Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

imbalsamài, imbalsamàre , vrb: imbargimai, imbartzamai, imbartzimai, imbrassamare Definitzione pònnere su bàlsamu, pònnere una genia de meighina a su mortu (o fintzes animale) a manera de no s’isfàere, de durare chentza si pudrigare; in cobertantza, istare o agguantare firmu coment’e mortu Sinònimos e contràrios brassamare Frases in domu tenit unu mangoni imbartzamau ◊ beneus a isciri ca su mortu ingunis fiat istétiu imbartzimau 2. pariat arrósciu de castiai cudhas piciocas imbartzimaras e sidhias ◊ cudh'istria parit imbratzimada, apatada in sa nai Tradutziones Frantzesu embaumer Ingresu to embalm Ispagnolu embalsamar Italianu imbalsamare Tedescu einbalsamieren.

imbaltzài, imbaltzàre , vrb: imbartzare 1, imbratzare Definitzione pònnere in sa bartza, nau mescamente de sa crachina rude chi si ammesturat cun s’abba po dha pòdere impreare po impastu o àteru; pònnere a modhe in abba in bartza o fintzes in paule / i. sos pes de sa robba = fai passai is brebeis in sa bàrcia cun sa mexina po dhas curai de su mali a is peis Sinònimos e contràrios imputare 2, impogiare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu empoter Ingresu to pot Ispagnolu poner en un pilón Italianu invasare Tedescu in ein Gefäß tun.

imbarài , vrb: imbarare, imbarari, immarare Definitzione istare firmos, abbarrare fintzes ibertandho; pònnere acanta, in pitzu o coment’e acostiu a calecuna cosa o logu po pausare o àteru; incrubare, abbasciare coment’e orruendho a un’ala Sinònimos e contràrios abarrai, abertai, addurae, afrimai, arremai 1, aturai, tratèniri / acotzai, afacai, arrambare, imbarrigare, pònnere / ispendhentare, parangai, tambulare Maneras de nàrrere csn: imbarare sa zanna = serràrela ma no dereta, a manera chi istet pagu pagu iscanzada o a donzi modu chentza la friscare; i. de assentu = abarrai de acórdiu Frases nàrali ch'imbaret a candho passat sa fioca ◊ a imbaras un'iscuta? ◊ su pisedhu fit duos meses imbarendhe su fúbbaru de pedhe ◊ s'imbaraiat in faedhadas longas (A.Paba)◊ o un'iscusa o s'àtera, fateit imbarare a tiu Nigola finas a su sero ◊ su catziadore isparat e su puzone imbarat mortu ◊ no cherjo èssere unu trastu imbarau in mesu de cosas betzas ◊ sa cumpagna tua ti est imbarendhe cun su coro allutu 2. su carru si ch'est imbarau a su parapetus ◊ semus imbaratos a su muru ◊ dhi fut beniu un'iscimíngiu e si fut imbarau a su marroni ◊ fut sétziu, cun is manus imbaradas a is còscias ◊ candho ibbabbu istentavat a ghirare, immamma s'imbaravat a su canterile, cun sos òcios in sa mina ◊ pigat su pitariolu, si dh'imbarat a lavras e cumènciat a sonare ◊ fut imbara imbara ca no si poderàt prantau po su binu chi s'iat bufau 3. su càrrigu est imbarau a una parti ◊ su mururdu lu peso imbarau ca aguantat de prus 4. sos poetas lis dant su chi emmo imbarendhe de assentu de si presentare su sàpadu pro sa festa Sambenados e Provèrbios prb: a chie li dolet sa dente sa limba s'imbarat Tradutziones Frantzesu appuyer Ingresu to lean, to lay Ispagnolu apoyar Italianu appoggiare Tedescu lehnen.

imbaratíre , vrb Definitzione calare de prétziu, abbasciare is prétzios Sinònimos e contràrios abbaratai, abbaratire, abasciai, arrebbasciai, ibbalorie, imbaratare | ctr. incarie Frases sa cosa no imbaratit, no! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu baisser les prix Ingresu to reduce prices Ispagnolu rebajar Italianu ribassare il prèzzo Tedescu herabsetzen.

imbarchinài , vrb: imbrachinai, imbrachinare, imbranchinai Definitzione passare o frigare su late de crachina, o àtera tinta, a is muros ischedraos e allisaos Sinònimos e contràrios albinare, argidhai, illatare, illatinare, incalchinare, tunicare Frases seu aici totu biancu ca mi seu imburrussau in d-unu muru apenas imbarchinau ◊ ant imbranchinau is tabbicus a carcina Ètimu ctl. emblanquinar Tradutziones Frantzesu badigeonner Ingresu to paint Ispagnolu encalar Italianu tinteggiare Tedescu anstreichen.

imbarcionài , vrb Definitzione serrare un'apertura cun s'alcione Sinònimos e contràrios acràere, afriscare, creari Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu verrouiller Ingresu to bolt Ispagnolu atrancar Italianu chiùdere con chiavistèllo Tedescu den Riegel vorschieben.

imbardulàre , vrb: imburdulare Definitzione imbuscinare in su pane tratagasau, nau de cosas de papare de còere prus che àteru fríssias; imburdulare in forma rfl. si narat fintzes po imbrutare Sinònimos e contràrios imbultare Tradutziones Frantzesu paner Ingresu to thread Ispagnolu rebozar Italianu impanare Tedescu panieren.

imbargài, imbargàre , vrb: imbragai Definitzione leare sa cosa a unu comente faet sa giustítzia; impedire, no lassare fàere calecuna cosa, custrínghere cun sa fortza a fàere una cosa, a óbbrigu o fintzes èssere de istrobbu, pigare logu chi serbit po àteru Sinònimos e contràrios aprensionai, escecutare, issucutare, istajire, preare / imbarratzare, impiciai Frases sa giustítzia dh'imbraghit! ◊ ant imbargau is alàscias a unu depidori ◊ "Si nd'ant imbargau is sacus de sa patata!" - tzerriàt una fémina, prangendi a sa disisperada 2. imbragandedhus a innòi, cussus giòvunus, ca s'agiudant 3. custos barduletes petzi nos imbargant su logu chentza cabu Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu mettre sous séquestre, mettre l'embargo Ingresu to seize, to impose an embargo Ispagnolu embargar Italianu sequestrare, staggire, pórre l'embargo Tedescu beschlagnahmen.

imbarjadúra , nf Definitzione su imbarjare, imbraxai de unos cantu frutos chi lompendho càmbiant colore, si intinghent (àghina, olia, figu, pira, àteru) Tradutziones Frantzesu véraison Ingresu to turn dark coloured Ispagnolu envero Italianu invaiatura Tedescu Färbung.

imbarjàre , vrb: imbargiai, imbarzare, imbraxai Definitzione essire de colore murru, cambiare colore cumenciandho a còere, foedhandho de frutos, e àteru puru (olia, àghina, figu, pira, tamatas) / imbraxai is ogus = furriai is ogus in biancu Sinònimos e contràrios incoloritare, pínchere Frases s'olia a úrtimos de santuaini est totu imbarzendhe ◊ abbàida si bi at imbarzadu pira e bàtindhe! ◊ sa fruta imbraxendi cumentzat a èssi lómpia 2. de su feli, a su sennori dhi fiant imbraxaus is ogus che pisitu acorrau ◊ si si ammurràt, imbraxàt is ogus: no nci fiat giogus po mi consolai! (C.Saragat) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu commencer à mûrir (agric.) Ingresu to turn dark coloured Ispagnolu enverar Italianu invaiare Tedescu sich dunkel färben.

imbarratzàre , vrb Definitzione pigare logu cun imbarratzos, trastos, prènnere su logu de cosas fintzes chentza serbire, bècias Sinònimos e contràrios imbargai, impaciai, incarramacinai | ctr. irbarratzare Ètimu itl. imbarazzare Tradutziones Frantzesu encombrer Ingresu to hamper Ispagnolu estorbar Italianu ingombrare Tedescu verstellen.

imbarrigàre , vrb: imbarrugare Definitzione pònnere e incracare o pesare apitzu de ccn. cosa (o de ccn.), èssere coment’e a càrrigu, a pesu / i. unu burdu a ccn. = nàrriri a bodheta chi est fillu cosa sua Sinònimos e contràrios abbarrigare, asubai, imbarare, incarrutzai Frases si ch'est imbarrigadu subra azummai l'aiat ischitzadu! ◊ imbarrigados s'unu a s'àteru, ca pagu reziant, che esseint a fora ◊ no ti che imbàrrighes cue ca bi at cosa chi si pistat! ◊ no ti che imbàrrughes apitzu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'appuyer Ingresu to put on Ispagnolu ponerse o apoyarse encima Italianu méttersi o appoggiarsi sópra Tedescu sich hinauf stellen.

imbasàre , vrb Definitzione torrare apare de duas cosas, coment’e una aintru de s’àtera o incasciada in s’àtera; serrare (un’apertura) unu pagu Sinònimos e contràrios incasciae / apigiai, crosai / irganzare, iscadangiai, sucunzare, tambai 2. imbasare sa gianna ◊ calecuna fémina si est incarada de is portellitos imbasados Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu joindre, correspondre Ingresu to tally Ispagnolu compaginar Italianu combaciare Tedescu zusammenpassen.

imbasciài , vrb: (im-ba-sci-a-i) imbassiare, immassare Definitzione portare a bàsciu, prus acanta a terra, fàere prétziu prus bàsciu; rfl. incrubare, abbasciare sa conca a cara a terra, pònnere coment’e cicios, prus bàscios; nau in cobertantza, acuntentare, dignare de fàere ccn. cosa chi paret de menguare s’importàntzia de chie dhu faet / i. sa cigirista = menguare is pretesas; imbasciai is boges = abbasciare is tzérrios, sas boghes, foedhare prus abbellu Sinònimos e contràrios abasciai, abbacare, ancrucare, apiadare, grusare, incrunai, ingruxare / imbaratire | ctr. artziai Frases at imbassiadu sas naes pro lòmpere a sa figu cota 2. imbàssiadi ca sinono ti podent bídere! ◊ pro collire cosa dae terra tocat a s'imbassiare 3. a fàghere triballedhos de campu cussu no s'imbàssiat, no perdat sos grados, puru!… 4. ci bolet biri gente in crésia depet cumenciai a imbasciai sa cigirista! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu baisser, abaisser Ingresu to lower, to humble Ispagnolu bajar Italianu abbassare Tedescu niedriger machen.

imbastardài, imbastardàre , vrb Definitzione fàere areste, malu, pèrdere in calidade, nau de erbas, de su cumportamentu, de arratzas e àteru Sinònimos e contràrios agrestare, imburdiri Tradutziones Frantzesu abâtardir Ingresu to bastardize Ispagnolu bastardear Italianu imbastardire Tedescu entarten.

imbàtede, imbàtere, imbàti , vrb: imbàtiri Definitzione lòmpere, arribbare a unu logu (prus che àteru atesu e fintzes chentza dhu bòllere, coment’e candho unu no ischit su logu) o fintzes giare a pitzu a unu, lòmpere a unu tanti, fintzes ingòllere o portare cosa a unu logu / a cantu imbatit s’oju = a cantu imbatit vista, fintzas aundi si arrennescit a biri Sinònimos e contràrios afèrrere, andhare, assuprire, bènnere, iferire, imbatire, impròdere, infèrrere, lòmpere, revèrtere Frases custus pagus sintzigorrus mancu a su gúturu imbatint! ◊ imbàtiu a domu e mortu at fatu! ◊ mi ndi ant furau is caboniscus: ma chi imbateus paris!…◊ fiant imbàtius in d-una rafineria ◊ unu no imbatet a sos otant'annos sentza sufrire nudha ◊ assumancu tres oras nci bollit po imbati a Masudhas ◊ su preju che imbatiat a ses milliones ◊ che aiaus postu totu sa note po che imbàtede a inie 2. dhi fuant imbàtius apitzus, dh'iant pigau e portau in tribbunali 3. a cantu imbatiat vista bidia totu su mare ◊ sas campagnas cantu imbatit sa vista sunt totu brusiadas ◊ che at imbàtiu su pipiu mortu a dommo ◊ lah ca ti apu imbàtiru muregu e modhici po su forru! Ètimu itl. imbattere Tradutziones Frantzesu arriver Ingresu to arrive Ispagnolu llegar Italianu arrivare Tedescu ankommen.

imbatiàre , vrb: ingatiare Definitzione abbarrare chentza pobidhu o chentza pobidha po sa morte de s’unu o de s’àtera (tempos cumpostos cun aus. èssere e àere) Sinònimos e contràrios agatiare, ifiudare, sciudai, sviurai Frases de candho aiat imbatiadu no li fit mai mancada de manos sa ruca e su fusu ◊ custu li fit capitau apustis chi si fit ingatiaa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu être veuf Ingresu to be left a widow (er) Ispagnolu enviudar Italianu restare védovi Tedescu verwitwen.

imbaucàre , vrb Definitzione pigare a ingannu, a trampa; fintzes meravigliare, ispantare Sinònimos e contràrios abbovai, arrebbusai, coglionai, colovrinare, corogliare, imbusterai, imbuvonare, improsae, ingannai, ingregai, istusciare, mariotare, piocai, scafai, trampai Frases est in debbadas chi bi ponzas contivizu: tantu no mi lasso imbaucare! ◊ unu padronu ricu cun fiaca at imbaucadu su giualzu ◊ s'istintu connoschet bene s'arte de imbaucare s'ómine Ètimu spn. embaucar Tradutziones Frantzesu embobiner Ingresu to take in Ispagnolu engañar Italianu infinocchiare Tedescu betrügen.

imbeciài , vrb: imbeciare, imbetzare, immetzare Definitzione fàere béciu, a béciu, antzianu, pèrdere is fortzas e is calidades de su giòvono, de sa cosa noa Sinònimos e contràrios annosigai, assenecare, imbedustare / abbrecare, imbecrare, imbetzire | ctr. annoai 1, apitzinnare, impisedhire, ingiovanèssiri Frases in duos meses ti ses imbetzada ◊ giaghi est tanta s'antua chi mi dant, de imbetzare mi benit sa gana ◊ si nch'est imbeciau ◊ t'imbèciant is malis allenus ◊ una domo non restat noa, ma s’imbetzat e si derruet che a totu sas cosas ◊ in cuss'ambiente soe nàssiu, créssiu e imbeciau ◊ megu de m'imbeciai dogna dí de prus! Sambenados e Provèrbios prb: su male continu imbetzat sa zente Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu vieillir Ingresu to make old Ispagnolu envejecer Italianu invecchiare Tedescu alt werden.

imbedustàre , vrb Definitzione intrare in tempus, bènnere bedustu, mannu de annos Sinònimos e contràrios annosigai, assenecare, imbeciai, imbedustire | ctr. impisedhire, ingiovanèssiri Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu prendre de l'âge Ingresu to age Ispagnolu envejecer Italianu attemparsi Tedescu alt werden.

«« Torra a chircare