Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

illampizàre , vrb Definitzione fàere o mandhare coment'e lampos de lughe Sinònimos e contràrios allampizare, brigliai, grigliare, lúchere, lutzigare Frases sos ogros suos lúghidos che bidros illampizant che oro ◊ comente iscúrigat, carchi istedhu illampizat ◊ candho sulas, framma e ischintizas bolant, alluet ónnia cosichedha: intas tue, mofèndheti, illampizas! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu resplendir Ingresu to shine Ispagnolu resplandecer Italianu risplèndere Tedescu glänzen, strahlen.

illangiàre , vrb: illanziare, illanzigare, irlanzare, islanzare, islanzigare, slangiai Definitzione bènnere o fàere làngiu, marriu Sinònimos e contràrios apedhuncare, illagnare, irromasire, isminunchire, ispurpire, istincare, scalaxiri, slangiri | ctr. ingrassai Frases su pentzare meda a su pitzocu la fut finíndhela e si fut irlanzandhe Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu maigrir Ingresu to make thinner Ispagnolu adelgazar Italianu dimagrire Tedescu abnehmen.

illanivuzàre , vrb Definitzione essire totu a pendhiligiones, nau de cosa téssia, de bestimentu, isconciare de tessidura; cricare chistiones, ‘lanas’, in su foedhare Sinònimos e contràrios ilbulzare, irfilusare, isfiocare, istèssere, istramai, sfibicitai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu effranger Ingresu to fringe Ispagnolu desflecar, deshilacharse Italianu sfrangiare Tedescu ausfransen.

illascàre , vrb Definitzione fàere prus lascu, istesiare una cosa de un’àtera, fàere calecuna cosa prus pagu bortas; fintzes lassare andhare, giare calecuna cosa, giare su cuntentu Sinònimos e contràrios allascai, arrairi, illentiare, iscanzare, isciagai, istesiai / allatzicare, menguai | ctr. acurtziare, afíere, intibbiri, sizire Frases sunt isetandhe a lis illascare su presorju ◊ illascàdebbos! ◊ illasca sa vite ca est tropu afissa!◊ no resesso a illascare custu nodu pro l'isòrbere ca sa fune si est ifusta, at ufradu e at afissu de prus 2. impessu si est sapiu in bratzos de su babbu, su criedhu si est illascau a prànghere 3. isse unu tempus ndhe fit sèmpere in domo, ma dae carchi tempus in goi at illascadu ◊ fint sèmpere paris, ma de candho ant brigadu ant illascadu e como petzi si agatant pro chistiones de faina 4. babbu no s'illascaiat meda ca dinari a comporare bitzicreta no ndhe aiat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu desserrer, lâcher Ingresu to loosen, to thin (out), to cut down on Ispagnolu aflojar, espaciar, largar Italianu allentare, diradare, mollare Tedescu lockern, lichten, nachlassen.

illascinàre , vrb: illassinare, illassinzare, illassizare Definitzione nau de css. cosa, su si mòvere o andhare a tragu in logu lisu (o de cosa lisa), a illascinadura, mescamente orruendho, candho su pei no abbarrat postu firmu Sinònimos e contràrios allescinai, illiscigare, illuscigare, iscadriare, iscrafuzire, istrissinare, lassingiare, lissiai 1, lissiniri, rascinare Frases prus atintzione aiant postu passanne in su ponte de ferru ca podiat fàghere illassinzare sos cadhos ◊ in su mudore de sa cussorza s'intenniat solu su cróculu de sa funtana pàsida illassizanne ◊ passaiamus tota sa die gioghendhe a boces de nie, proendhe fintzas a illascinare in calchi faladolza Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu glisser Ingresu to slide Ispagnolu deslizar Italianu sdrucciolare, scivolare Tedescu gleiten, rutschen.

illatàre , vrb: illatiare 1 Definitzione passare su late de sa crachina (o àteru deasi) a is muros (o fintzes ischedrare) Sinònimos e contràrios albinare, argidhai, tunicare / illatinare, imbarchinai Frases mi ant illatadu sa domo ma mi l'ant fata a tretos ◊ sos aposentos dhos ant illatiaos a crachina (D.Boeddu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu blanchir, badigeonner Ingresu to paint Ispagnolu encalar, blanquear Italianu imbiancare, tinteggiare Tedescu anstreichen.

illatzàre , vrb: islatzare Definitzione segare faendho a tiradura, istirandho, tirandho forte; fintzes fàere prus lasca sa cosa prantada po crèschere méngius; a logos fintzes tzucare, andharesiche, istesiare Sinònimos e contràrios afrapare, iscorriai, iscrúfere, isfrapare, istratzare Frases custu muncaloru s'illatzat apenas chi lu tocant ◊ nois semus che modhímine illatzadu cun sa tràmula noa ancora in sinu ◊ si ti aferras a débbile ratu, su ratu si ndhe illatzat dae sa nae! 2. abbratzo su logu assoladu de nida chijina pintada dae luna illatzendhe Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu déchirer Ingresu to rip Ispagnolu desgarrar Italianu lacerare, stracciare Tedescu zerfetzen, zerreißen.

illauníre , vrb Definitzione fàere débbile, chentza fortza Sinònimos e contràrios ifrachire, indebbilitare, irdebbilitai, ispoderire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu affaiblir Ingresu to weaken Ispagnolu debilitar Italianu svigorire Tedescu schwächen.

illebberàre , vrb: illeverare, illibberare, illibertai, illibertare, illivertare Definitzione fàere o essire líbberos; iscabbúllere de ccn. cosa ma mescamente fàere su fedu (nau de is féminas príngias) Sinònimos e contràrios allibberai, ifrancare, iscabbúllere, libberai / iglierare, infendiai, insinnigare, libbertari 1 2. dimandhamus a Deus de nos illibberare dae totu sos males ◊ pacas dies apustis chi aviat illebberau, sa mama si fit morta ◊ mama s'est illeverada e so naschiu ego Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu libérer Ingresu to free Ispagnolu liberar Italianu liberare Tedescu befreien.

illebiàre , vrb: illepiare, illeviare Definitzione fàere prus pagu grae unu pesu, ma pruschetotu unu dolore, una suferéntzia, unu male; menguare o abbrandhare ccn. cosa (es. tempus malu) Sinònimos e contràrios abbacare, abblandai, abbonantzai, achietai, aliviai, alixerai, allebiae, allenare, apachiare, assebiai, asselenare, assussegai / artziare / ilgarriare | ctr. ingrajai, peorare Frases illebiade su carru ue sos boes no bi la faghent prus a tirare 2. lassàdemi a gosare sas notas de sa música chi illébiat s'ànima! ◊ coro, fache a manera chi sia illepiau ca so in pena! ◊ inoche m'illévio e mi paso su póliu de sos annos colaos ◊ illebiadu li at, cussu dolore, a mamma tua? ◊ solu tue m'illébias sa munza! ◊ a dogni tribbuladu paghe e gosu a dare sempre su médiu faghe illebiendhe a totu sos afannos! (Gv.Piredda) 3. no ti tuches como ca est proindhe meda: iseta a illebiare! 4. su babbu at aggarrau su pitzinnu, l'at illebiau in artu e li at imbucau a basos Tradutziones Frantzesu soulager, alléger Ingresu to relieve Ispagnolu aliviar Italianu alleviare, risollevare, alleggerire Tedescu erleichtern, wiederaufrichten.

illenàre , vrb: illeniare Definitzione ifritare o callentare fintzes a èssere tébiu; nau pruschetotu de unu dolore, menguare, dòlere prus pagu, fintzes fortzare prus pagu tirandho calecuna cosa, lassare andhare Sinònimos e contràrios intebiai, isalenare / abbacai, abblandai, abbonantzai, achedare, allebiae, apachiare, apasaogare, asselenare, asseliare, assussegai, illebiare / abbambiai 1, aflusciai | ctr. imbudhighinare / ingrajai, peorare 2. chie podiat illenare su dolore tuo? 3. si l'illenas sa bríglia cust'ebba curret Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu adoucir, calmer Ingresu to soothe Ispagnolu aliviar Italianu lenire Tedescu lindern.

illepedhàre , vrb Definitzione segare, fàere a orrughedhos a lepedha Sinònimos e contràrios aferritai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coupailler Ingresu to chop (up) Ispagnolu cortajear Italianu tagliuzzare Tedescu zerschneiden.

illeriàre , vrb: illoriare Definitzione nàrrere isciolórios, istare unu pagu a giogu in cunfiantza; fintzes foedhare meda, a tropu, po cosas de pagu contu Sinònimos e contràrios astrologare, cregantae, ibentiare, illeredhiare, istralobbiare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dire des bêtises Ingresu to talk nonsense Ispagnolu decir tonterías Italianu dire sciocchézze, scemènze, dilungarsi Tedescu Dummheiten reden.

illertíre , vrb: illestire, illirtire Definitzione fàere su logu límpiu, pinnigare totu s’àliga, su bascaràmene; iscabbúllere de ccn. cosa, fintzes fàere su fedu Sinònimos e contràrios ilbratare, illertare, illitiare, iserrinire, ispatare, limpiai / allichidie / disgagiai, ifrancare, iscabbúllere / illierai, insinnigare, iscendiai Frases pro illertire cussu logu bi cheret duas pessones ca bi at arga meda ◊ sicomente tenia bisonzos metas de fàchere no apo pótitu illestire su locu ◊ sas féminas sigheint a illirtire sos aposentos 2. sos pecados mios fint unu muntone, un'ira, chi no resessia prus a mi ndhe illertire Tradutziones Frantzesu nettoyer Ingresu to clean (up) Ispagnolu limpiar Italianu ripulire Tedescu reinigen.

illestríre , vrb: illistrire Definitzione fàere prus lestru, impresse, fàere sa cosa in lestresa, cantu prima Sinònimos e contràrios acoidai, allestai, allestrire, apressare, apressibbiri, illestrare, incoire | ctr. istentare Frases comintzeit a timire e illestreit su passu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu accélérer Ingresu to quicken Ispagnolu darse prisa Italianu sveltire Tedescu beschleunigen.

illetimàre , vrb Definitzione fàere is gajas o pinnigas a sa gunnedha o àteru bestimentu Sinònimos e contràrios aggajai, apeciare, atavellai, irfrunzire, pressare Tradutziones Frantzesu plisser Ingresu to pleat Ispagnolu plisar Italianu pieghettare Tedescu fälteln.

illeuràre , vrb Definitzione istrecare is leas in sa terra arada o arandho Sinònimos e contràrios illocinare, ischelviare, launai, sleorai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu briser, écraser les mottes Ingresu to break clods Ispagnolu desterronar Italianu rómpere le zòlle Tedescu umgraben.

illezerigàre , vrb: illizerigare Definitzione fàere prus lébia una cosa, unu càrrigu, unu pesu, unu dispraxere Sinònimos e contràrios allezerigare, disaggraviare Frases amus barriadu a tropu su càmiu ma cheret illezerigadu ca sinono podet fàghere iscontzu in caminu ◊ li faghiat bene a nàrrere totu sas penas ca li pariat chi l'illizerigaiat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu alléger Ingresu to lighten Ispagnolu aligerar, aliviar Italianu alleggerire, sgravare Tedescu erleichtern.

illibriníre , vrb: illivrinire Definitzione essire de colore asulu de su fritu, mòrrere, èssere morindho de su fritu Sinònimos e contràrios allibidorare, allidigorae, ammalorai / abbidhiritzai, ammarmurai, ateterighedhare Frases pastore illivrinidu in sos montes Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu devenir livide Ingresu to make livid Ispagnolu amoratarse Italianu illividire Tedescu erbleichen, erblassen.

illichidàre , vrb: illiticare Definitzione fàere o lassare buidu un’istrégiu (o fintzes unu logu), bogandhondhe (totu o una parte) su chi dhu’est; nau de fémina, iscendiai, fàere su fígiu / i. un’isterzu, dae un’isterzu, a un’àteru isterzu Sinònimos e contràrios ibboidare, ilgavantare, sciusciai, scucurai, vasiai / iglierare, insinnigare, iscendiai | ctr. pienare Frases cheret illichidadu su binu a sas ampullas dae sa temezanedha ◊ in d-un'ingullita illíticant una tassa ◊ timiant de lis illiticare su portafógliu ◊ de cuss'abba illichidachendhe ca est tropu! 2. bènnida fit ràida e si fit fena illichidada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vider Ingresu to empty Ispagnolu vaciar Italianu vuotare Tedescu ausleeren.