Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

iferchíre , vrb: ifirchire, ifischire, ifrechire, infelchire, inferchire, infeschire, infilchire, isfelchire Definitzione intrare o fichire una cosa in s’àtera, nau mescamente de su intrare unu cambu noàdile cun pagos ogos (istica, iferta) de una linna in su múzulu (o truncu immuciurrau) de un’àtera a manera chi in custa crescat sa matessi linna de su cambu nou; si narat fintzes de su vacinu chi si faet a is sanos po pigare s’infetu de una maladia chentza bènnere graves ma de abbarrare amparaos de no dh'aciapare prus Sinònimos e contràrios felchire, fichire, incirai, infèrchere, infèrrere, infrissire, innestare, schidonai, tzacare Maneras de nàrrere csn: i. sa sartitza = pònnere sa sartza o purpuza cundhida in s'istentina; i. s'acu = ifilare s'agu Frases sas dentes suas parent infeschidas ◊ sa pupiedha de istratzu zughiat aguzas ifischidas ◊ leat s'aguza e si che l'infilchit in sos benujos ◊ at intzichidu sa cresura de sazos chi no b'iferchit mancu su porcu ◊ at isfelchidu unu bículu de saltitza in s'ispidu 2. sonniaiat chi fit dendhe sa meighina, immamendhe, pudendhe, ifischendhe, binnennendhe (S.Patatu)◊ a iferchire sos ozastros a isse l'aiant imparau sos prades Ètimu ltn. infercire Tradutziones Frantzesu enfiler, greffer, ensacher, inoculer Ingresu to graft, to sack, to stick Ispagnolu espetar, injertar, inocular Italianu infilzare, innestare, insaccare, inoculare Tedescu aufziehen, veredeln, einimpfen.

ifermicàre , vrb Definitzione pònnere o fàere su greme in sa cosa Sinònimos e contràrios bermigare, bermire, imbremigai, mermire, soldire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire des vers Ingresu to become infested with worms Ispagnolu agusanarse Italianu invermire Tedescu wurmig werden.

ifertzíre , vrb: ifichire, ifretzire, ifrichire, ifricire, ifrigire, ifrissire, ifritzire, ifrucire, infertzire, infretzire, infriciri, infrigire, infrissire, infrissiri, infritzire, infritziri Definitzione intrare una cosa in ccn. àtera, púnghere ccn. cosa cun aina puntuda meda; unire cun puntos longos e lascos is orrugos de orrobba de unu bestimentu po dhos pòdere apustis cosire bene; foedhandho de pigiones, andhare e torrare a bólidos curtzos; in cobertantza, intrare in chistiones angenas Sinònimos e contràrios afritzire, intzudhire / apuntorgiai / frissai, iferchire, infrissai, schidonai | ctr. isfretzire Frases ispingi ispingi nc'est infrissiu in mesu a tanti genti 2. frimadí, deghinou t'infríciu coment'e una rana! ◊ fia infrissendu una tratalia po dh'arrustiri ◊ seu pighendi fragu de anguidha infrissida in s'ischidoni arrustendi ◊ pigae s'ischidone e ifichiedhu po dhu fàere a orrostu 3. oje a mi cheres a ifertzire e a cusire? ◊ menzus de comente cosis tue ifretzit àtere a manu istropiada! ◊ cun su sartigu t'infrissu su bruncu! ◊ su mastru de pannos est semper secandhe, azunghendhe e ifritzindhe 4. sos tzírrios de sas alasdepedhe m'infertzint sa gianna de s'ànima 5. càndhidas columbas ifertziant in su chelu, zocandhe 6. foras de su logu meu su sentimentu m'ifritzit sa carena, so in turmentu 7. no boliat a si che ifrichire in chistiones de is bighinos e méngius faiat su dovere suo Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu enfiler, faufiler, piquer Ingresu to stick, to tack, to quilt Ispagnolu espetar, hilvanar Italianu infilzare, imbastire, impuntire Tedescu aufziehen, heften, steppen

ifilàre , vrb: infibai, infilai, infilare Definitzione intrare su filu in s'ogu de s'agu, una cosa in ccn. àtera; andhare a una filada, a ccn. parte Sinònimos e contràrios intrae, isfilare Frases acosta e infibamí s'agu, ca dèu no nci biu! ◊ est de mirada firma po infilai agus ◊ resessit una fritza a che infilare in sos dóighi anedhos totu arreu ◊ a otant'annos ifilaiat s'agu chentza ortzales 2. cun s'achetu s'ifilat a cúrrere a boghes postas, situ a passu lestru de sos àteros Tradutziones Frantzesu enfiler Ingresu to thread Ispagnolu enhebrar, introducir Italianu infilare Tedescu einfädeln, stecken

ifiniàre, ifinigàre , vrb: irfiniare, irfinicare, irfinigare, isfinigai, isfinigare, issinigare, sfinigai Definitzione fàere fine, prus fine, menguare sa grussària; essire débbile, èssere pigau de sa debbilesa, bènnere mancu Sinònimos e contràrios afinai, afinicare, assilingare, assutighilare, infinigae, insutiligai, irrussare, isgumentare / dilmagiare | ctr. ingrussai Frases cun sa resolza Antiogu est ifinighendhe unu cantu de ozastru ◊ custa màniga cheret sighida a irfinigare pro intrare in sa forramenta ◊ sa fune si est irfinigada fintzas chi si est segada ◊ deo seo po m’issinigare! ◊ su cannone nostru est pro isfinigare su pane! 2. ifinigados che filu de seda, chentza prus alientu, andhant campandho de erbàgios e landhe (I.Patta)◊ ci mi pogno a ne dhos ghiare a sa giauna a domo issoro s'ant a issinigare in camminu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu réduire, diminuer Ingresu to thin Ispagnolu adelgazar Italianu assottigliare Tedescu dünner machen.

ifiudàre , vrb: imbiudare, infiudai, inviudai Definitzione abbarrare chentza pobidhu o chentza pobidha po morte de s’unu o de s’àtera Sinònimos e contràrios imbatiare, sciudai, sviurai Frases apena s'est imbiudau at béndhiu su bestiàmene ◊ mi seo immalaidada meda e fust acanta de t'ifiudare! ◊ s'ómine chi s'ifiudat no torrat prus de giudu ◊ cumenti est chi ti ses infiudada? Ètimu ctl., spn. Tradutziones Frantzesu être veuf Ingresu to be left a widow (er) Ispagnolu enviudar Italianu rimanére védovi Tedescu verwitwen.

ifogíre , vrb: infogire, infolliri, infozire Definitzione bogare fògia, fàere sa fògia, nau de su matedu Sinònimos e contràrios fozire, infollai, infollitai | ctr. irfozire Frases sa mata si est torrada a infolliri Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu feuiller Ingresu to bear leaves Ispagnolu poblar, verdear Italianu frondeggiare, fogliare Tedescu sich belauben.

iformàre , vrb: informai, informare Definitzione giare novas, iscedas, fàere ischire cosas Sinònimos e contràrios istruire 1 Tradutziones Frantzesu informer Ingresu to inform Ispagnolu informar Italianu informare Tedescu informieren.

iformicàre , vrb: ifurmicare, informigai, informigare, infromigai Definitzione batire un’arremu, mescamente postu male chi no passat bene su sàmbene, de pàrrere coment’e prenu de formiga andhandho, ispirtindho Sinònimos e contràrios abborticare, addormicare, addrommentire, ammartusinare, immortigare, indormicare Frases m'infromigant is manus, si asullant is didus ◊ dhi at infromigau totu una camba, unu bratzu, sa metadi de sa faci, e su dotori no at connotu ca portàt un'itus! ◊ si tocàt e dhi pariat de portai piu in faci e fiat totu infromigau! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu engourdir Ingresu to numb Ispagnolu entumecerse Italianu intorpidire Tedescu gefühllos machen.

iforràre , vrb: ifurrare, ilfurrare, inforrai, inforrare, inforrari, infurrare Definitzione su intrare o pònnere sa cosa (pruschetotu su pane) in su forru a còere o fintzes po asciutare bene / a./c. cun ilfurrare a logos narant bogare de su forru; pàrrere dimóniu ifurrendhe pilarda = arrennegadu meda Sinònimos e contràrios inturrare | ctr. irfurrare, sciorrai Frases cussa fémina candho cochent su pane la mutint a ifurrare ◊ su pane s'iforrat crú e si ndhe bogat cotu ◊ sa buca de su forru essit a sa lolla e acanta dhui est sa paja de inforrai e is fruconis ◊ su pani s'inforrat cun sa pàlia ◊ finidu de inforrare, tia Tatónia che franghiat sos istrezos ◊ apustis incunzadu, pro pònnere su pane in sa mesa tocat a prugare, samunare, maghinare, suíghere, infurrare… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enfourner Ingresu to bake Ispagnolu enhornar, cocer el pan Italianu infornare Tedescu einschieben.

iforrogàre , vrb: irforrocare, irforroncare, isforrogare, isforrogiare, isforroxare, sfarrogai Definitzione cricare sa cosa movendho totu a morigadura, de mala manera, chentza critériu o, si est in terra, faendho fossos movendho sa terra che is porcos cun su murru / i. sas dentes = isfustigonai is dentis Sinònimos e contràrios corrovai, farrogai, forroconare, irforronconare, iscrucuzonare, isforrotulare, sciorrogai, sforrogonai / chilcare Frases est isforrojendhe ludu chirchendhe oro ◊ est isforrojendhe in sa piae nostra cun sa lepa ◊ ereditei un'aradu de linna e gai dai s'edade pitzinna apo sempre sa terra isforrogiadu e assulcadu cun pretzisa sinna (Pazzola)◊ candho pesso a tzertas cosas m'irforroco sas petorras 2. fit isforrojendhe in sos ammentos suos ◊ m'irforrocat s'irgràmiu de una cria, su túnchiu amorosu de sa mama ◊ ite cherites, irforroncare in s'ànima sua?! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fureter, farfouiller Ingresu to rummage, to grub Ispagnolu hurgar Italianu frugolare Tedescu kramen.

ifossàre , vrb: irfossare, isfossai, isfossare, sfossai Definitzione fàere fossu, fossos, foradas, irforrare Sinònimos e contràrios afosciae, iscafudare, isfosciudae, isfossighinare, istofare, istuvucare, sfossonai, stuviolai | ctr. imparisai, parizare Frases sos porcos sont irfossanne totu su locu ◊ su gatulinu est isfossandhe sa terra móida pro fàchere sos bisonzos suos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu creuser Ingresu to dig Ispagnolu agujerear, excavar, ahuecar Italianu scavare, far fòssi Tedescu ausheben.

ifrachíre , vrb: infrachiri, inflachiri, irfrachire Definitzione fàere o essire fracu, débbile, lenu, de pagu fortza, pigare a frachesa; leare sa conca, fàere sa conca a brodu Sinònimos e contràrios afrachiai, flachèssiri, indebbilitai, inflachèssiri / atambainare, scilibriri Frases issu at deretadu a s’ifrachire e sa fortza sua si ch’est istirida ◊ sa fémina si fiat infrachia e aturàt crocada 2. custu arrexonamentu mi est infrachendi sa conca, ita dannu! ◊ zughet sos bratzos ifrachidos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu débiliter Ingresu to enfeeble, to weaken Ispagnolu debilitar Italianu debilitare Tedescu schwächen.

ifricatzàre , vrb: ifrigaciare, ifrigociare, ifrigotzare, ilfrigatzare, isfrigatzare Definitzione frigare meda e a fortza Sinònimos e contràrios afrigongiai, carasiai, friai, frigatzare, frichizare, frigatzare, scrovinai, sfrigongiai Frases s'ifricatzaiat s'ischina cun sas manos ◊ pro si fàghere s'alva s'ilfrigatzat su sabone a pinzellu ◊ s'afare est fatu! - at rispostu isfrigatzèndhesi sas manos dai sa cuntentesa ◊ si at ifrigociau is manos, prexau ◊ su ferru, ifrigociau in sa pedra, bogat ischintídhias Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu frotter Ingresu to rub Ispagnolu frotar Italianu strofinare Tedescu abreiben.

ifridàre , vrb: ifritare, infridai, infritare, isciadrai, isfridare, isfritare, sfridai Definitzione su abbasciare sa temperadura, su pèrdere o fàere pèrdere calore; nau in cobertantza, pèrdere s’istima, s’interessamentu po unu, po ccn. cosa / ifridare su sàmbene = pònniri pentzamentu, pistighíngiu, fàere pentzare in su malu Sinònimos e contràrios afritare, fritire 1, irbudhidae, isfriorzare, isfritire, stebidai | ctr. caglientai, imbudhighinare Frases su tempus si che ifritat comente intrat zerru ◊ no s'isfritat, no brujat, no at paura chi li apítzighet màcula peruna ◊ si est budhidu ifritadilu! ◊ su tempus at ifritadu ◊ fiaus in mari isciadrendu 2. de issos puru si ndh'est infritadu ◊ disgustu nisciunu ne suspetu isfridat s'afetu! ◊ sa chistione no cheret lassada ifritare! ◊ aintro de note at inténdhiu unu cane a gúgulos malos e dhi at ifridau su sàmbene ◊ su sentidu sou at fatu a s'ifrita ifrita e como no torrat mancu a crésia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu refroidir Ingresu to make cold Ispagnolu enfriar, refriar Italianu raffreddare, sfreddare Tedescu abkühlen (lassen).

ifriscàre , vrb: ilfriscare, infriscai, infriscare, isfriscare Definitzione fàere friscura, friscu, essire prus friscu Sinònimos e contràrios afriscai, afriscorai, arrefriscai, infriscorai | ctr. caentare, imbudhidai Frases s'abba de su riu fit bella pro abbare, samunare e isfriscare ◊ no sunt galu cudhas dies fritas de iberru, ma sunt comintzandhe a s'ifriscare ◊ su tempus at ifriscadu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rafraîchir Ingresu to cool Ispagnolu refrescar Italianu rinfrescare Tedescu kühler werden, abkühlen.

ifriscàre 1 , vrb: infrisciare Definitzione isserrare, serrare a friscu Sinònimos e contràrios acràere, afriscare, creari, imbarcionai, increai, serrai Frases ifriscachelu intro chi no si ndhe torret a essire! ◊ sos bellos esémpios tuos mi los apo infrisciados in sa mente (Mura) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enfermer Ingresu to shut in Ispagnolu encerrar Italianu rinchiùdere Tedescu einschließen.

ifrixàre , vrb: isfrisare, isvrixare Definitzione passare acanta meda, arrasigandho, agiummai tocandho Sinònimos e contràrios afrinare, afrinzare, atuciare, frasiari Frases li so passadu a fiancu ifrixèndhelu ◊ su cane ch'essit che allutu, si che betat a putu in d-unu buscu pariat chi l'aiat isvrixadu su raju ◊ su calore de sa tita mai isvrixada mi turmentat su coro ◊ si li acúrtziat su trau a deminos chi li fit isvrixendhe sos caltzones cun sos corros Tradutziones Frantzesu frôler Ingresu to graze Ispagnolu rozar Italianu sfiorare Tedescu streifen.

ifroscàre , vrb: irfroscare, isfroscare Definitzione bogare linna noa comente faent is matas creschendho: dhu narant fintzes de su crèschere de su cristianu; tènnere o fàere isfogu (nau de su cristianu ma fintzes de su tempus) Sinònimos e contràrios afroscare / irfocare, sciogai Frases azes a bíere ifroscandhe nobàdiles froghedhas ◊ custu est àlinu de sos frores ifroscandhe 2. sa famíllia est creschendhe e ifroscandhe e chin issa est irmanniandhe su bisonzu ◊ sos pitzinnos sunt in su mezus ifroscare 3. cussa casta de murtina corfit sos fràvicos dae sas radichinas e los fachet irfroscare 4. candho si est isfroscadu un'aizu de coro, intreit a sa domedha e si che drommeit ◊ como su tempus già at isfroscadu: est torradu in bonu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu développer Ingresu to develop Ispagnolu desarrollar Italianu sviluppare Tedescu entwickeln.

ifumentàre , vrb: ilfumentare, infumentare, isfumentare Definitzione fàere afumentu, prènnere su logu de fumu, pigare fumu; fàere fumu o afumentu a unu coment’e meighina; bínchere cun grandu facilidade, impresse, in ccn. cosa Sinònimos e contràrios afumare, afumentai Frases poniant su casu in su cannitu chi che fit in su cubone, a ilfumentare 2. ndhe ant batidu a su santu Manzella a los isfumentare ◊ pro su chi apo bidu ndhe cheria irfumentadu ◊ ca mi che so ammustérchidu, tziu Batore mi at irfumentadu 3. in sa falada a isse l'apo infumentadu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fumiger Ingresu to fumigate Ispagnolu fumigar Italianu espórre a suffumìgio Tedescu inhalieren

«« Torra a chircare