Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

garronài, garronàre , vrb Definition istare de una contonada a s'àtera, in giru, andhare de innòi e de inní Synonyms e antonyms arrochetai, arrociare, arrogliai, arruxulare, bagamundai, bandhulare, bantzillare, zirandhare Etymon srd. Translations French flâner English to loiter Spanish callejear Italian bighellonare German herumbummeln.

gavisàre , vrb rfl Synonyms e antonyms aggajare 1, allegrare, frogare, gosae, prexai Translations French se réjouir English to rejoice Spanish alegrarse, regocijarse Italian rallegrarsi German sich freuen.

gegherài , vrb: agegherai, geregare, giagarare, zacarare Definition bogare de mala manera, fàere fuire, pònnere in avolotu Synonyms e antonyms assulurgiare, giarigare, ixegherai, ispabuciare, isvalostiare, salargiare, stagiai, ussiare | ctr. asseliai, batire, cramare Sentences che l'ant giagaradu a sonos de tamburru e a frúscios ◊ mai bos giagaraia, ma cuntentu iscultaia sas bostras caras cantones (G.A.Cossu)◊ sa zente est giagarada dai pena in pena e tenet bisonzu de paghe! ◊ mi dispiaghet chi ti bida giagaradu e pessighidu! ◊ sos canes a úrulos che ant giagaradu su grodhe Etymon srd. Translations French effrayer, faire fuir English to support escaping Spanish echar, hacer huir Italian far fuggire German in die Flucht schlagen.

gelài 1, gelàre , vrb: zelare Definition àere, pònnere o sentire gelu, regelu contras a unu o calecuna cosa / g. male a unu = no piàghere; pro chi eo male ti gele = mancari no ti piaga Sentences fustei puru est istróllica, no s'iscít a chini istimat e a chini gelat: cussas puru funt fillas! ◊ "m'istimat, mi gelat" funt is fuedhus chi narant ispollendi unu frori po biri comenti arresurtat… Etymon itl. gelare Translations French avoir de l'aversion contre qqn., antipathie English to feel a strong dislike Spanish sentir antipatía Italian sentire avversióne, antipatìa, detestare German gefroren, eisig, Eis.

genài , vrb: agenare*, genare Definition giare ifadu, fàere istrobbu Synonyms e antonyms annischissai, ifadare, ifastizire, infestare, innaentare, pibincai, strobbai Sentences andhant a passu lestru: no dhus genant is botinus, tanti funt iscrutzus! Translations French agacer English to molest Spanish molestar Italian molestare German belästigen.

gessài , vrb: gessare, ghessare, ghisciare, ghissare, grisciare Definition furriare o incrubare s'istrégiu e betare a terra su chi dhu’est, ma fintzes su essire de s'abba o cosas deasi a sumidura, a biradura de un'istrégiu tropu prenu Synonyms e antonyms betae / besciare*, birare, butulai, rebbucare 1 / sfai, sumire Sentences mih chi ghissas su binu a terra! ◊ sos tubbos sont ghissanne trainos de petróliu ◊ grísciache s'abba! ◊ no che grisces su túcaru! ◊ sas mamas pianghent su sàmbene ghessau de sos fizos ◊ si as víviu tropu, a ghessare a fora, eh! ◊ li apo ghissau abba a manos a si sapunare 2. su late si che fit ghissendhe in su fogu ◊ s'abba sàssiat sos sartos assutos candho funtanas e putos ghissant e ingrussant sos pojos e sos rios (L.Loi) 3. sa cuba est gessendu Surnames and Proverbs prb: si nche ghissas s'ozu, disgràssia! Translations French renverser, déborder English to overflow, to pour Spanish verter, derramar Italian versare, traboccare German gießen, überlaufen.

geunàre , vrb: ageunare, giaunai, giaunare, giaunari, giunai, zaunare Definition abbarrare o istare chentza papare Synonyms e antonyms deinare 1, irgeunzare | ctr. ilgiunare, manicare, papae Sentences medas bortas giaunàt, candu no agatàt nemus de dhi donai unu strónciu de pani ◊ dónnia cenarba depes giaunare po su Cristu, morte e passione Etymon ltn. jejunare Translations French jeûner English to fast Spanish ayunar Italian digiunare German fasten.

ghelestiàre , vrb Definition fàere o provare àscamu, ischifu, crisare Synonyms e antonyms abborrèschere, afeai, aschiai, grisai 1, irdinzare, surreschiare Etymon srd. Translations French répugner English to disgust Spanish repugnar Italian ripugnare German anekeln.

gherràe, gherrài , vrb: gherrare, gherriai Definition peleare meda, fàere sacrifícios mannos mescamente trebballandho po campare, fàere cosa cun dificurtade manna; fàere gherra, iscórriu mannu de s'iscúdere e de fàere dannu; fàere gherra coment’e is militares, cun armamentos Synonyms e antonyms gherredhae, matanai, peleai, traballare / certai Sentences funt de diora a nosu gherrendusí ca nanca seus impiasteris ◊ sa vida gherrant a dogni manera, triballant totus, mannos e minores ◊ noso colaiamus comente potiamus, totu gherrandho chin sa manu nostra ca atros trabballos no si ndhe teniat ◊ Cristos sa bida za l'at gherrada! ◊ sos cumpanzos de sartu fint gherrandhe issos puru pro sa bida ◊ seus gherrandho po nos aumentae cussos cuatro sodhos ci nos daet su mere 2. istat in d-unu buturinu serradu chi su sole la gherrat a b'intrare 3. ganas de gherriai teneis? ◊ cussos pisedhos innantis fint zoghendhe paris e apustis si sunt totu gherrados ◊ sos lacanarzos si sunt brigados e gherrados puru 4. nche los ant picaos a totus, babbos, zòvanos e isposos, che bestiàmene a su masellu, a locos mai bidos e ne connotos, a gherrare frades Etymon spn. guerrear Translations French lutter, combattre English to war Spanish luchar, guerrear Italian lottare, combàttere, guerreggiare German kämpfen, ringen, im Kriege stehe

ghetài, ghetàre, ghetàri , vrb Definition lassare andhare a istràmpidu, a cropu, o imbolare de pitzu a bàsciu, de artu, fintzes faendho un’istrégiu a covecadura, a furriadura impresse de che orrúere su chi dhu’est, pròere puru; andhare de unu logu prus in artu a un'àteru prus in bàsciu (o pentzau deasi); pònnere is manos apitzu de calecuna cosa mescamente de mala manera, o fintzes su si giare a calecuna cosa de malu o pònnere cun gana meda a fàere cosa; nau de laores, giare una resa; ammostare calidades, capacidades, assimbigiare a ccn. Synonyms e antonyms betae, foliai / cabai, falare / abbranchiare, iscarrafiare / pròere / bufai | ctr. allogae, collire / alciare, ampiai Idioms csn: ghetai de cuadhu = betare, fagher rúere dae cadhu a chie bi est sétidu; ghetai a perda = iscúdere, tragare a pedra; ghetaisí a terra = isterrigorzàresi, pònneresi corcadu in terra; ghetare, ghetai apari = betare totu a unu muntone, isordulare totu, nàrrere afaiu; ghetai su cuadhu a s'ègua, su mascu a sa fémina = dàreli su mascru a l'improssimare; ghetàresi che tzurpu in festa = pigai cosa cun asuria; ghetai una cosa in faci a unu = argumentàreli una cosa in briga; ghetare una morte a unu = ghetai sa curpa, incurpai, acusaidhu de ai bociu a ccn.; ghetaisí contras a unu = andhare o essíreli in contràriu (o fintzas trubbaresili, lòmpereli a l'iscúdere, a tzumbare e gai); ghetare labore = seminai; ghetare a unu (a su babbu, a sa mama) = assimbillai, ghetai ària a unu; ghetai apalas una cosa = daresila a pérdida, no ndhe fàghere contu; ghetai s'afetu a ccn. = pònnere amore, istima, indiosàresi de ccn. Sentences cussa cosa ghetadha a is canis! ◊ nci ghetu is malloredhus a sa pingiada ◊ dona atentzioni ca nci ghetas custa cosa a terra! ◊ est ghetandhe abba a mojos ◊ sa noti fiat maba e su celu fiat ghetendu 2. dae montes sos pastores ghetant a campu ◊ remonie sos canes ca soe ghetandhe a ube sezis bois! 3. su sordau chi buscabat carchi die de lisséntzia ghetabat carchi arruncu de labore (F.Cambosu)◊ ses aici basucu de crèiri chi su dinai si potzat ghetai comenti si ghetat su fasolu, in terra 4. unu isceti si at a ghetai contras a mimi!…◊ toca, impostadí in tali logu ca nci ghetu su cani, si agataus sirboni! ◊ s'astore petarju est a rodeu, a gràrios, prontu a si ghetare ◊ su mascu de ghia nostu si ghetàt a sa genti, chi ndi atobiàt in su mòri 5. cussu est disisperau e si ghetat a su binu pro irmenticare ◊ saidada sa fà, nci ghetant is brobeis a su campu ◊ dónnia borta mi dhu ghetat in faci, ca nanca cussu mi at agiudau e dèu a issu no 6. su trigu ocannu at ghetau a dexi, s'annu passau a tréixi ◊ chi dónnia moi ghetit a coranta! ◊ coment'e ómine ghetabat pacu pupa, ma fit mannu de coro ◊ in logu de iscuriu arresplendori ghetas! 7. a chie at ghetau custa pitzinna goi balentiosa? 8. a su fizu li ghetant sa morte de un'ómine 9. chin cantu ghetamus apare no mediamus mai! ◊ su madiru de cussa iat ghetau s'afetu a un'àtera fémina Etymon ltn. *jectare Translations French jeter, descendre English to cast, to get down Spanish echar, bajar Italian gettare, scéndere German hinunterwerfen, herunterwerfen, herunterkommen, herabkommen, hinuntergehen, hinabgehen, Wegweiser.

ghiài , vrb: agghiai, ghiare Definition inditare su camminu bonu, acumpangiare in su camminu giustu, cossigiare su de fàere; fintzes bogare, fàere istesiare gente o animales, imbiare Synonyms e antonyms giúchere, leai / mandai Sentences su pastore fit ghiendhe sas berveghes a sa pastura ◊ su Segnore mi at ghiadu che Babbu ◊ sighi s'istiga de s'arte chi ghiat a portos de lugura! (P.Casu)◊ cherzo un'ispera de lughe chi mi ghiet ◊ at ghiadu sos sentidos mios in caminos de amore ◊ cun sa lughe de un'istedhu Deus los at ghiados a innue fit su pitzinnu 2. su libberedhu chi ti apo nadu ti che lu ghiant issos (M.Ghiacciu)◊ ti ghio sos menzus saludos!◊ Cristos at seberau dogi apóstulos po dhos ghiare a perdicare Etymon spn., ctl. Translations French conduire English to drive Spanish guiar Italian guidare German führen, leiten.

ghighinàre , vrb Definition mòvere a cropu, a iscutuladura; mòvere de una parte a s'àtera o faendho fàere giros a sa cosa; dhu narant fintzes po mòvere is sentidos Synonyms e antonyms chindhalare, sachedhare, scedassai, trumuinare Sentences ghighinare su chilibru, s'orju in sa canistedha ◊ bidia a mimme etotu ghighinandhe un'ispada che paladinu anticu 2. su coro, a tzocos gurdos, mi ghíghinat sa carena ◊ s'iscabessu de sa morte tua mi at fertu ghighinandhe sos ratos de su coro Etymon srd. Translations French secouer, agiter, brandir English to shake, to stir, to brandish Spanish sacudir, agitar Italian scuòtere, agitare, brandire German schütteln, schwenken, schwingen.

ghindhàre , vrb: chindhare* Definition mòvere sa cosa a morigadura, su si mòvere coment'e unu ixorbedrama po castiare o coment’e castiandho a un'àtera parte; ammachiare Synonyms e antonyms bortare, chindhalare, furriai, girai Sentences ponet su cugumedhu, lu fiagat, lu mustrat, lu ghindhat a donz'ala ◊ no si giraiat si no fit su bentu a lu fàghere ghindhare ◊ Toedhu si est ghindhadu a Bobbore a dimandhare ◊ isse est ghindhadu a insegus, ma sa vida sighit a innantis ◊ si ghindhat a isperiare e bidet duas pubas 2. su chi at tentu l'at ghindhadu sa vida che dai sa die a su note ◊ cussa de cantu est bella faghet ghindhare su chervedhu a la mirare Translations French tourner English to turn Spanish volverse, volverse loco Italian voltare German wenden, umwenden.

ghiràre , vrb Definition coment’e acabbare su giru, torrare (o fintzes portare cosa) a su logu inue s’istat, inue si faet abbitu / ghirare sa zanna = tambare, acostai sa porta Synonyms e antonyms arrefurai, contoniai, recoire, recòrdere, remuire / batire, poltare / afacai, tambai | ctr. essire, tocai 1 Sentences pessaio chi Bore fit ghirendhe ◊ ghirandhe de un'imperju s'est firmau in s'iscopile ◊ chin isse nos semus imbénnitos ghirànnennos ◊ in domo de s'emigradu fit unu solu s'isetu: ghirare! ◊ ghiràtebbos e corcatebbonche! ◊ candho li ghiro a tardu, sa fémina s'inchietat! 2. ghira sa zanna abbellu abbellu, ca pro s'allabentu tuo mi nche ischidas su pitzinnu 3. amus ghiradu linna ◊ e tue nche cheres ghirare s'istégliu chin sa moto? Etymon ltn. gyrare Translations French rentrer English to return Spanish volver, regresar Italian rientrare, far ritórno German zurückkehren.

ghirghilliàre , vrb Definition erriere a iscracàlios Synonyms e antonyms chighigliare, ghirghilliare, iscrocuedhai, isgangagliare Etymon srd. Translations French rire de façon bruyante, ricaner English to sneer Spanish reirse a carcajadas Italian rìdere rumorosaménte, sghignazzare German laut lachen.

ghisài, ghisàre , vrb Definition aprontare papares; in cobertantza, cumbinare o imbentare un’ingannu Synonyms e antonyms cochinare / trassai 2. sirena, ses cambiada: ghísami, edducas, su fele! Etymon ctl., spn. guisar Translations French cuisiner English to cook Spanish cocinar Italian cucinare German kochen, anzetteln.

giachíre , vrb Definition istare o abbarrare crocaos Synonyms e antonyms colcare | ctr. pesai Sentences est dóighi oras giachendhe Etymon ltn. iacere Translations French être couché English to lie Spanish yacer Italian giacére German liegen.

giaculàre , vrb Synonyms e antonyms isclamai, iscramorare Sentences "Biadu a chie torrat a domo sua!", giaculesit s'ómine serrenne sa gianna e lassenne annare sas valígias a istràmpidu ◊ sunt giaculendhe agiutóriu Translations French s'exclamer English to exclaim Spanish exclamar Italian esclamare German ausrufen.

giagàre , vrb: giagrare Definition betare su giagu (càgiu) a su late; cambiare cumportamentu in su sensu de si currègere, de pònnere conca, de arrexonare; brinchidare / giagare de chervedhos = callai a ciorbedhu, essiri giudisciosu Synonyms e antonyms abbeladinare, arruspiare, cagiare, ciacare 3, cragare*, pazare Sentences ndhe falat sa labia dae sa tríbide, giagat su late e daghi morit l'isfiorit chin sa múriga 2. cussu no giagat mai de chervedhos! 3. ant s'aera in pag'ora oscuradu niedhas nues, in su firmamentu giagat su lampu: in cussu mamentu paret su mundhu de fogu allumadu (P.Sulis) Translations French cailler English to curdle Spanish cuajar Italian quagliare German gerinnen.

giaitàre , vrb: ciaitare Definition pònnere is craos, firmare calecuna cosa cun is craos; firmare una cosa coment'e chi siat manténnia a craos Synonyms e antonyms cravillai, inclavai, obbilai Sentences a Cristos l'ant ruspiadu, presu e giaitadu a sa rughe 2. ite ratza de idea e de mania chi in conca giughet fissa e giaitada! (F.Sechi)◊ cussos sunt giaitados a su letu, màrturos a vida Etymon srd. Translations French clouer English to nail with big nails Spanish clavar Italian inchiodare con grossi chiodi German festnageln.