imbremigài , vrb: imbremigare,
imbremmigai,
ingermigae,
-ai,
-are,
ingremigae Definitzione
pònnere su greme, mescamente comente faet in sa linna chi portat sa tíngia, o in sa carre, in sa petza, in frutuàriu chi si guastat
Sinònimos e contràrios
bermigare,
bermire,
soldire
/
abbrumai,
infarraciai,
pipionire,
pubujonare
Frases
pudésciu e imbremigau chi dh'agatint! ◊ custa linna si est totu imbremigada, de cantu est bècia ◊ s'antunna cheret cota luego pro no s'imbremigare ◊ càstia ca sa castàngia s'ingérmigat!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se vermouler
Ingresu
to be wormeaten
Ispagnolu
agusanarse,
carcomer
Italianu
inverminire,
tarlare
Tedescu
wurmig werden.
imbrentài, imbrentàre , vrb Definitzione
fàere una papada manna, a tzatzadura, de cosa meda; pònnere a bentre a terra
Sinònimos e contràrios
abbentrare abbentruscare,
abberchedhare,
abbidhiai,
abbrentosicare,
abbudagare,
abbudhescare,
abbuzare,
afraschedhare,
atatamacare,
intrudhiri
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
s'empiffrer
Ingresu
to guzzle oneself
Ispagnolu
atracarse
Italianu
abbuffarsi
Tedescu
Schwindel.
imbronconài, imbronconàre , vrb: imbruchinai,
imbruconai,
imbruconare,
imbrucunai,
imbrucunare,
imbrunchinai,
imbrunconai,
imbrunconare,
imbruncuai,
imbruncunai,
imburchinai,
imburconai Definitzione
fàere passu iscontriau, camminandho, betare su pei in buidu, pruschetotu atumbare sa punta de su pei a calecuna cosa firma, grae, chi faet orrúere o istrobbat s’andhare coment’e faendho orrúere mescamente si unu si movet lestru; nau in cobertantza, tratènnere, arrèschere, ibballiare
Sinònimos e contràrios
abbruncai,
atuviae,
atzupare,
imbrucare,
imbruncai 1,
imbruschinare,
trabbucai 1,
trambellare,
truncudhare
Maneras de nàrrere
csn:
andai imbúrchina imbúrchina = trambuchendhe, coment'e ruindhe; imbrunchinai a fuedhu = fadhíresi faedhendhe
Frases
is pitzinnedhos current, imbronconant e orruent puru! ◊ imbruncunau in is perdas, caminendi ◊ est arruta a longu a longu ca at imbruncunau ◊ cichendi s'interrutori a su buju imbruncunat me is cadiras ◊ su catzedhu apenas nàsciu andat imbúrchina imbúrchina ◊ fei atentzioni ca podeis imbrunchinai!
2.
in domu mia tui no dhui imbrúncunas! ◊ si no est lómpiu, cussu at imburchinau cun is amigus in cancuna tassa de binu! ◊ ànima fingia, cun is carignus suus mi at fatu imburchinai! ◊ mellus ci alleghes in italianu, po no imbrunconaris!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
trébucher
Ingresu
to stumble
Ispagnolu
tropezar
Italianu
incespicare
Tedescu
stolpern
imbrortzinàre, imbroscinàre , vrb: imbrossinare,
imbrossinzare,
imbrossulare,
imbruscinai,
imbrutzinare,
imbusciai 1 (im-bu-sci-a-i)
imbussinare,
immussinare Definitzione
pònnere e orrumbulare in terra a longu a longu, trisinare in terra o, segundhu ite, in istrégiu cun calecuna cosa (es. farra) totu furriandho a dónnia bandha po fàere apicigare sa farra o àteru; fintzes su si fichire in calecuna chistione; nau a briga a fémina, crocare cun ómine / imbusciai su pipiu = pònnere sa criadura subra de s’artare de sa capella ue est coladu su Corpus de Cristos
Sinònimos e contràrios
imbrotulare,
isterrigare
/
imbusciae
Frases
su cumassu modhiatu pro no si apitzigare s'imbrórtzinat in sa farina ◊ s'àinu s'imbússinat in terra ◊ dèu arruiu imbrusciendi is peis in su pruini ◊ su cuadhu iscapu s'imbrúscinat in s'anea ◊ s'imbolat in s'istoja e s'imbrossinzat ◊ fint imbroscinados in su ludrau ◊ apo passadu sa die imbrutzinadu in terra ◊ s'est imbussinau in mesu de su nie
2.
totu custu cambiamentu, a parri miu tui ti ses imbruscinau in calincuna porcheria (Lai)
3.
prinza ses? cherzo ischire cun chie ti ses imbussinada!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
rouler
Ingresu
to roll (over and over)
Ispagnolu
revolcarse
Italianu
avvoltolare,
voltolare
Tedescu
zusammenrollen,
wälzen.
imbruinàre , vrb: improinai,
imprughinare,
impruinai,
impruinare Definitzione
imbrutare de pruine
Sinònimos e contràrios
impioredhare,
impruerinare,
imprugherare
| ctr.
irbruerare,
isprugherare
Frases
is làgrimas mizant de is ogus faendi surcus in is trempas impruinadas ◊ poita is crapitas de cussa genti no s'impruinant mai?
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couvrir de poussière
Ingresu
to cover with dust
Ispagnolu
empolvar
Italianu
impolverare
Tedescu
mit Staub bedecken.
imbruncài 1, imbruncàre , vrb: imbrunciare,
umbruncare Definitzione
fàere passu iscontriau, camminandho, betare su pei in buidu, pruschetotu atumbare sa punta de su pei a calecuna cosa firma, grae, chi faet orrúere o istrobbat s’andhare coment'e faendho orrúere / andhare a s'imbrúncia imbrúncia = cun passu pagu seguru, a su trambuca trambuca
Sinònimos e contràrios
abbruncai,
atzupare,
imbronconai,
trabbucai 1
Frases
tucandhe at imbruncau in d-unu truncu ◊ apo imbruncadu e mi apo pistu su benúgiu ◊ currendi, pòngiu su pei in d-unu barrocu, imbruncu e iscudu sa conca a una pedra ◊ cussos imbrúnciant in sos arriscos ◊ cantas bortas so rutu ca apo imbrunciau!…
Sambenados e Provèrbios
prb:
pè sétzidu no imbrúnciat
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
trébucher
Ingresu
to stumble
Ispagnolu
tropezar
Italianu
incespicare
Tedescu
stolpern.
imbrunchidàre , vrb: imbrunchilare,
imbruncilari,
imbrunculare Definitzione
pònnere su brunchile a un’animale po dhu pigare a fune / imbrunculare sa mesa manada = acapiai su trigu messau chi si aguantat a una manu
Sinònimos e contràrios
abbrunchilare,
acrabistai,
incrabistae
Frases
su mere est imbrunchidendhe sa calarina ◊ non bi at travas e ne trobeas chi potant imbrunchidare su tempus
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
enchevêtrer
Ingresu
to halter
Ispagnolu
encabestrar
Italianu
incavezzare
Tedescu
halftern.
imbrundèssiri , vrb Definitzione
essire o fàere brundhu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
rendre blond
Ingresu
to make fair
Ispagnolu
poner rubio
Italianu
imbiondire
Tedescu
blond machen.
imbruscài, imbruscàre , vrb rfl Definitzione
si narat de s’aera candho si ammontat de nues e in cobertantza de gente puru candho si ofendhet o si primmat o si dha pigat po su malu su chi dhi narant o faent
Sinònimos e contràrios
abbudhonare,
annuai 1,
cuculare
| ctr.
iscrarire,
ispalaciae
2.
su predi si fiat imbruscau intendendi nendi ca s'Evangéliu fiant paristórias
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se couvrir de nuages
Ingresu
to cloud over
Ispagnolu
nublar
Italianu
annuvolare
Tedescu
bewölken.
imbucài, imbucàre, imbucàri , vrb: immucare Definitzione
pònnere in buca; intrare, fàere intrare a unu logu (e fintzes abbojare, atobiare); pigare o cumenciare a fàere calecuna cosa
Sinònimos e contràrios
comentzari,
imbrocare,
inghitzai,
intrae
Maneras de nàrrere
csn:
i. una cosa a unu = prenàrelu, ponnerecheli carchi idea in conca; i. una fàula a unu = contàreli fàulas, fàghereli a crere cosas chi no sunt; imbucaisí dogna cosa = crere totu; no ischire da' ube l'i. = no isciri de aundi cummentzai a fai unu trabballu, o una chistioni; i. una surra a unu = surraidhu; imbucare una lítera = betarechela in sa casseta ue collint sa posta in tuca
Frases
zughiat in manu unu cantu de pane e imbucadu si che l'at ◊ imbucadichelu custu bículu de pane!
2.
sos boes che cherent imbucados in sa tanca ◊ imbucàdeche sos canes in sa malesa a ndhe suguzare sos porcrabos! ◊ at imbucatu un'amica chi no bidiat dae pitzinnia (G.Farris)◊ atacamos unu dae un'ala e unu dae s'àtera e nos imbucamos a mesu caminu (E.A.Bernardini)◊ segunnu inue che imbucat no torrat a presse!◊ Pilighita no bolit imbucari a criari!◊ immuca, immuca: tira sa coldiola e ispigne sa genna!
3.
dhi fut imbucada una grandu timoria ◊ est imbucandumí unu fàmini!…◊ bufit una tassixedha, ca dhi fait imbucai apititu! ◊ imbuchit, bengat aintru! ◊ si su dinai nc'est essiu, bolit nai ca est peri imbucau! ◊ lasso sa bidha e imbuco in su caminu ◊ no funtzionat bèni ca dhui at imbucau abba in mesu de is orrollianas
4.
at imbucau a castiare, a pròere, a prànghere, a ríere, a chistionare ◊ l'imbucas a bufare dae manzanu: a candho a sero pares un'istratzu! (Tz.Muredda)
Tradutziones
Frantzesu
nourrir à la petite cuillère
Ingresu
to feed,
to prompt,
to enter,
to begin
Ispagnolu
alimentar,
embocar
Italianu
imboccare
Tedescu
in den Mund stecken,
einbiegen.
imbudhidàe, imbudhidài, imbudhidàre , vrb: ingudhidai,
ingudhidare Definitzione
fàere budhiu, caente meda (e fintzes abbrigare a fogu)
Sinònimos e contràrios
budhire,
caentare,
imbudhighinare
| ctr.
ifriscare,
ifridare
Frases
su soli a merici calgentat e imbúdhidat che su sàmbini a binti annus ◊ pone sa sartàina a imbudhidare!
2.
antighedempus poniant s'ischidone a imbudhidare po che segare s'imbíligu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
chauffer
Ingresu
to heat
Ispagnolu
calentar
Italianu
riscaldare
Tedescu
wärmen.
imbudhighinàre , vrb Definitzione
caentare meda, fàere budhiu
Sinònimos e contràrios
imbudhidai,
incardedhai,
intrebigai,
scallentai
| ctr.
ifridare
Frases
sa màchina serrada lassada in su sole s'imbudhighinat, in istiu ◊ su fogu imbudhighinat sas asas de sa padedha ◊ esso como a sa friscura ca si imbudhighinat su sole est peus
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
surchauffer
Ingresu
to overheat
Ispagnolu
recalentar
Italianu
surriscaldare
Tedescu
überheizen.
imbudrigài, imbudrugài , vrb: imburdigai,
imburdugai,
imburdugari,
imburdurgai,
imburrigai Definitzione
imbrutare, fintzes in s’onore, imbuscinare, trisinare in su brutore, in sa malesa (o, segundhu ite, in sa farra o àteru deasi), improdhare; nàrrere a s’afaiu, imprabastulare; imbàtere, acabbare (o betare a ccn.) in mesu de una chistione o dificurtade fintzes chentza dhu bòllere
Sinònimos e contràrios
abbotinare,
abbrutai,
acadhotzai,
afeai,
aligae,
ammusinzare,
imbratare,
incadhossai,
musucare
Frases
fut un'amori totu imbudrugau de gelosia e de feli ◊ si est agatau imburdigau in mesu de su ladàmini ◊ dhoi fiant duus indimoniaus imburdigaus in su lurdagu ◊ aici dhus lassat istordius imburdigaus in sa malítzia insoru ◊ mamma imburdigat su pisci in sa símbua e nci dhu ghetat a friri
2.
cuss'erriconi at imburdigau una giovanedha ci tenit su babbu in presoni, scedada!
3.
ma ita ses imburdurgandu?!
4.
issu si pariat ancora imburdigau in mesu de is cosas malas bívias in sa gherra ◊ nci dhas iant imburdigadas in cuss'aventura sentza de isciri mancu su chi dhis fiat costau
Ètimu
itl.
bordegà
Tradutziones
Frantzesu
barbouiller,
impliquer
Ingresu
to soil,
to involve
Ispagnolu
ensuciar,
implicar,
envolver
Italianu
imbrattare,
coinvòlgere
Tedescu
beschmutzen,
verwickeln.
imbufàre , vrb Definitzione
si narat de sa farra impastada, de su pane, de is druches, candho pesant e si artzant coment’e prenendhosi de sulu, ufrandho, coendho: si no imbufant abbarrant abbadherigados, calaos e tostaos a bisura de taulita; in cobertantza, ufrare de s’arrennegu, istare primmaos / peta imbufada = fata a fortza de addescu artefatu e de meighina
Sinònimos e contràrios
abbufare
/
annicare
Frases
sos biscotos ant imbufadu bene meda ◊ sa pasta no imbufat si no est bene pesada
2.
oe sa Sardinna est prena de peta importada, de porcos e bitellos imbufados
3.
podet dare chi oe babbu no s'imbufet: ma si si annicat za lu lasso irventiare puru! ◊ cudha rana si úfiat, si úfiat, e s'imbufat fintzas a crebare!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
gonfler,
monter
Ingresu
to swell
Ispagnolu
hincharse
Italianu
gonfiarsi
Tedescu
anschwellen.
imbujài, imbujàre , vrb Definitzione
fàere o essire iscurosu, nau prus che àteru de su chelu e fintzes de sa bisura de chie s’intristat; fàere una cosa o chistione prus pagu crara
Sinònimos e contràrios
abbujare
| ctr.
isclarire
/
crarire
Frases
s'issuriadorzu est candho est imbujandhe ◊ si est peasu su bentu e su chelu si est imbujau ◊ sa Terra si fut imbujada, pariat torrada sa noti
2.
ant imbujadu sas resones craras!
Tradutziones
Frantzesu
s'assombrir
Ingresu
to darken
Ispagnolu
obscurecer,
fruncir el ceño
Italianu
rabbuiarsi
Tedescu
sich verfinstern.
imbunzàre , vrb Definitzione
intrare apare is partes diferentes de unu matessi trastu o machinàriu
Frases
mannedhu faghiat carros: candho teniat totu sas partes prontas las imbunzait
Tradutziones
Frantzesu
assembler
Ingresu
to assemble
Ispagnolu
esamblar
Italianu
assemblare
Tedescu
zusammenbauen
imburdíri , vrb Definitzione
fàere burdu, areste, malu (ammesturau cun malesa, brutura o àteru deasi)
Sinònimos e contràrios
abriare,
aferare,
agrestare,
arruarzare,
eremire
/
abburdare,
chilzeniare,
disgeniare,
imburdai
Frases
funt arrennéscius a imburdiri sa cuscéntzia de sa genti ◊ ant imburdiu sa língua nosta!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
abâtardir
Ingresu
to bastardize
Ispagnolu
volverse silvestre
Italianu
inselvatichire,
imbastardire
Tedescu
verzildern lassen,
entarten.
imbusacàre , vrb: imbusciacare Definitzione
pònnere in busciaca
Sinònimos e contràrios
imbusciai 2
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
empocher
Ingresu
to pocket
Ispagnolu
embolsar
Italianu
intascare
Tedescu
einstecken.
imbuschíre , vrb Definitzione
fàere a buscu, a padente
Sinònimos e contràrios
abbuschire,
atupare,
intupai,
intupire
Tradutziones
Frantzesu
reboiser
Ingresu
to reafforest
Ispagnolu
reforestar
Italianu
rimboschire
Tedescu
aufforsten.
imbusciàe, imbusciài , vrb: (im-bu-scia-i) imbusciare 1
imbusciari,
imbuscinai,
imbuscinare,
imbuscinari,
imbussai,
immussare Definitzione
ammontare coment’e a imbodhigadura, betare ammontu, pònnere bestimentu, imbàtere in mesu de calecuna cosa (o fintzes de chistione) chi che carràgiat totu; nau de muros, ischedrare, pònnere unu pígiu de impastu po dhu finire / imbusciare su letu = pònnere su tretu pendhindhe de sa cuguzura in sos duos costazos suta de sa tramata
Sinònimos e contràrios
acarragiai,
acuguzare,
ammantai,
bestire,
carragiai,
imbudhiai,
imburrussai
/
arrabbussai,
intunigare,
irrustigare
| ctr.
irbusciai
Frases
at imbusciau su pipiu in s'isciallu ◊ candu si fait su pani, tocat a dhu imbussai po no s'infridai e axedai ◊ sunt colados a cadhu totu bene imbusciados ◊ imbussadí sa cara e dormi! ◊ seu intrada po t'imbussai in su letu ◊ ant agatau su pipiu in su lacu, postu in sa palla e imbuscinau in su sacu ◊ sa terra oi est imbussada de veturas bècias, de gommas e motoris!
2.
assumancus in s'ierru candu est frius si podeus imbussai
3.
is undas, currendusí apari e pinnichendusí a cuadhus mannus, ci dhu imbussànt in mesu coment'e unu fustigu ◊ ci at imbussau sa conca in s'àcua e isparéssiu est
4.
nci dh'ant imbuscinau in sa política e in is partidus, a issu puru (B.Lobina) ◊ portàt totu sa carena imbuscinada in mesu a su ludu e a sa lurtzina
Ètimu
spn.
embozar
Tradutziones
Frantzesu
s'envelopper
Ingresu
to wrap oneself
Ispagnolu
envolverse
Italianu
avvòlgersi,
coprirsi
Tedescu
sich einhüllen.