illampizàre , vrb Definizione
fàere o mandhare coment'e lampos de lughe
Sinonimi e contrari
allampizare,
brigliai,
grigliare,
lúchere,
lutzigare
Frasi
sos ogros suos lúghidos che bidros illampizant che oro ◊ comente iscúrigat, carchi istedhu illampizat ◊ candho sulas, framma e ischintizas bolant, alluet ónnia cosichedha: intas tue, mofèndheti, illampizas!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
resplendir
Inglese
to shine
Spagnolo
resplandecer
Italiano
risplèndere
Tedesco
glänzen,
strahlen.
illangiàre , vrb: illanziare,
illanzigare,
irlanzare,
islanzare,
islanzigare,
slangiai Definizione
bènnere o fàere làngiu, marriu
Sinonimi e contrari
apedhuncare,
illagnare,
irromasire,
isminunchire,
ispurpire,
istincare,
scalaxiri,
slangiri
| ctr.
ingrassai
Frasi
su pentzare meda a su pitzocu la fut finíndhela e si fut irlanzandhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
maigrir
Inglese
to make thinner
Spagnolo
adelgazar
Italiano
dimagrire
Tedesco
abnehmen.
illanivuzàre , vrb Definizione
essire totu a pendhiligiones, nau de cosa téssia, de bestimentu, isconciare de tessidura; cricare chistiones, ‘lanas’, in su foedhare
Sinonimi e contrari
ilbulzare,
irfilusare,
isfiocare,
istèssere,
istramai,
sfibicitai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
effranger
Inglese
to fringe
Spagnolo
desflecar,
deshilacharse
Italiano
sfrangiare
Tedesco
ausfransen.
illascàre , vrb Definizione
fàere prus lascu, istesiare una cosa de un’àtera, fàere calecuna cosa prus pagu bortas; fintzes lassare andhare, giare calecuna cosa, giare su cuntentu
Sinonimi e contrari
allascai,
arrairi,
illentiare,
iscanzare,
isciagai,
istesiai
/
allatzicare,
menguai
| ctr.
acurtziare,
afíere,
intibbiri,
sizire
Frasi
sunt isetandhe a lis illascare su presorju ◊ illascàdebbos! ◊ illasca sa vite ca est tropu afissa!◊ no resesso a illascare custu nodu pro l'isòrbere ca sa fune si est ifusta, at ufradu e at afissu de prus
2.
impessu si est sapiu in bratzos de su babbu, su criedhu si est illascau a prànghere
3.
isse unu tempus ndhe fit sèmpere in domo, ma dae carchi tempus in goi at illascadu ◊ fint sèmpere paris, ma de candho ant brigadu ant illascadu e como petzi si agatant pro chistiones de faina
4.
babbu no s'illascaiat meda ca dinari a comporare bitzicreta no ndhe aiat
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
desserrer,
lâcher
Inglese
to loosen,
to thin (out),
to cut down on
Spagnolo
aflojar,
espaciar,
largar
Italiano
allentare,
diradare,
mollare
Tedesco
lockern,
lichten,
nachlassen.
illascinàre , vrb: illassinare,
illassinzare,
illassizare Definizione
nau de css. cosa, su si mòvere o andhare a tragu in logu lisu (o de cosa lisa), a illascinadura, mescamente orruendho, candho su pei no abbarrat postu firmu
Sinonimi e contrari
allescinai,
illiscigare,
illuscigare,
iscadriare,
iscrafuzire,
istrissinare,
lassingiare,
lissiai 1,
lissiniri,
rascinare
Frasi
prus atintzione aiant postu passanne in su ponte de ferru ca podiat fàghere illassinzare sos cadhos ◊ in su mudore de sa cussorza s'intenniat solu su cróculu de sa funtana pàsida illassizanne ◊ passaiamus tota sa die gioghendhe a boces de nie, proendhe fintzas a illascinare in calchi faladolza
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
glisser
Inglese
to slide
Spagnolo
deslizar
Italiano
sdrucciolare,
scivolare
Tedesco
gleiten,
rutschen.
illatàre , vrb: illatiare 1 Definizione
passare su late de sa crachina (o àteru deasi) a is muros (o fintzes ischedrare)
Sinonimi e contrari
albinare,
argidhai,
tunicare
/
illatinare,
imbarchinai
Frasi
mi ant illatadu sa domo ma mi l'ant fata a tretos ◊ sos aposentos dhos ant illatiaos a crachina (D.Boeddu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
blanchir,
badigeonner
Inglese
to paint
Spagnolo
encalar,
blanquear
Italiano
imbiancare,
tinteggiare
Tedesco
anstreichen.
illatzàre , vrb: islatzare Definizione
segare faendho a tiradura, istirandho, tirandho forte; fintzes fàere prus lasca sa cosa prantada po crèschere méngius; a logos fintzes tzucare, andharesiche, istesiare
Sinonimi e contrari
afrapare,
iscorriai,
iscrúfere,
isfrapare,
istratzare
Frasi
custu muncaloru s'illatzat apenas chi lu tocant ◊ nois semus che modhímine illatzadu cun sa tràmula noa ancora in sinu ◊ si ti aferras a débbile ratu, su ratu si ndhe illatzat dae sa nae!
2.
abbratzo su logu assoladu de nida chijina pintada dae luna illatzendhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
déchirer
Inglese
to rip
Spagnolo
desgarrar
Italiano
lacerare,
stracciare
Tedesco
zerfetzen,
zerreißen.
illauníre , vrb Definizione
fàere débbile, chentza fortza
Sinonimi e contrari
ifrachire,
indebbilitare,
irdebbilitai,
ispoderire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
affaiblir
Inglese
to weaken
Spagnolo
debilitar
Italiano
svigorire
Tedesco
schwächen.
illebberàre , vrb: illeverare,
illibberare,
illibertai,
illibertare,
illivertare Definizione
fàere o essire líbberos; iscabbúllere de ccn. cosa ma mescamente fàere su fedu (nau de is féminas príngias)
Sinonimi e contrari
allibberai,
ifrancare,
iscabbúllere,
libberai
/
iglierare,
infendiai,
insinnigare,
libbertari 1
2.
dimandhamus a Deus de nos illibberare dae totu sos males ◊ pacas dies apustis chi aviat illebberau, sa mama si fit morta ◊ mama s'est illeverada e so naschiu ego
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
libérer
Inglese
to free
Spagnolo
liberar
Italiano
liberare
Tedesco
befreien.
illebiàre , vrb: illepiare,
illeviare Definizione
fàere prus pagu grae unu pesu, ma pruschetotu unu dolore, una suferéntzia, unu male; menguare o abbrandhare ccn. cosa (es. tempus malu)
Sinonimi e contrari
abbacare,
abblandai,
abbonantzai,
achietai,
aliviai,
alixerai,
allebiae,
allenare,
apachiare,
assebiai,
asselenare,
assussegai
/
artziare
/
ilgarriare
| ctr.
ingrajai,
peorare
Frasi
illebiade su carru ue sos boes no bi la faghent prus a tirare
2.
lassàdemi a gosare sas notas de sa música chi illébiat s'ànima! ◊ coro, fache a manera chi sia illepiau ca so in pena! ◊ inoche m'illévio e mi paso su póliu de sos annos colaos ◊ illebiadu li at, cussu dolore, a mamma tua? ◊ solu tue m'illébias sa munza! ◊ a dogni tribbuladu paghe e gosu a dare sempre su médiu faghe illebiendhe a totu sos afannos! (Gv.Piredda)
3.
no ti tuches como ca est proindhe meda: iseta a illebiare!
4.
su babbu at aggarrau su pitzinnu, l'at illebiau in artu e li at imbucau a basos
Traduzioni
Francese
soulager,
alléger
Inglese
to relieve
Spagnolo
aliviar
Italiano
alleviare,
risollevare,
alleggerire
Tedesco
erleichtern,
wiederaufrichten.
illenàre , vrb: illeniare Definizione
ifritare o callentare fintzes a èssere tébiu; nau pruschetotu de unu dolore, menguare, dòlere prus pagu, fintzes fortzare prus pagu tirandho calecuna cosa, lassare andhare
Sinonimi e contrari
intebiai,
isalenare
/
abbacai,
abblandai,
abbonantzai,
achedare,
allebiae,
apachiare,
apasaogare,
asselenare,
asseliare,
assussegai,
illebiare
/
abbambiai 1,
aflusciai
| ctr.
imbudhighinare
/
ingrajai,
peorare
2.
chie podiat illenare su dolore tuo?
3.
si l'illenas sa bríglia cust'ebba curret
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
adoucir,
calmer
Inglese
to soothe
Spagnolo
aliviar
Italiano
lenire
Tedesco
lindern.
illepedhàre , vrb Definizione
segare, fàere a orrughedhos a lepedha
Sinonimi e contrari
aferritai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coupailler
Inglese
to chop (up)
Spagnolo
cortajear
Italiano
tagliuzzare
Tedesco
zerschneiden.
illeriàre , vrb: illoriare Definizione
nàrrere isciolórios, istare unu pagu a giogu in cunfiantza; fintzes foedhare meda, a tropu, po cosas de pagu contu
Sinonimi e contrari
astrologare,
cregantae,
ibentiare,
illeredhiare,
istralobbiare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dire des bêtises
Inglese
to talk nonsense
Spagnolo
decir tonterías
Italiano
dire sciocchézze,
scemènze,
dilungarsi
Tedesco
Dummheiten reden.
illertíre , vrb: illestire,
illirtire Definizione
fàere su logu límpiu, pinnigare totu s’àliga, su bascaràmene; iscabbúllere de ccn. cosa, fintzes fàere su fedu
Sinonimi e contrari
ilbratare,
illertare,
illitiare,
iserrinire,
ispatare,
limpiai
/
allichidie
/
disgagiai,
ifrancare,
iscabbúllere
/
illierai,
insinnigare,
iscendiai
Frasi
pro illertire cussu logu bi cheret duas pessones ca bi at arga meda ◊ sicomente tenia bisonzos metas de fàchere no apo pótitu illestire su locu ◊ sas féminas sigheint a illirtire sos aposentos
2.
sos pecados mios fint unu muntone, un'ira, chi no resessia prus a mi ndhe illertire
Traduzioni
Francese
nettoyer
Inglese
to clean (up)
Spagnolo
limpiar
Italiano
ripulire
Tedesco
reinigen.
illestríre , vrb: illistrire Definizione
fàere prus lestru, impresse, fàere sa cosa in lestresa, cantu prima
Sinonimi e contrari
acoidai,
allestai,
allestrire,
apressare,
apressibbiri,
illestrare,
incoire
| ctr.
istentare
Frasi
comintzeit a timire e illestreit su passu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
accélérer
Inglese
to quicken
Spagnolo
darse prisa
Italiano
sveltire
Tedesco
beschleunigen.
illetimàre , vrb Definizione
fàere is gajas o pinnigas a sa gunnedha o àteru bestimentu
Sinonimi e contrari
aggajai,
apeciare,
atavellai,
irfrunzire,
pressare
Traduzioni
Francese
plisser
Inglese
to pleat
Spagnolo
plisar
Italiano
pieghettare
Tedesco
fälteln.
illeuràre , vrb Definizione
istrecare is leas in sa terra arada o arandho
Sinonimi e contrari
illocinare,
ischelviare,
launai,
sleorai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
briser,
écraser les mottes
Inglese
to break clods
Spagnolo
desterronar
Italiano
rómpere le zòlle
Tedesco
umgraben.
illezerigàre , vrb: illizerigare Definizione
fàere prus lébia una cosa, unu càrrigu, unu pesu, unu dispraxere
Sinonimi e contrari
allezerigare,
disaggraviare
Frasi
amus barriadu a tropu su càmiu ma cheret illezerigadu ca sinono podet fàghere iscontzu in caminu ◊ li faghiat bene a nàrrere totu sas penas ca li pariat chi l'illizerigaiat
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
alléger
Inglese
to lighten
Spagnolo
aligerar,
aliviar
Italiano
alleggerire,
sgravare
Tedesco
erleichtern.
illibriníre , vrb: illivrinire Definizione
essire de colore asulu de su fritu, mòrrere, èssere morindho de su fritu
Sinonimi e contrari
allibidorare,
allidigorae,
ammalorai
/
abbidhiritzai,
ammarmurai,
ateterighedhare
Frasi
pastore illivrinidu in sos montes
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
devenir livide
Inglese
to make livid
Spagnolo
amoratarse
Italiano
illividire
Tedesco
erbleichen,
erblassen.
illichidàre , vrb: illiticare Definizione
fàere o lassare buidu un’istrégiu (o fintzes unu logu), bogandhondhe (totu o una parte) su chi dhu’est; nau de fémina, iscendiai, fàere su fígiu / i. un’isterzu, dae un’isterzu, a un’àteru isterzu
Sinonimi e contrari
ibboidare,
ilgavantare,
sciusciai,
scucurai,
vasiai
/
iglierare,
insinnigare,
iscendiai
| ctr.
pienare
Frasi
cheret illichidadu su binu a sas ampullas dae sa temezanedha ◊ in d-un'ingullita illíticant una tassa ◊ timiant de lis illiticare su portafógliu ◊ de cuss'abba illichidachendhe ca est tropu!
2.
bènnida fit ràida e si fit fena illichidada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vider
Inglese
to empty
Spagnolo
vaciar
Italiano
vuotare
Tedesco
ausleeren.