Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

graríre , vrb Definition betare o fàere gràrios Synonyms e antonyms grariare / iscreulare Etymon srd. Translations French vagir, pleurnicher English to moan Spanish dar vagidos, lloriquear Italian vagire, frignare German wimmern.

gremédhu , agt Definition nau de cosa de còere sicada, àrrida (es. fae, chíghere), chi est de malu cotu, malu a còere Synonyms e antonyms malacoi | ctr. coxibi Translations French de cuisson difficile English hard to cook Spanish teniente, verriondo Italian di diffìcile cottura German schwer kochbar.

grigliàre , vrb Synonyms e antonyms brigliai*, lúchere, prelliai Sentences grigliendhe a festa si che intrat su sole ◊ grígliat paghe e vida tra bélidas e sonizos de campagna fiorida ◊ sos nebodedhos li grígliant in giru a ciascu e festa ◊ grígliant in giru músicas e rimas in su santu trabàgliu e in s'isóriu (P.Casu) Translations French briller English to shine Spanish brillar Italian brillare German glänzen.

grisài 1, grisàre , vrb: crisare 1 Definition provare ischifu, agatare una cosa de gustu deasi malu de fàere agiummai a gana mala Synonyms e antonyms abborrèschere, afeai, ascamare, aschiai, ghelestiare, ischifare, ispucire, orrèschere Sentences a fortza de ndi papai, dhu seu fintzas grisendi ◊ àcua de grifoni no ndi poneus prus mancu a coxinai, de candu dh'eus grisada ◊ su pisedhu portàt facioni, dèu dhu grisai e no ndi papai ◊ in cussa figu sicada dhui apu agatau una musca e seu papendidha grisa grisa Translations French éprouver du dégoût English to loathe Spanish sentir asco, repugnar Italian schifare, aver ribrézzo German verschmähen.

grispisàre , vrb: crispiai Definition ispergiare abba o àteru Synonyms e antonyms arrusciai, babbiscare, schiscinai, spripidhai Etymon srd. Translations French asperger English to spray Spanish salpicar, rociar Italian spruzzare German spritzen.

gronníre , vrb: guarnire, guernire, guerniri Definition pònnere, cuncordare o aciúnghere cosa, pruschetotu po bellesa Synonyms e antonyms guarnessire Etymon itl. Translations French garnir English to trim Spanish guarnecer Italian guarnire German garnieren.

grunàre , vrb Definition incrubare sa conca e s'ischina puru, unu pagu, a cara a denanti, nau fintzes de cumportamentu de chie si acunnortat de fàere sa volontade de is àteros Synonyms e antonyms abbassiare, ancrucare, fritire, incruai, incrunai* Sentences at grunadu sos ògios ◊ gruna sa fronte a sa divina voluntade! ◊ cheret chi deo m'ingrune a isse! Translations French baisser English to bow Spanish inclinar, agachar Italian inchinare German beugen, sich fügen.

grusàre , vrb: gruxare Definition incrubare, fàere abbasciare; serrare, nau prus che àteru de is liagas e feridas; iscorare, dispràxere meda coment'e faendho bregúngia / grusare sas pupias, sas pibiristas = serrai is ogus Synonyms e antonyms dòrchere, imbasciai, incruai*, ingruxare, mugrare, pinnicai / serrai / scorai Sentences sa fiara si est pesada a cadharida e già grusada ◊ presentendhe unu fiore si gruxant e saludant cun rispetu ◊ piús no gruxet su tuju a su pesante giuale chi li faghet sa carena a un'ancuju! (G.Oggiana)◊ gruxeit ancora de piús s'ischina suta de su tribàgliu 2. benidindhe che a tandho como puru a grusare sas pibiristas mias cun sa friscione de àteras vias! (G.Ruju)◊ bídere e faedhare ti cheria e grusare cun basos sas feridas! 3. no agato divagos si no cussos, avilidu e grusadu finas oe ◊ ponides sa betzesa in sacrifítziu grusèndhebbos su coro cun sa mente (A.Dettori)◊ at a finire su disterru chi nos grusat sas dies de sa vida! (P.Mossa)◊ mi so grusendhe cun tantos pensamentos Translations French baisser, mortifier, attrister English to lower, to make bitter, to sadden, to dishearten Spanish bajar, cerrarse las heridas, humillar Italian abbassare, avvilire, amareggiare German herunterlassen, beschämen, verbittern.

grusirài , vrb Definition abbaidare e cricare de ischire cosa, po curiosidade Translations French furetter, fouiner English to be curious Spanish curiosear Italian curiosare German lauschen.

gruspíre , vrb Definition fuliare cun fortza salia, a bortas fintzes coment'e singiale de disprétziu po gente o cosa, o fintzes po fuliare àteru chi si portat in buca Synonyms e antonyms arruspire, carraschiare, gruspiare, iscupiri, ispudai, tzuspire Sentences a mimme mi pacant e dego faco su dovere, non gruspo a su pratu ube mànico 2. su focu a trachedhu gruspiat sas ischintzidhas chi butabant in artu ◊ fit galu gruspindhe carchi bucone de ódiu Translations French cracher English to spit Spanish escupir Italian sputare German spucken, speien.

guardài , vrb: agguardai, guardare, guardiae, guardiai, guardiare Definition castiare siat po giare atentzione, custodiare e difèndhere, e siat po arrespetare, fàere su dovere; castiare po bíere; fintzes furriare, fàere furriare Synonyms e antonyms acastiai, aggordai, amparai, badrare, chistie, coltoire, cultodiare / abbadiai, castiai Idioms csn: Deus ti ndhe guardet de!… = Deus ti ndhe colet de…; guardai is sentidus = contivizare su sentidu a manera de no adduire a su malu Sentences si la cheres tènnere guardada, pone sas postas in dogni camminu ◊ àngiulu miu guardadori, guarda s'ànima mia! ◊ cussus funt ladronis e bolint guardiai is àterus! ◊ guarda e difendhe a mie ca m'incumandho a tie! 2. guarda is festas cumandadas! ◊ de precetu no ne apo guardau 3. los amus a bíere guardiandhe pro picare sas tratas 4. custa grotza po guardare s'abba… mancari passet su riu, totu li colat supra! (A.Cucca) Etymon itl. guardare Translations French protéger English to protect Spanish guardar, mirar Italian protèggere German bewachen, hüten, bewahren, schützen.

guastài, guastàre , vrb Definition fàere guastu, iscónciu o dannu a calecuna cosa; pudrigare, nau de cosas de papare / pps. guastadu, guastau, guastu Synonyms e antonyms addagnai, bastare 1, irguastae, iscunsertare, pèldere / ammagagnare | ctr. arragnare, aconciai Sentences no est totu curpa de is fogus si sa campagna s'est guastendi ◊ amus guastu sa màchina a fortza de li pònnere bàrrios a tropu ◊ no la ponzas a segare cosa tosta, sa fórtighe, ca la guastas! ◊ sas arburedhas las at totu guastas su bentu ◊ custas lampadinas, po comenti funt postas, bastat chi si ndi guastit una e non si alluint mancu is àteras 2. cussu mànigu si est guastu, lassadu fora de su frigoríferu ◊ sa cosa cota puru cheret menzus posta in friscu, ca sinono si guastat Etymon itl. Translations French gâter, abîmer English to ruin, to spoil Spanish estropear Italian guastare, danneggiare, rovinare, avariare German beschädigen, verderben.

guciàre , vrb: gutare, gutiare, gutzare, gutziare Definition calare a istídhigu a istídhigu, lassare andhare s'istídhigu / pane gutiau = prus che àteru pane fine, de fresa, istidhiadu cun ozu, una paspiada de salipa e torradu a su fogu a sighire a assare Synonyms e antonyms botiare, istedhiare, lutiare, strichidhai, sucutare Sentences si est arressu acurtzu a unu muru gutianne de abba ◊ de s'oju lertzu li gutat donzi tantu una làgrima Etymon ltn. *guttiare Translations French dégoutter English to drip Spanish gotear Italian gocciolare German tröpfeln.

gustài , vrb: gustare Definition papare, fàere s'ustu, papare a pràngiu; fintzes abbrovendhare; pigare gustu tastandho sa cosa de papare Synonyms e antonyms assagiai, atastare, bustare, inciuciare, mascare, papai, ticare / immulzare / aggradae, piàchere Sentences lassai is batallas e isterreisí po gustai! ◊ pudhu e pudhichina no si gustant de solu chilinzone ◊ nos gustamus de mura, de ficu e de pira ◊ chie est avesu a sa tropejalia no si gustat de pane sueradu ◊ a gustare nos daiant coconedha e casadina ◊ murgo, aproendho sos cadhos e sas bacas e mi nche gusto sos porcos 2. sa fruta est dulche a la gustare 3. leade su gafè, o sa birra o comente bos gustat! Etymon ltn. gustare Translations French goûter, savourer English to taste Spanish gustar, saborear Italian gustare German schmecken.

guvernài , vrb: guvernare, guverrenare Definition su tènnere contu unu logu e sa gente chi dhue istat cun leis e poderes soberanos; atèndhere a ccn. o bestiàmene cun alimentu, a brovendha Synonyms e antonyms contifizare, cuberrare Sentences Sardigna nara, no ti ses abbida chi totu ti ant coglionadu, de sos chi ti ant guvernadu, fatèndhedi a iscarmentu, nara, ite mai ndh'as tentu francu de vanas promissas? 2. Giuanni Batista portada unu bestiri fatu de pilu de cammellu e a sintzu unu cintu de pedhi, si guvernada de pibitziris e de meli aresti (Ev) Etymon ltn. gubernare Translations French gouverner English to govern Spanish gobernar Italian governare German regieren, besorgen, pflegen.

ibbagliàre , vrb: ibballiare, ilballiare, imbagliare, imballiare 1, irbagliae, irbagliai, irbagliare, irballare, isbagliai, isbagliare, isballiai, isballiare, sbagliai Definition fàere sa cosa male, de no torrare paris cun sa beridade o cun su giustu o cun su chi andhat bene / mi so irballadu = mi so fadhidu, apo irballadu Synonyms e antonyms fadhie, ifartire, irbagiare, isdeinare | ctr. ingertai Sentences bae e chilca cantos annos si agatat custu letu: si no m'imbàglio fit de nonnumannu ◊ vi cheret pacu e nudha a s'irbagliare ◊ isbàgliat fintzas su predi nendi sa missa ◊ so cumbintu chi at imbagliadu caminu ◊ donzunu est suzetu a irballare ◊ mih chi as imballiadu domo! ◊ cussu si l'at irbagliata mannu e longu cantu est! ◊ apo ibballiau po no cumprènnede Etymon itl. Translations French se tromper English to mistake Spanish equivocarse Italian sbagliare German irren (sich).

ibbeldonàre , vrb: irberdonare, irgherdonare, isardonare, isberdonare Definition bogare su berdone a sa mata de su suérgiu in su truncu po pòdere fàere su ortigu, o fintzes a sa linna segada po su fogu po no fàere tzintziedhu Synonyms e antonyms ispedonare, istuvulare Sentences custu est unu suélgiu sentza ibbeldonare Etymon srd. Translations French décortiquer, démascler English to bark Spanish descortezar Italian decorticare German entrinden.

ibboidàre , vrb: ibbuidare, ilboidare, imboidare, imbudiae, imbudiai, imbuidare, irbodiare, irboidare, irboitare, irbuitare, irvoidare, irvoidari, isbodiare, isboidare, sboriai Definition bogare a fora su chi dhu’est aintru de unu logu, de una cosa, de un’istrégiu, fàere una cosa buida, andharesindhe lassandho su logu buidu, líbberu Synonyms e antonyms abbuidai, ilgavantare, illichidare, istuvare, istuvudare, vasiai | ctr. pienare Sentences at imboidadu sa cascita ◊ sa Sardigna l'ant imboidada de maigantas richesas, sos anzenos! ◊ isbodiade sas tassas pienas e pienade sas bódias! ◊ oe imboidamus su putu ◊ imbúdia una nue subra de su fogu! ◊ su bufóngiu meda at imbuidau is carradedhos ◊ aus ibbuidau sa bidha cun sa disterradura Etymon srd. Translations French vider English to empty Spanish vaciar Italian svuotare German entleeren.

ibbortàre , vrb: ilvoltare, ilvortare, irbortae, irbortai, irbortare, irvortare, irvostare, irvotare, isboltare, isbortare, isvoltare, isvostare, ivoltare Definition dare borta, cambiare bandha de un’andhóngiu, nau in su sensu de fàere una furriada, cambiare o fàere cambiare idea, decisione, cunditziones; giare istrobbu, fàere pèrdere tempus Synonyms e antonyms istorrai, istransire / conchinare / furriai, tramudai | ctr. cumbínchede Sentences cun promissas de pònnere indústrias sont ilvoltendhe sa zente dae campagna ◊ fit cojuendhe cun d-una bella giòvana ma sos parentes l'ant isboltadu ◊ innanti at detzisu e apustis si est isboltadu ◊ sa morte ebbia mi podet isboltare de mi cojare cun tegus! ◊ mi iais nau ca beniais ma bosi seis irbortaos ◊ su pitzinnu si est irvortatu e at cambiau in malu ◊ unu carabbineri at irvortau unu dellitu ◊ nche li fit incassatu in conca d'essire a bannitare e nessune fit reséssitu a l'irvortare 2. cussos chi leant a isvilu sos líbberos oe o cras s'isvoltant a àinos Etymon srd. Translations French détourner, dissuader English to dissuade, to change one's mind Spanish cambiar de idea, disuadir Italian cambiare idèa, distògliere, dissuadére German abbringen, ablenken, abraten.

ibbrodhiài , vrb rfl: isbrodhiai Definition fàere calecuna cosa chentza dificurtade, bínchere is dificurtades a sa lestra Synonyms e antonyms sbodhicai, spodhai Etymon itl. Translations French se débrouiller English to extricate oneself Spanish desenredar Italian districarsi, sbrogliarsi German sich entwirren, sich herausziehen.