Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

ildarrastàre , vrb: irdarrastai Definition cricare e pigare s’arrastu de peis, s’arrastu de sa fera Synonyms e antonyms addromare, arrastai, atratare, trateare Etymon srd. Translations French dépister English to trace Spanish rastrear Italian rintracciare, seguire le tracce German aufspüren.

ildeossàre , vrb: ildiossare, irdaossare, irdegossare, irdeossare Definition bogare de pare o iscosciare unu trastu, fàere a orrugos; nau de ccn., immarrire meda de ndhe sentire dolore / i. una cradea, unu bancu, unu banchitu Synonyms e antonyms iddoare, isconsiminzare, istracassare | ctr. aconciai Sentences chie fit istrampadu a manca, chie imboladu a dresta, chie irdeossendhe unu banchitu…◊ bides piantas seculares fatas a carvone: ndhe faghent sa piedade, ildeossadas ◊ petzi mi che sapo in terra a unu muntone, irdaossadu che cuba betza ◊ leademilu, sinono l'ildiosso! 2. oe so totu irdeossadu cun cussu triballu de deris! Translations French démolir, traumatiser, se casser les os English to smash, to traumatize, to thrash s.o Spanish destrozar, tener los huesos molidos Italian sfasciare, traumatizzare, rómpere le òssa German zerbrechen, ein Trauma bewirken, zerschlagen.

ildimajàre , vrb: isdimajai, istrimagiare, sdimajai Definition pèrdere is atuamentos coment’e morindho po calecunu dispraxere forte o dolore mannu Synonyms e antonyms abbadherigare, ammortie, ammustèlchere, dilmagiare*, disimainai, intostai, sdemmaniai | ctr. solbèschere Sentences sa pubidha, assustada, si est ildimajada Translations French s'évanouir English to faint Spanish desmayarse Italian svenire German in Ohnmacht fallen.

ildrigíre, ildrijíre , vrb: ildrixire, isdrijire, isdrisire, isdrizire Definition su s’ispicigare po isfortzu de cosas agguantadas impare cun cosidura o àteru deasi Synonyms e antonyms iscosire, scorriai, steressai Sentences traperas de trastes isdrijidos ◊ unu tacone si mi est isdrijidu Etymon itl.t sdricire Translations French découdre English to tear Spanish rasgar, desgarrar Italian sdrucire German auftrennen.

ilfaltàdu, ilfartàdu , agt: infaltadu, infartadu, irfartadu, isfaltadu, isfartadu Definition nau de unu, chi po comente foedhat o càstiat ananti de gente (coment’e provandho bregúngia) si biet chi si connoschet in crupa, in farta, si ndhe agatat male ca si connoschet de àere fatu calecuna cosa chi no andhat bene Synonyms e antonyms afaltadu, faltosu, ifastadu, frajau / cdh. infaltatu Sentences sos birgonzosos puru fint abbaidendhe sas pitzocas, mancari isfaltados ◊ l'aciapesi isfartada: li do una mirada si fit sintzera pro fàghere sa proa ◊ fut faedhendhe male de isse e comente si l'at bidu indainanti est abbarradu isfaltadu ◊ bessias a chircare ispiga, isfaltada timendhe sos meres ◊ no ischis mancu ite nàrrere ca ses isfartadu ◊ sos mannos fint isfartados ca aiant postu su minore in perígulu ◊ a s'ómine isfartadu sutzedit su chi timet 2. sa pitzinna turpa connoschiat totu, ma foras dae s'ambiente sou si agatait ilfaltada (Z.A.Cappai) Etymon srd. Translations French fautif, qui se sent en faute English to feel at fault or guilty about something Spanish que se siente culpable Italian che si sente in difètto, in cólpa German wer sich schuldig fühlt.

ilfodhonàre , vrb: irfodhionare, irfodhonare, isfodhionare, isfodhonare, isfudhionare Definition nau prus che àteru de bestimentu, illargare meda, coment’e fàere a fodhe po difetu o genia de s’orrobba; nau de is prumones, torrare àlidu a pelea e a moida, assupandho Synonyms e antonyms afodhare, ifodhonare, illabbargiae, illagratzare, illarghiotare, illariodhare, infodhonare, irbrofodhare, istiriolare, sciabudhai, sciadhonai, sciodhai / irfodhiare | ctr. afíere, torrae Sentences no lu fortzes, su gorfo, ca l'irfodhionas! ◊ sos trastes s'irfodhionant in benugros, in cuidos, in brussos ◊ sa busica de s'antzianu si podet irfodhionare ◊ custas mudandhas portant s'elàsticu isfudhionau Etymon srd. Translations French élargir English to fray Spanish estirar Italian slargare, estroflèttere German erweitern.

ilgarriàre , vrb: irgarrigare, iscarriai, iscarrigare, isgarrigare, scarriai Definition calare o pònnere in terra unu càrrigu; pèrdere o bogare sa càrriga, sa fortza Synonyms e antonyms irbarriare, istuai | ctr. barriare, carriai Sentences si fut frimau ananti de sa domo de su piciocu e inie iat iscarrigau su carru ◊ seis ancora in tempus a boche iscarrigare sa cusséntzia, innanti de mòrrere! ◊ apu fuedhau a Pepinu po mi donai una manu a iscarriai sa carrada 2. s'arrellozu si ch'est iscarrigandhe Etymon srd. Translations French décharger English to discharge Spanish descargar Italian scaricare German abladen.

ilgavantàre , vrb: isgabantare, isgavantare Definition menguare, bogare sa cosa (una parte) de aintru de un’istrégiu po fàere logu o fintzes po illebiare unu pesu Synonyms e antonyms abbuidai, ibboidare, ilbagantare*, illichidare, irbarratzare | ctr. pienare, pòniri Translations French vider English to empty Spanish vaciar Italian vuotare German ausleeren.

ilgerràre , vrb: irzerrare Definition passare s'ierru Synonyms e antonyms iberrare Sentences donzi annu su própiu manizu: pro ilgerrare si andhaiat a fora Translations French hiverner English to winter Spanish invernar Italian svernare German überwintern.

ilgheleníre , vrb: irghelenire, irghilinire Synonyms e antonyms irghilinare, isteniai Sentences o mama, it'est custu prantu? Ndhe ses irghilinia! ◊ tempus gúrpinu irghiliniu de pistoléssia (F.Satta)◊ est irghiliniu dae s'istrachidúdine e dae su pessamentu de su chi li est costandhe ◊ fit cun sa frebbe arta, sos ocros irghelenios e dilliriandhe ◊ aite ses goi irghelenia, torràndheti fine che filu de cusire? Translations French épuiser English to wear out Spanish agotar Italian sfinire German erschöpfen.

ilgiaràre , vrb: ilgiariare, ixariare Definition fàere giaru, craru, cun prus lughe de si pòdere bíere, de si pòdere cumprèndhere de prus Synonyms e antonyms ilciarire / aclarai, acrarire, illuchèschere, iscrariai | ctr. iscuriai Sentences parias cudh'istella luminosa chi su manzanu ilgiàriat s'aera ◊ che lampu chi ilgiarendhe su terrinu in d-una note mala de iscuria ndhe boltat dae s'oru de su trabentu cudhu tristu ◊ sa lughe atraessat sas aeras ilgiarendhe sos giassos de su chelu ◊ a su primu ixariare a sa lughe de istellas, cantas bellas boghes soliant cantare! (B.Truddaju) 2. su bonusensu ilgiarat dogni chistione Etymon srd. Translations French éclairer, éclaircir English to illuminate, to explain Spanish alumbrar Italian rischiarare, illuminare, chiarire German erleuchten, erhellen.

ilgiràre , vrb: irgirare, isgirare Definition furriare is crebedhos, èssere fora de tinu; pigare assíchidu forte Synonyms e antonyms irbariare / acicai, asciuconare, asciustrare, aterrighinare, ispantamare, ispramai, isturdinare, stremessiri Translations French effarer, effrayer English to dismay Spanish desconcertar Italian sgomentare German erschüttern.

ilgutàre , vrb: irgutare, iscutare, isgutare, isgutiare, sgutai Definition calare, pèrdere, lassare o fàere calare s’abba (o àteru) a istídhigos Synonyms e antonyms aggutai, botiare, ilbutiare, ilgutire, sucutare, sucutire Sentences sa cursa de sa vida, peleosa e in pigada, nos faghet irgutare rios de suore ◊ ant isgutadu suore e brios, ratzighendhe carvone suta de terra ◊ sa cobertura est ilgutendhe, comente at próidu ◊ sos ojos suos isgutant piantu ◊ su cabixu de sas bamas anzonadas est de late novellu isguta isguta! Etymon srd. Translations French dégouliner English to drip Spanish gotear Italian sgocciolare German abtröpfeln, tröpfeln lassen.

illabentàre , vrb prnl Synonyms e antonyms allabentare* Translations French devenir distrait English to become absent-minded Spanish volverse, hacerse, convertirse Italian diventare sbadato German zerstreut werden.

illabinàre , vrb: illainare, illainari Definition èssere a iscurrentziadura, fàere alloina, ladamíngiu a brodu, portare s’iscurréntzia e indebbilitare Synonyms e antonyms allainare, atilimai, iscacaredhare, iscussurare 1, tirchinare 2. a tui t'illainat su fragu de sa fà Translations French avoir la diarrhée, foirer English to have diarrhoea Spanish tener cagalera, tener diarrea Italian avére la sciòlta, avére la diarrèa German Durchfall bekommen, Durchfall haben.

illacanài , vrb: illacanare, irlacanari, slacanai Definition mòvere, cambiare, istesiare sa làcana; passare is làcanas, essire fora de is làcanas Sentences sos bighinos nostros sunt sèmpere illacanendhe: istrizi oe istrizi cras, si che intrant terrinu! 2. sos pessos illàcanant che mariposas in tancas de fiores (C.Puddu) Etymon srd. Translations French franchir les limites English to trespass Spanish invadir, salirse Italian sconfinare German die Grenze überschreiten.

illadarài, illadàrare, illadàre, illaderài, illaderàre , vrb: illadrare, illardarai, irladae Definition fàere a lados, segare un’animale mortu in duas perras, in duas metades de longu Synonyms e antonyms isperrai / issupare Sentences dhue funt sas panghitas cun sos pangalzos illadra illadra crachi albeghe ◊ apenas chi su procu fut illadaradu cun segure e ispadinos fut a dh'idossare (A.Barra) Etymon ltn. latus, lateris Translations French équarrir English to quarter Spanish descuartizar Italian squartare German in vier Teile zerlegen.

illadiàre , vrb: illadriare, illatiare Definition fàere ladu, amplu, bàsciu e largu; rfl., nau de ccn., tratènnere a tropu, istentare / pps. illadiadu = nadu de ccn., laredhosu, chi si tratenet tropu nendhe cosas fintzas chentza cabu Synonyms e antonyms alladiae / istentae | ctr. ammurudhare, astrínghere Sentences su cumassu de sa pasta cariada si segat a bículos atundhurados chi s'illàdiant cun su cannone ◊ cussu murútzulu de casu si est illadiadu 2. cussu canno annat a su logu s'illàdiat e no tenet ammentu de torrare! 3. dhue fut cuss'illadiadu e no ischia comente mi ne iscabitzulare (Z.Porcu) Etymon srd. Translations French aplatir English to flatten Spanish aplastar Italian appiattire German glatt machen.

illaizàre , vrb Definition ispainare, istèrrere, portare, andhare aifatu de su logu, in tantos logos Synonyms e antonyms ispadhiciare, ispaghinare, ispàlghere, ispaltzighinare, isparcinare, isparminare, isprabinare | ctr. collire, recògliere Sentences ndhe ant a ischire meda, issos, cantos ndhe amus illaizadu de custos libbrighedhos! (Z.F.Pintore) Etymon srd. Translations French s'élargir, se répandre English to spread (out) Spanish extenderse, difundirse Italian allargarsi, diffóndersi German sich verbreiten.

illalgàre, illalghiàre , vrb: illargai, illargare, illarigai, islargai, islargare, slargai Definition fàere o essire prus largu; portare o andhare atesu; istagiare, istesiare s’unu de s’àteru; rfl. pigare tropu cunfidàntzia, ampramu Synonyms e antonyms allalgare / astesiai, issuzire, istesare, istregire / iscrobare | ctr. afíere, astrínghere, acurtziare Sentences in cussu tretu su caminu s'illargat e fachet una piatza ◊ cuss'istampighedha est tropu astrinta: cheret illargada 2. si ndi fiat illargau de su logu de su dannu ◊ nche aiant illargau sas bacas a zosso ◊ issa no si depet illargare dae dommo! 3. si sunt fachendhe bene, custos ammoraos, azudàelos, sinono bocàelis s'idea dae conca e illargàelos! 4. tzerachedhu, no t'illarghes foedhanno! Etymon srd. Translations French élargir English to widen Spanish ensanchar Italian ampliare, slargare German verbreitern.