Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

graríre , vrb Definitzione betare o fàere gràrios Sinònimos e contràrios grariare / iscreulare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vagir, pleurnicher Ingresu to moan Ispagnolu dar vagidos, lloriquear Italianu vagire, frignare Tedescu wimmern.

gremédhu , agt Definitzione nau de cosa de còere sicada, àrrida (es. fae, chíghere), chi est de malu cotu, malu a còere Sinònimos e contràrios malacoi | ctr. coxibi Tradutziones Frantzesu de cuisson difficile Ingresu hard to cook Ispagnolu teniente, verriondo Italianu di diffìcile cottura Tedescu schwer kochbar.

grigliàre , vrb Sinònimos e contràrios brigliai*, lúchere, prelliai Frases grigliendhe a festa si che intrat su sole ◊ grígliat paghe e vida tra bélidas e sonizos de campagna fiorida ◊ sos nebodedhos li grígliant in giru a ciascu e festa ◊ grígliant in giru músicas e rimas in su santu trabàgliu e in s'isóriu (P.Casu) Tradutziones Frantzesu briller Ingresu to shine Ispagnolu brillar Italianu brillare Tedescu glänzen.

grisài 1, grisàre , vrb: crisare 1 Definitzione provare ischifu, agatare una cosa de gustu deasi malu de fàere agiummai a gana mala Sinònimos e contràrios abborrèschere, afeai, ascamare, aschiai, ghelestiare, ischifare, ispucire, orrèschere Frases a fortza de ndi papai, dhu seu fintzas grisendi ◊ àcua de grifoni no ndi poneus prus mancu a coxinai, de candu dh'eus grisada ◊ su pisedhu portàt facioni, dèu dhu grisai e no ndi papai ◊ in cussa figu sicada dhui apu agatau una musca e seu papendidha grisa grisa Tradutziones Frantzesu éprouver du dégoût Ingresu to loathe Ispagnolu sentir asco, repugnar Italianu schifare, aver ribrézzo Tedescu verschmähen.

grispisàre , vrb: crispiai Definitzione ispergiare abba o àteru Sinònimos e contràrios arrusciai, babbiscare, schiscinai, spripidhai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu asperger Ingresu to spray Ispagnolu salpicar, rociar Italianu spruzzare Tedescu spritzen.

gronníre , vrb: guarnire, guernire, guerniri Definitzione pònnere, cuncordare o aciúnghere cosa, pruschetotu po bellesa Sinònimos e contràrios guarnessire Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu garnir Ingresu to trim Ispagnolu guarnecer Italianu guarnire Tedescu garnieren.

grunàre , vrb Definitzione incrubare sa conca e s'ischina puru, unu pagu, a cara a denanti, nau fintzes de cumportamentu de chie si acunnortat de fàere sa volontade de is àteros Sinònimos e contràrios abbassiare, ancrucare, fritire, incruai, incrunai* Frases at grunadu sos ògios ◊ gruna sa fronte a sa divina voluntade! ◊ cheret chi deo m'ingrune a isse! Tradutziones Frantzesu baisser Ingresu to bow Ispagnolu inclinar, agachar Italianu inchinare Tedescu beugen, sich fügen.

grusàre , vrb: gruxare Definitzione incrubare, fàere abbasciare; serrare, nau prus che àteru de is liagas e feridas; iscorare, dispràxere meda coment'e faendho bregúngia / grusare sas pupias, sas pibiristas = serrai is ogus Sinònimos e contràrios dòrchere, imbasciai, incruai*, ingruxare, mugrare, pinnicai / serrai / scorai Frases sa fiara si est pesada a cadharida e già grusada ◊ presentendhe unu fiore si gruxant e saludant cun rispetu ◊ piús no gruxet su tuju a su pesante giuale chi li faghet sa carena a un'ancuju! (G.Oggiana)◊ gruxeit ancora de piús s'ischina suta de su tribàgliu 2. benidindhe che a tandho como puru a grusare sas pibiristas mias cun sa friscione de àteras vias! (G.Ruju)◊ bídere e faedhare ti cheria e grusare cun basos sas feridas! 3. no agato divagos si no cussos, avilidu e grusadu finas oe ◊ ponides sa betzesa in sacrifítziu grusèndhebbos su coro cun sa mente (A.Dettori)◊ at a finire su disterru chi nos grusat sas dies de sa vida! (P.Mossa)◊ mi so grusendhe cun tantos pensamentos Tradutziones Frantzesu baisser, mortifier, attrister Ingresu to lower, to make bitter, to sadden, to dishearten Ispagnolu bajar, cerrarse las heridas, humillar Italianu abbassare, avvilire, amareggiare Tedescu herunterlassen, beschämen, verbittern.

grusirài , vrb Definitzione abbaidare e cricare de ischire cosa, po curiosidade Tradutziones Frantzesu furetter, fouiner Ingresu to be curious Ispagnolu curiosear Italianu curiosare Tedescu lauschen.

gruspíre , vrb Definitzione fuliare cun fortza salia, a bortas fintzes coment'e singiale de disprétziu po gente o cosa, o fintzes po fuliare àteru chi si portat in buca Sinònimos e contràrios arruspire, carraschiare, gruspiare, iscupiri, ispudai, tzuspire Frases a mimme mi pacant e dego faco su dovere, non gruspo a su pratu ube mànico 2. su focu a trachedhu gruspiat sas ischintzidhas chi butabant in artu ◊ fit galu gruspindhe carchi bucone de ódiu Tradutziones Frantzesu cracher Ingresu to spit Ispagnolu escupir Italianu sputare Tedescu spucken, speien.

guardài , vrb: agguardai, guardare, guardiae, guardiai, guardiare Definitzione castiare siat po giare atentzione, custodiare e difèndhere, e siat po arrespetare, fàere su dovere; castiare po bíere; fintzes furriare, fàere furriare Sinònimos e contràrios acastiai, aggordai, amparai, badrare, chistie, coltoire, cultodiare / abbadiai, castiai Maneras de nàrrere csn: Deus ti ndhe guardet de!… = Deus ti ndhe colet de…; guardai is sentidus = contivizare su sentidu a manera de no adduire a su malu Frases si la cheres tènnere guardada, pone sas postas in dogni camminu ◊ àngiulu miu guardadori, guarda s'ànima mia! ◊ cussus funt ladronis e bolint guardiai is àterus! ◊ guarda e difendhe a mie ca m'incumandho a tie! 2. guarda is festas cumandadas! ◊ de precetu no ne apo guardau 3. los amus a bíere guardiandhe pro picare sas tratas 4. custa grotza po guardare s'abba… mancari passet su riu, totu li colat supra! (A.Cucca) Ètimu itl. guardare Tradutziones Frantzesu protéger Ingresu to protect Ispagnolu guardar, mirar Italianu protèggere Tedescu bewachen, hüten, bewahren, schützen.

guastài, guastàre , vrb Definitzione fàere guastu, iscónciu o dannu a calecuna cosa; pudrigare, nau de cosas de papare / pps. guastadu, guastau, guastu Sinònimos e contràrios addagnai, bastare 1, irguastae, iscunsertare, pèldere / ammagagnare | ctr. arragnare, aconciai Frases no est totu curpa de is fogus si sa campagna s'est guastendi ◊ amus guastu sa màchina a fortza de li pònnere bàrrios a tropu ◊ no la ponzas a segare cosa tosta, sa fórtighe, ca la guastas! ◊ sas arburedhas las at totu guastas su bentu ◊ custas lampadinas, po comenti funt postas, bastat chi si ndi guastit una e non si alluint mancu is àteras 2. cussu mànigu si est guastu, lassadu fora de su frigoríferu ◊ sa cosa cota puru cheret menzus posta in friscu, ca sinono si guastat Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu gâter, abîmer Ingresu to ruin, to spoil Ispagnolu estropear Italianu guastare, danneggiare, rovinare, avariare Tedescu beschädigen, verderben.

guciàre , vrb: gutare, gutiare, gutzare, gutziare Definitzione calare a istídhigu a istídhigu, lassare andhare s'istídhigu / pane gutiau = prus che àteru pane fine, de fresa, istidhiadu cun ozu, una paspiada de salipa e torradu a su fogu a sighire a assare Sinònimos e contràrios botiare, istedhiare, lutiare, strichidhai, sucutare Frases si est arressu acurtzu a unu muru gutianne de abba ◊ de s'oju lertzu li gutat donzi tantu una làgrima Ètimu ltn. *guttiare Tradutziones Frantzesu dégoutter Ingresu to drip Ispagnolu gotear Italianu gocciolare Tedescu tröpfeln.

gustài , vrb: gustare Definitzione papare, fàere s'ustu, papare a pràngiu; fintzes abbrovendhare; pigare gustu tastandho sa cosa de papare Sinònimos e contràrios assagiai, atastare, bustare, inciuciare, mascare, papai, ticare / immulzare / aggradae, piàchere Frases lassai is batallas e isterreisí po gustai! ◊ pudhu e pudhichina no si gustant de solu chilinzone ◊ nos gustamus de mura, de ficu e de pira ◊ chie est avesu a sa tropejalia no si gustat de pane sueradu ◊ a gustare nos daiant coconedha e casadina ◊ murgo, aproendho sos cadhos e sas bacas e mi nche gusto sos porcos 2. sa fruta est dulche a la gustare 3. leade su gafè, o sa birra o comente bos gustat! Ètimu ltn. gustare Tradutziones Frantzesu goûter, savourer Ingresu to taste Ispagnolu gustar, saborear Italianu gustare Tedescu schmecken.

guvernài , vrb: guvernare, guverrenare Definitzione su tènnere contu unu logu e sa gente chi dhue istat cun leis e poderes soberanos; atèndhere a ccn. o bestiàmene cun alimentu, a brovendha Sinònimos e contràrios contifizare, cuberrare Frases Sardigna nara, no ti ses abbida chi totu ti ant coglionadu, de sos chi ti ant guvernadu, fatèndhedi a iscarmentu, nara, ite mai ndh'as tentu francu de vanas promissas? 2. Giuanni Batista portada unu bestiri fatu de pilu de cammellu e a sintzu unu cintu de pedhi, si guvernada de pibitziris e de meli aresti (Ev) Ètimu ltn. gubernare Tradutziones Frantzesu gouverner Ingresu to govern Ispagnolu gobernar Italianu governare Tedescu regieren, besorgen, pflegen.

ibbagliàre , vrb: ibballiare, ilballiare, imbagliare, imballiare 1, irbagliae, irbagliai, irbagliare, irballare, isbagliai, isbagliare, isballiai, isballiare, sbagliai Definitzione fàere sa cosa male, de no torrare paris cun sa beridade o cun su giustu o cun su chi andhat bene / mi so irballadu = mi so fadhidu, apo irballadu Sinònimos e contràrios fadhie, ifartire, irbagiare, isdeinare | ctr. ingertai Frases bae e chilca cantos annos si agatat custu letu: si no m'imbàglio fit de nonnumannu ◊ vi cheret pacu e nudha a s'irbagliare ◊ isbàgliat fintzas su predi nendi sa missa ◊ so cumbintu chi at imbagliadu caminu ◊ donzunu est suzetu a irballare ◊ mih chi as imballiadu domo! ◊ cussu si l'at irbagliata mannu e longu cantu est! ◊ apo ibballiau po no cumprènnede Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu se tromper Ingresu to mistake Ispagnolu equivocarse Italianu sbagliare Tedescu irren (sich).

ibbeldonàre , vrb: irberdonare, irgherdonare, isardonare, isberdonare Definitzione bogare su berdone a sa mata de su suérgiu in su truncu po pòdere fàere su ortigu, o fintzes a sa linna segada po su fogu po no fàere tzintziedhu Sinònimos e contràrios ispedonare, istuvulare Frases custu est unu suélgiu sentza ibbeldonare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu décortiquer, démascler Ingresu to bark Ispagnolu descortezar Italianu decorticare Tedescu entrinden.

ibboidàre , vrb: ibbuidare, ilboidare, imboidare, imbudiae, imbudiai, imbuidare, irbodiare, irboidare, irboitare, irbuitare, irvoidare, irvoidari, isbodiare, isboidare, sboriai Definitzione bogare a fora su chi dhu’est aintru de unu logu, de una cosa, de un’istrégiu, fàere una cosa buida, andharesindhe lassandho su logu buidu, líbberu Sinònimos e contràrios abbuidai, ilgavantare, illichidare, istuvare, istuvudare, vasiai | ctr. pienare Frases at imboidadu sa cascita ◊ sa Sardigna l'ant imboidada de maigantas richesas, sos anzenos! ◊ isbodiade sas tassas pienas e pienade sas bódias! ◊ oe imboidamus su putu ◊ imbúdia una nue subra de su fogu! ◊ su bufóngiu meda at imbuidau is carradedhos ◊ aus ibbuidau sa bidha cun sa disterradura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vider Ingresu to empty Ispagnolu vaciar Italianu svuotare Tedescu entleeren.

ibbortàre , vrb: ilvoltare, ilvortare, irbortae, irbortai, irbortare, irvortare, irvostare, irvotare, isboltare, isbortare, isvoltare, isvostare, ivoltare Definitzione dare borta, cambiare bandha de un’andhóngiu, nau in su sensu de fàere una furriada, cambiare o fàere cambiare idea, decisione, cunditziones; giare istrobbu, fàere pèrdere tempus Sinònimos e contràrios istorrai, istransire / conchinare / furriai, tramudai | ctr. cumbínchede Frases cun promissas de pònnere indústrias sont ilvoltendhe sa zente dae campagna ◊ fit cojuendhe cun d-una bella giòvana ma sos parentes l'ant isboltadu ◊ innanti at detzisu e apustis si est isboltadu ◊ sa morte ebbia mi podet isboltare de mi cojare cun tegus! ◊ mi iais nau ca beniais ma bosi seis irbortaos ◊ su pitzinnu si est irvortatu e at cambiau in malu ◊ unu carabbineri at irvortau unu dellitu ◊ nche li fit incassatu in conca d'essire a bannitare e nessune fit reséssitu a l'irvortare 2. cussos chi leant a isvilu sos líbberos oe o cras s'isvoltant a àinos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu détourner, dissuader Ingresu to dissuade, to change one's mind Ispagnolu cambiar de idea, disuadir Italianu cambiare idèa, distògliere, dissuadére Tedescu abbringen, ablenken, abraten.

ibbrodhiài , vrb rfl: isbrodhiai Definitzione fàere calecuna cosa chentza dificurtade, bínchere is dificurtades a sa lestra Sinònimos e contràrios sbodhicai, spodhai Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu se débrouiller Ingresu to extricate oneself Ispagnolu desenredar Italianu districarsi, sbrogliarsi Tedescu sich entwirren, sich herausziehen.

«« Torra a chircare