Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

ibbrotàre , vrb: imbrotare, irbrotare, isbrotare Definition nau de is linnas, de is matas, su essire o bogare cambos noos; su naschire de calecuna cosa (fintzes de unu sentidu) Synonyms e antonyms brionire, brotai*, essire, nàschere Sentences dae ue ses irbrotadu, úmulu mannu? ◊ su beranu est torradu a ibbrotare 2. sos pensamentos ndhe imbrotant e si faghent a peràulas Etymon srd. Translations French jaillir, naître English to gush Spanish brotar Italian scaturire German entspringen.

ibbutonàre , vrb: ilbutonare, irbutonare, isbutonare, sbutonai Definition bogare is butones de su trau po si ndhe bogare unu bestimentu chi ndhe portat o fintzes solu aperindhodhu; nau de is ogos de su matedu, isparare, bogare cambu nou Synonyms e antonyms iscanciai | ctr. abbutonai Sentences irbutona sa camisa, ca chentza irbutonare no ndh'essit! 2. de s'àlbure de s'amore isbutonada est sa sigunna gema! Translations French déboutonner English to unbutton Spanish desabrochar Italian sbottonare German aufknöpfen.

ibentiàre , vrb: ilbentiare, irbentiare, ilventiare, irventiare, isbentiare, isvantiare, isventiare, sbentiai Definition coment'e pèrdere bentu, pèrdere fragu, pèrdere sa fortza, s’efetu de s’àrculu (nau de is imbriagos puru), fintzes pigare ària, bentu Synonyms e antonyms iscoturare, istudinare, scexiai / bentiai, irvalorire, ispaporare / illeriare, irbasolare Sentences ti mandho a pistare giarra, gasi ibéntias!◊ una borta dau focu, a sa piatza li fachiant sas bentosas in costazos pro irbentiare ◊ impitat sèmpere ispíritu isventiadu pro cumpònnere sas drogas ◊ tupa s'ampulla de su binu ca sinono si che irbéntiat! ◊ pro lu fàghere isventiare, a s'imbriagu, che l'ant postu fora Etymon srd. Translations French s'éventer, s'évaporer English to lose scent (strenght), to evaporate, to fade (away) Spanish evaporarse Italian svaporare German ausdunsten, verdunsten, verrauchen.

ibentulài, ibentullàe , vrb: irbentugliai, irbentulare, irbentuliare, irventallai, irventulare, irventulliare, isbentulai, isbentulare, sbentuai Definition pigare bentu, tzantzigare o èssere tzantzigau po su bentu, fàere bentu (mòvere che ventàgliu, a iscutuladura) Synonyms e antonyms bolatzai, scentalliai / abentuai, afantallai, arrostai, imbentulare / iscutulare Sentences za irbentúliant, andhendhe in moto, cussos! ◊ za irbentúlias, oe, subra de sa cabertura cun custu bentu! ◊ si pesat custu bentu e comintzat a irbentuliare àrbules e prantones!… 2. intendhendho púligi e preugu is féminas si ndi pesant acamba irventallandu sa fardeta Etymon srd. Translations French éventer English to flutter Spanish orear, abanicarse Italian sventolare German schwenken.

iberràre , vrb: ierrae, ierrai, ierrare, ierrari, iverrare Definition passare su tempus de s’ierru Synonyms e antonyms imbierrare, irzerrare Sentences iberrabat sa robbedha in su cunzau a cara a sole ◊ ierrastus is crabas in bàsciu ◊ a ierrae si andhat a logu caente, a Campidanu ◊ si agatàt cun su tziu in sartu de Goni po ierrai su bestiàmini Etymon srd. Translations French hiverner, hiberner English to winter Spanish invernar Italian svernare German überwintern.

ibregungíre , vrb: ibrigonzire, ibrigungiri, irbirgonzire, irbregungiri, irbregunzire, irbrigonzire, sbregungiri Definition bogare in bregúngia, brigare a unu faendhodhu a bregúngia, de ndhe tènnere bregúngia Synonyms e antonyms abbilgonzare, abbirgonzire, afachilare, atzantarare, ilvilgonzare, rividire Sentences ses andhau a irbregunzire sa bidha! Etymon srd. Translations French couvrir de honte English to shame Spanish avergonzar, abochornar Italian svergognare German beschämen.

idalài, idalàri , vrb: irdalai, isdalare, sdalai Definition segare o ispuntare s’ala, is alas, fèrrere a s’ala; nau de gente, immarrire meda, pònnere o tènnere unu dolore chi no lassat camminare o trebballare Synonyms e antonyms iderrigari, isalare 2. s'àbbile fit débbile e totu isdalada ◊ soi totu irdalada, soi morendumí! Etymon srd. Translations French rogner les ailes English to clip (wings) Spanish cortar las alas Italian tarpare le ali German beschneiden.

idarrocài , vrb: idorrocai, irdorrocai, isdorrocai, sderrocai Definition betare o orrúere a terra a isconciadura, nau mescamente de fràigos o àteras cosas mannas Synonyms e antonyms derrocai, destrui, irfàchere, isciarrocai, isciasciai, isciuchiare, isconciare, isciusciai, torrocai 2. si podit isciri chini est chi nci at isdorrocau cussu sciacu mannu de àcua a mesu de s'arruga? Etymon srd. Translations French démolir English to dismantle Spanish abatir, derrocar, derribar Italian diroccare German niederreißen.

iddoàre , vrb: ildoare, irdoare, irdogare, isdoare, sdogai Definition essire o bogare de pare is doas (nau de carrada); nau in cobertantza, apèrrere, bogare de pare, fàere a orrugos de su cropu o de s’orruta, nau de ccn. crepare de su tzacu o de àteru Synonyms e antonyms cherpai, ildeossare, isdegorare, isteressare Sentences mai carrada apo bidu ildoendhe ◊ est a puntu de s'irdogare che una cupa, imbriacu! 2. sa gente tostada de s'errisu agiummai si dhue iddoànt candho iant inténdiu sa cosa ◊ su coro mi si fit irdoganne dae sa gana de li nàrrere chi emmo ◊ indunindunu, iscostiànnesi che pípera, su babbu si fit irdogatu: si fint pesatas sas tràchitas de sas voches (A.Pau) Etymon srd. Translations French enlever les douves, démolir, écraser English to smash, to unstave Spanish quitar las duelas, romper, destrozar Italian sdogare, sfracellare, sfasciare German die Dauben entfernen von, zertrümmern, zerbrechen.

ideài , vrb: ideare Definition cuncordare calecuna cosa in sa mente, pentzare, imbentare calecuna cosa de fàere Synonyms e antonyms imbentai, immaginai, meledai, penciai, tramesare Sentences s’assúconu chi at leatu sa mascaredha bidenne cudha tzerpe non si potet mancu ideare! Translations French concevoir, inventer English to conceive Spanish idear Italian ideare German ausdenken.

iderrigàri , vrb: irderrigai, irdirricare, sdarrigai Definition fàere a dolore o pònnere dolore mannu a errigos, a s’ischina in su tretu de is errigos Synonyms e antonyms illumbai, illumbedhare, irrenare, isarrigai, iscrocare 1, isderenare Sentences is massaus si funt irderrigaus carrixandu Etymon ltn. *ex derenare Translations French causer mal aux reins English to weary Spanish doler los riñones desriñonar Italian direnare German kreuzlahm machen.

idossinàre , vrb: sdossinai Definition bogare o ispicigare is ossos de sa prupa, de sa petza Synonyms e antonyms desossai, irdossorae, isossare, isprupare Sentences su mannale tocat a dh'illadarare, isprupare, idossinare e idogiare Etymon srd. Translations French désosser English to bone Spanish deshuesar Italian disossare German entbeinen.

ifachilàre , vrb: ifachilliare Definition betare in cara, nàrrere in cara a unu su male chi at fatu coment’e brigandhodhu e faendhodhu a bregúngia, lígere sa vida, bogare in bregúngia a ccn. Synonyms e antonyms abbirgonzire, afachilare, refaciai Sentences su maridu a boches artas candho ghirabat l'ifachilliabat totu su chi fachiat, ca nanchi fit male fatu ◊ criticabant e ifachilliabant sa miséria a chie la zuchiat pitzicada a costas Etymon srd. Translations French reprocher, jeter à la figure English to fling in s.o's face (stg) Spanish reprochar Italian rinfacciare German vorhalten.

ifadàre , vrb: infadai, infadare, irfadare, isfadare Definition giare istrobbu, ifadu; prnl., pèrdere sa passiéntzia o orròschere po istrobbu forte o a sa sighia Synonyms e antonyms abbatazare, abbeciare, agenare, annischissai, aporrare, apurrire, ifastizire, impeltinare, imperperiae, innaentare, irfadèschere, ivilire, malifestai, pibincai, pertojare, suberiare Sentences benzo a t'infadare si mi podes agatare unu catedhu 2. ndhe so isfadada de fàghere sa teraca! ◊ sos pitzinnos lillos passizat, los zocat, e candho si ndhe irfadat los zuchet a sa tzia ◊ s'infadeit de sos imbóligos de sos avocados ◊ su mese at comintzadu faghindhe dies bellas, ma a sa fine si est isfadadu Etymon spn. enfadar Translations French agacer, déranger English to annoy Spanish fastidiar, molestar Italian infastidire, importunare, tediare German belästigen, stören.

ifàghere , vrb: ilfàghere, irfàchere, irfàghere, isàchere, isciàere, isciai (i-scia-i) isfàghere, isfai, issàchere Definition isciusciare, distrúere sa cosa fata; nau de cosa de papare, còere tropu, èssere tropu lómpia / pps. isciatu, issatu (= sbisuriu, puru); pira, mela irfata = pira, mela passada, chi no est prus bona Synonyms e antonyms derrúere, destrui, dirfàchere, idarrocai, isciasciai, isciusciai, isconciare, sciai, solivrinare | ctr. fàchere Sentences sas domos s'ifaghent in sas bidhas chena zente ◊ est betendhe s'abba a cadinos: paret chi su mundhu s'isfatat in abba! ◊ sa gherra isfaghet totu, logu e zente ◊ s'istesseravat, s'isachiat, s'iscontzavat ◊ is pipius funt in s'arruga, fadendu e isciaendu giogus 2. si est isfatu in torojos de prantu ◊ in su tribàgliu m'isfato totu in suore ◊ sa linna betza s'isfaghet in piúere 3. sos ossos puru, apustis de tantu tempus, s'irfaghent ◊ funt timendu no si siat po isfai su mundu ◊ chi s'isfagat su mundhu totu intreu no mi rendhet dolore e ne ferida (Sassu) Etymon srd. Translations French défaire, décomposer English to undo, to decompose Spanish deshacer Italian disfare, decompórre, sgretolare, disintegrarsi, dissòlvere German zerstören, auseinandernehmen, sich zersetzen, zerbröckeln.

ifartàre , vrb: infaltai, infaltare Definition betare a ccn. sa neghe de unu dannu, ma fintzes fàere sentire o pàrrere in curpa, fàere coment’e afartau Synonyms e antonyms acajonare, acriminai, acrupai, acusai, articulai, imputai, incrupai Sentences origa surda cumbenit a fai de sa beridadi a boxi inténdia, sa cuscéntzia nosta po no infaltai… (G.Solinas) Etymon srd. Translations French incriminer, inculper English to indict Spanish acusar Italian incriminare German anklagen.

ifasciàre , vrb: ilfascare, irfascare, irfassare, irfiassare, isfasciai, isfasciare, isfassare, isfrasciare, sfasciai Definition segare, bogare de pare, fàere a orrugos (fintzes faendho sa cosa a fuliadura, betandho o faendho orrúere a terra) Synonyms e antonyms abbotinare, arroinare, chimentare, derrocai, dissantarare, iscalabrare, iscempiai, isciarrocai, isciasciai, isciusciai, istrossare, staulai Sentences zòbanos che a nois irfassant sa galera! ◊ bos sezis irfassaos prenandhe sa terra a marrone ◊ sa tzente si fit irfassanne de su risu ◊ s'élighe est acultzu a ndhe ifasciare: dioi gàrrigu de nie no si fit bidu mai ◊ irdobbandhe a su crastu, a puntos e a minas l'irfiassas ◊ a mie mi at isfrasciadu su tempus! Etymon itl. Translations French démolir, écraser English to smash Spanish romper, destruir Italian sfasciare, sfracellare German zerbrechen, zertrümmern.

ifastizíre , vrb: infastizire Definition sentire ifadu Synonyms e antonyms afastidiai, agenare, ifadare, infasciughie, innaentare 2. unu, infastizidu de sa betzesa, est andhadu a unu méigu pro s'impisedhire Translations French s'embêter English to be vexed Spanish molestarse Italian infastidirsi German sich ärgern.

ifaulàre , vrb: infaulai, infaulare, irfaulare Definition collonare, bogare fàulas a unu, nàrrere su chi no est; bogare a faulàrgiu, in fàula, giare a bíere chi unu at nau fàulas, chi no est beru su chi at nau Synonyms e antonyms afaulae / irfaularzare, iscofutare Sentences nanca no benit ca s'intendit mali: bollis biri ca nos'infàulat?! ◊ vos ant a pessichire e, irfaulandhe, ant a nàrrere cada zenia de male contra a vois 2. si a sa briga no mi pones mente, tandho infàulas a su presidente! (Pazzola)◊ sas arveghes andhant ognuna a ue cheret, ifaulendhe su díciu chi narat chi sas arveghes istant sèmpere ammuntonadas apare Translations French démentir English to deny Spanish mentir, desenmascarar Italian sbugiardare German Lügen strafen.

ifegàre , vrb: irfecare, iscegiai, isfegare, sfegiai Definition cambiare su binu a un'àtera carrada po no dhu lassare in sa feghe; isturdire s’imbriaghera, caciare su binu bufau Synonyms e antonyms ilbarulire, ismarmire, scexiai / bombitai, caciae Sentences su binu fit ispetziale e babbu, pustis de l'àere ifegadu, lu poniat in ampullas e carradellos minores ◊ a primos de su mese de nadale ilfegant su binu, sa prima bolta Etymon srd. Translations French cuver son vin English to get over one's drunkenness Spanish desollar, dormir el vino (la zorra, el lobo) Italian smaltire la sbòrnia German den Rausch ausschlafen.