tui no dhui imbrúncunas! ◊ si no est lómpiu, cussu at imburchinau cun is amigus in cancuna tassa de binu! ◊ ànima fingia, cun is carignus suus mi at fatu imburchinai! ◊ mellus ci alleghes in italianu, po no imbrunconaris!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
trébucher
Inglese
to stumble
Spagnolo
tropezar
Italiano
incespicare
Tedesco
stolpern
imbrortzinàre, imbroscinàre , vrb: imbrossinare,
imbrossinzare,
imbrossulare,
imbruscinai,
imbrutzinare,
imbusciai 1 (im-bu-sci-a-i)
imbussinare,
immussinare Definizione
pònnere e orrumbulare in terra a longu a longu, trisinare in terra o, segundhu ite, in istrégiu cun calecuna cosa (es. farra) totu furriandho a dónnia bandha po fàere apicigare sa farra o àteru; fintzes su si fichire in calecuna chistione; nau a briga a fémina, crocare cun ómine / imbusciai su pipiu = pònnere sa criadura subra de s’artare de sa capella ue est coladu su Corpus de Cristos
Sinonimi e contrari
imbrotulare,
isterrigare
/
imbusciae
Frasi
su cumassu modhiatu pro no si apitzigare s'imbrórtzinat in sa farina ◊ s'àinu s'imbússinat in terra ◊ dèu arruiu imbrusciendi is peis in su pruini ◊ su cuadhu iscapu s'imbrúscinat in s'anea ◊ s'imbolat in s'istoja e s'imbrossinzat ◊ fint imbroscinados in su ludrau ◊ apo passadu sa die imbrutzinadu in terra ◊ s'est imbussinau in mesu de su nie
2.
totu custu cambiamentu, a parri miu tui ti ses imbruscinau in calincuna porcheria (Lai)
3.
prinza ses? cherzo ischire cun chie ti ses imbussinada!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rouler
Inglese
to roll (over and over)
Spagnolo
revolcarse
Italiano
avvoltolare,
voltolare
Tedesco
zusammenrollen,
wälzen.
imbruinàre , vrb: improinai,
imprughinare,
impruinai,
impruinare Definizione
imbrutare de pruine
Sinonimi e contrari
impioredhare,
impruerinare,
imprugherare
| ctr.
irbruerare,
isprugherare
Frasi
is làgrimas mizant de is ogus faendi surcus in is trempas impruinadas ◊ poita is crapitas de cussa genti no s'impruinant mai?
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
couvrir de poussière
Inglese
to cover with dust
Spagnolo
empolvar
Italiano
impolverare
Tedesco
mit Staub bedecken.
imbruncài 1, imbruncàre , vrb: imbrunciare,
umbruncare Definizione
fàere passu iscontriau, camminandho, betare su pei in buidu, pruschetotu atumbare sa punta de su pei a calecuna cosa firma, grae, chi faet orrúere o istrobbat s’andhare coment'e faendho orrúere / andhare a s'imbrúncia imbrúncia = cun passu pagu seguru, a su trambuca trambuca
Sinonimi e contrari
abbruncai,
atzupare,
imbronconai,
trabbucai 1
Frasi
tucandhe at imbruncau in d-unu truncu ◊ apo imbruncadu e mi apo pistu su benúgiu ◊ currendi, pòngiu su pei in d-unu barrocu, imbruncu e iscudu sa conca a una pedra ◊ cussos imbrúnciant in sos arriscos ◊ cantas bortas so rutu ca apo imbrunciau!…
Cognomi e Proverbi
prb:
pè sétzidu no imbrúnciat
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
trébucher
Inglese
to stumble
Spagnolo
tropezar
Italiano
incespicare
Tedesco
stolpern.
imbrunchidàre , vrb: imbrunchilare,
imbruncilari,
imbrunculare Definizione
pònnere su brunchile a un’animale po dhu pigare a fune / imbrunculare sa mesa manada = acapiai su trigu messau chi si aguantat a una manu
Sinonimi e contrari
abbrunchilare,
acrabistai,
incrabistae
Frasi
su mere est imbrunchidendhe sa calarina ◊ non bi at travas e ne trobeas chi potant imbrunchidare su tempus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enchevêtrer
Inglese
to halter
Spagnolo
encabestrar
Italiano
incavezzare
Tedesco
halftern.
imbrundèssiri , vrb Definizione
essire o fàere brundhu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rendre blond
Inglese
to make fair
Spagnolo
poner rubio
Italiano
imbiondire
Tedesco
blond machen.
imbruscài, imbruscàre , vrb rfl Definizione
si narat de s’aera candho si ammontat de nues e in cobertantza de gente puru candho si ofendhet o si primmat o si dha pigat po su malu su chi dhi narant o faent
Sinonimi e contrari
abbudhonare,
annuai 1,
cuculare
| ctr.
iscrarire,
ispalaciae
2.
su predi si fiat imbruscau intendendi nendi ca s'Evangéliu fiant paristórias
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se couvrir de nuages
Inglese
to cloud over
Spagnolo
nublar
Italiano
annuvolare
Tedesco
bewölken.
imbucài, imbucàre, imbucàri , vrb: immucare Definizione
pònnere in buca; intrare, fàere intrare a unu logu (e fintzes abbojare, atobiare); pigare o cumenciare a fàere calecuna cosa
Sinonimi e contrari
comentzari,
imbrocare,
inghitzai,
intrae
Modi di dire
csn:
i. una cosa a unu = prenàrelu, ponnerecheli carchi idea in conca; i. una fàula a unu = contàreli fàulas, fàghereli a crere cosas chi no sunt; imbucaisí dogna cosa = crere totu; no ischire da' ube l'i. = no isciri de aundi cummentzai a fai unu trabballu, o una chistioni; i. una surra a unu = surraidhu; imbucare una lítera = betarechela in sa casseta ue collint sa posta in tuca
Frasi
zughiat in manu unu cantu de pane e imbucadu si che l'at ◊ imbucadichelu custu bículu de pane!
2.
sos boes che cherent imbucados in sa tanca ◊ imbucàdeche sos canes in sa malesa a ndhe suguzare sos porcrabos! ◊ at imbucatu un'amica chi no bidiat dae pitzinnia (G.Farris)◊ atacamos unu dae un'ala e unu dae s'àtera e nos imbucamos a mesu caminu (E.A.Bernardini)◊ segunnu inue che imbucat no torrat a presse!◊ Pilighita no bolit imbucari a criari!◊ immuca, immuca: tira sa coldiola e ispigne sa genna!
3.
dhi fut imbucada una grandu timoria ◊ est imbucandumí unu fàmini!…◊ bufit una tassixedha, ca dhi fait imbucai apititu! ◊ imbuchit, bengat aintru! ◊ si su dinai nc'est essiu, bolit nai ca est peri imbucau! ◊ lasso sa bidha e imbuco in su caminu ◊ no funtzionat bèni ca dhui at imbucau abba in mesu de is orrollianas
4.
at imbucau a castiare, a pròere, a prànghere, a ríere, a chistionare ◊ l'imbucas a bufare dae manzanu: a candho a sero pares un'istratzu! (Tz.Muredda)
Traduzioni
Francese
nourrir à la petite cuillère
Inglese
to feed,
to prompt,
to enter,
to begin
Spagnolo
alimentar,
embocar
Italiano
imboccare
Tedesco
in den Mund stecken,
einbiegen.
imbudhidàe, imbudhidài, imbudhidàre , vrb: ingudhidai,
ingudhidare Definizione
fàere budhiu, caente meda (e fintzes abbrigare a fogu)
Sinonimi e contrari
budhire,
caentare,
imbudhighinare
| ctr.
ifriscare,
ifridare
Frasi
su soli a merici calgentat e imbúdhidat che su sàmbini a binti annus ◊ pone sa sartàina a imbudhidare!
2.
antighedempus poniant s'ischidone a imbudhidare po che segare s'imbíligu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chauffer
Inglese
to heat
Spagnolo
calentar
Italiano
riscaldare
Tedesco
wärmen.
imbudhighinàre , vrb Definizione
caentare meda, fàere budhiu
Sinonimi e contrari
imbudhidai,
incardedhai,
intrebigai,
scallentai
| ctr.
ifridare
Frasi
sa màchina serrada lassada in su sole s'imbudhighinat, in istiu ◊ su fogu imbudhighinat sas asas de sa padedha ◊ esso como a sa friscura ca si imbudhighinat su sole est peus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
surchauffer
Inglese
to overheat
Spagnolo
recalentar
Italiano
surriscaldare
Tedesco
überheizen.
imbudrigài, imbudrugài , vrb: imburdigai,
imburdugai,
imburdugari,
imburdurgai,
imburrigai Definizione
imbrutare, fintzes in s’onore, imbuscinare, trisinare in su brutore, in sa malesa (o, segundhu ite, in sa farra o àteru deasi), improdhare; nàrrere a s’afaiu, imprabastulare; imbàtere, acabbare (o betare a ccn.) in mesu de una chistione o dificurtade fintzes chentza dhu bòllere
Sinonimi e contrari
abbotinare,
abbrutai,
acadhotzai,
afeai,
aligae,
ammusinzare,
imbratare,
incadhossai,
musucare
Frasi
fut un'amori totu imbudrugau de gelosia e de feli ◊ si est agatau imburdigau in mesu de su ladàmini ◊ dhoi fiant duus indimoniaus imburdigaus in su lurdagu ◊ aici dhus lassat istordius imburdigaus in sa malítzia insoru ◊ mamma imburdigat su pisci in sa símbua e nci dhu ghetat a friri
2.
cuss'erriconi at imburdigau una giovanedha ci tenit su babbu in presoni, scedada!
3.
ma ita ses imburdurgandu?!
4.
issu si pariat ancora imburdigau in mesu de is cosas malas bívias in sa gherra ◊ nci dhas iant imburdigadas in cuss'aventura sentza de isciri mancu su chi dhis fiat costau
Etimo
itl.
bordegà
Traduzioni
Francese
barbouiller,
impliquer
Inglese
to soil,
to involve
Spagnolo
ensuciar,
implicar,
envolver
Italiano
imbrattare,
coinvòlgere
Tedesco
beschmutzen,
verwickeln.
imbufàre , vrb Definizione
si narat de sa farra impastada, de su pane, de is druches, candho pesant e si artzant coment’e prenendhosi de sulu, ufrandho, coendho: si no imbufant abbarrant abbadherigados, calaos e tostaos a bisura de taulita; in cobertantza, ufrare de s’arrennegu, istare primmaos / peta imbufada = fata a fortza de addescu artefatu e de meighina
Sinonimi e contrari
abbufare
/
annicare
Frasi
sos biscotos ant imbufadu bene meda ◊ sa pasta no imbufat si no est bene pesada
2.
oe sa Sardinna est prena de peta importada, de porcos e bitellos imbufados
3.
podet dare chi oe babbu no s'imbufet: ma si si annicat za lu lasso irventiare puru! ◊ cudha rana si úfiat, si úfiat, e s'imbufat fintzas a crebare!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gonfler,
monter
Inglese
to swell
Spagnolo
hincharse
Italiano
gonfiarsi
Tedesco
anschwellen.
imbujài, imbujàre , vrb Definizione
fàere o essire iscurosu, nau prus che àteru de su chelu e fintzes de sa bisura de chie s’intristat; fàere una cosa o chistione prus pagu crara
Sinonimi e contrari
abbujare
| ctr.
isclarire
/
crarire
Frasi
s'issuriadorzu est candho est imbujandhe ◊ si est peasu su bentu e su chelu si est imbujau ◊ sa Terra si fut imbujada, pariat torrada sa noti
2.
ant imbujadu sas resones craras!
Traduzioni
Francese
s'assombrir
Inglese
to darken
Spagnolo
obscurecer,
fruncir el ceño
Italiano
rabbuiarsi
Tedesco
sich verfinstern.
imbunzàre , vrb Definizione
intrare apare is partes diferentes de unu matessi trastu o machinàriu
Frasi
mannedhu faghiat carros: candho teniat totu sas partes prontas las imbunzait
Traduzioni
Francese
assembler
Inglese
to assemble
Spagnolo
esamblar
Italiano
assemblare
Tedesco
zusammenbauen
imburdíri , vrb Definizione
fàere burdu, areste, malu (ammesturau cun malesa, brutura o àteru deasi)
Sinonimi e contrari
abriare,
aferare,
agrestare,
arruarzare,
eremire
/
abburdare,
chilzeniare,
disgeniare,
imburdai
Frasi
funt arrennéscius a imburdiri sa cuscéntzia de sa genti ◊ ant imburdiu sa língua nosta!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
abâtardir
Inglese
to bastardize
Spagnolo
volverse silvestre
Italiano
inselvatichire,
imbastardire
Tedesco
verzildern lassen,
entarten.
imbusacàre , vrb: imbusciacare Definizione
pònnere in busciaca
Sinonimi e contrari
imbusciai 2
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
empocher
Inglese
to pocket
Spagnolo
embolsar
Italiano
intascare
Tedesco
einstecken.
imbuschíre , vrb Definizione
fàere a buscu, a padente
Sinonimi e contrari
abbuschire,
atupare,
intupai,
intupire
Traduzioni
Francese
reboiser
Inglese
to reafforest
Spagnolo
reforestar
Italiano
rimboschire
Tedesco
aufforsten.
imbusciàe, imbusciài , vrb: (im-bu-scia-i) imbusciare 1
imbusciari,
imbuscinai,
imbuscinare,
imbuscinari,
imbussai,
immussare Definizione
ammontare coment’e a imbodhigadura, betare ammontu, pònnere bestimentu, imbàtere in mesu de calecuna cosa (o fintzes de chistione) chi che carràgiat totu; nau de muros, ischedrare, pònnere unu pígiu de impastu po dhu finire / imbusciare su letu = pònnere su tretu pendhindhe de sa cuguzura in sos duos costazos suta de sa tramata
Sinonimi e contrari
acarragiai,
acuguzare,
ammantai,
bestire,
carragiai,
imbudhiai,
imburrussai
/
arrabbussai,
intunigare,
irrustigare
| ctr.
irbusciai
Frasi
at imbusciau su pipiu in s'isciallu ◊ candu si fait su pani, tocat a dhu imbussai po no s'infridai e axedai ◊ sunt colados a cadhu totu bene imbusciados ◊ imbussadí sa cara e dormi! ◊ seu intrada po t'imbussai in su letu ◊ ant agatau su pipiu in su lacu, postu in sa palla e imbuscinau in su sacu ◊ sa terra oi est imbussada de veturas bècias, de gommas e motoris!
2.
assumancus in s'ierru candu est frius si podeus imbussai
3.
is undas, currendusí apari e pinnichendusí a cuadhus mannus, ci dhu imbussànt in mesu coment'e unu fustigu ◊ ci at imbussau sa conca in s'àcua e isparéssiu est
4.
nci dh'ant imbuscinau in sa política e in is partidus, a issu puru (B.Lobina) ◊ portàt totu sa carena imbuscinada in mesu a su ludu e a sa lurtzina
Etimo
spn.
embozar
Traduzioni
Francese
s'envelopper
Inglese
to wrap oneself
Spagnolo
envolverse
Italiano
avvòlgersi,
coprirsi
Tedesco
sich einhüllen.