Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

ifundhàre , vrb: ilfunnare, irfundhare, isfundai, isfundhare, sfundai Definition segare, bogare o abbasciare su fundhu de unu trastu; segare matas de fundhu (cantu prus in bàsciu, fintzes a paris de terra), bogare de arraighinas Synonyms e antonyms issundhare, sciundorai Sentences no poto pònnere passu chi no s'isfundhat su terrinu in pes ◊ si ti seis in sa cradea su pesu tou l'irfundhat ◊ si li lompet a faladas de pè l'irfundhat su paneri! 2. élighes, chercos, totu ant isfundhadu: su monte chei su campu est resultadu (B.R.Carbone)◊ sa binza betza isfundhandhela! ◊ sas arvuritas si ndhe isfundhant dai s'arzola e si che achedhant in sulcos ◊ su bentu paret chi ndhe isfundhet sos chercos ◊ custa figu si no dat frutu ifundhandhela! Etymon srd. Translations French défoncer English to break the bottom of, to mow Spanish desfondar, cortar a ras del suelo Italian sfondare, tagliare raso tèrra German den Boden ausschlagen.

ifúndhere , vrb: ifúnnere, ilfúndhere, infúndere, infúndhere, infundi, infúndiri Definition isciúndhere, pònnere in s’abba (o àtera cosa deasi), ispergiare o betare apitzu abba o cosas deasi (bastat chi siant modhes – es. fintzes oro o àteru metallu iscagiau –, o fintzes a pruine, faendho sa cosa de ‘ifúndhere’ a imbuscinadura); provare calecuna cosa, mescamente cosas chi dolent, chi costant, dificurtades / pps. ifustu Synonyms e antonyms abbagnare, bagnai, inciundi, insúndhere, isfúndhere | ctr. asciutai, frobbire Idioms csn: fàghere a mossu infundhe = isciundi s'arroghedhu de su pani in sa cosa de papai e papai, fàghere ifundhindhe e manighendhe; ifúndhere su pódhighe in calecuna chistione = connòschere, proare, isperimentare una dificurtade Sentences su pane de fresa si podet ifúndhere o manigare àrridu ◊ candho proet ifundhet su logu ◊ in tempus de calura andhat bene a s'ifúndhere pro s'ifriscare ◊ cun cuss'abba mi fia ilfustu ◊ in su giumpatógliu si potet colare chene nos ifúnnere ◊ ti dao s'arracada de prata ifusta in oro 2. tue faedhas gai ca in custas cosas no bi as mai ifustu su pódhighe! 3. apo manigadu pane a mossu infundhe in sa bagna ◊ s'ifundhet su biscotu in su gafè, in su late, fintzas su pane russu in su binu Surnames and Proverbs prb: daghi proet a totu infundhet Etymon ltn. infundere Translations French mouiller English to wet, to dip Spanish mojar Italian bagnare, irrorare, intìngere, inùngere German eintauchen, bespritzen, benetzen, eintauchen.

ifurcàre , vrb: infrucai, infurcai Definition apicare, pònnere in sa furca Synonyms e antonyms afurcare, impicai Sentences ma chi s'ifurchet, chi no tenzo de istare ifatu sou! Etymon srd. Translations French pendre au gibet English to hang Spanish ahorcar Italian impiccare sulla fórca German henken

ifutíre , vrb: irfutire, sfutiri Definition pigare a befa, leare in giru Synonyms e antonyms cantonare, irfútere*, strochillai Sentences l'ifutiat nèndheli chi tantu no bi resessiat Translations French se payer la tête, se ficher English to pull s.o's leg Spanish tomar el pelo Italian sfóttere German aufziehen.

iggannài, iggannàre , vrb: irgannai, irgannare, iscannai, iscannare, isgannare, sgannai Definition segare is cannas de su tzugu, is artérias e venas chi passant in su gúturu Synonyms e antonyms irgangare, irgannighinare, irguturai, ispajolare, ispobiai, ispojai, sgraguenai Sentences maleita cussa gherra chi nos ponet in flagellu: che fiados de masellu nos iscannat! (A.Dettori)◊ a sos chi sunt torraos de sa gherra s'istadu lis at dau zustu sa paca de su voe domau (chi naschit corrudu e morit irgannau) Etymon srd. Translations French égorger English to cut s.o.'s throat Spanish degollar Italian scannare German abstechen.

iglieràre , vrb rfl: igliorare, illiberare, illierai, illierare, illiorare Definition nau de is féminas príngias, illibbertare, fàere o naschire su pipiu a su lompimentu de is noe meses Synonyms e antonyms illebberare, infendiai, insinnigare, iscendiai, palturire, springiai | ctr. imprignare, improssimare Sentences cudha fémina benit torra ràida, s'illierat e naschit custa bella pitzinna ◊ sa muzere de Fulanu nachi s'est illierada ◊ a sos noe meses, sa fémina apeit sas dólimas e s'illioreit ◊ custa fémina s'est illierada de unu pitzinnedhu Scientific Terminology ssl Etymon srd. Translations French accoucher English to give birth Spanish parir, dar a luz Italian sgravarsi, partorire German gebären.

igrumàri , vrb: isgrumare, scamai Definition piscare e bogare s’ispruma Synonyms e antonyms ischedhare 2, isprumare 2. su coro isgrumat in piantu ca ch'intendhet su bellu in d-un'abbissu chi no podet tocare ragas mias (G.Raga) Etymon srd. Translations French écumer English to skim Spanish espumar Italian schiumare German abschäumen.

ilbagantàre , vrb: irbagantare, isbagantare, isvagantare Definition fàere unu logu o un’istrégiu bagante, buidu, o prus pagu prenu bogandhondhe sa cosa in parte o in totu, betare (fintzes a iscarrigadura) Synonyms e antonyms ibboidare, ilgavantare, illichidare, irbarratzare, spilai, vagantare / ghetai | ctr. ammedare, pienare, plèniri Sentences sos isportinos s'ilbagantant po dhos prenare torra ◊ isvagantat su late dai sa murghijola o cannada a su labiolu ◊ de su chi manigamus, una parte la suspint sas istentinas, s'àtera che la isvagantamus 2. sos operajos che fint isvagantendhe duos sacos de sale subra a s'àinu Translations French déblayer, débarrasser English to clear Spanish despejar Italian sgomberare, evacüare German räumen.

ilbambarriàre , vrb: imbambarriare, impamparriare, irbabbarriare, isbabbarriare, isbambarriai, isbambarriare, ispambarriare, ispamparrai, ispamparriare Definition apèrrere is ogos deunutotu, bene, meda; nau de aperturas o àteru, apèrrere deunudotu, apèrrere in campu; nau de unu cuau, essire de si fàere a bíere / ƒisbambarriare sas origras = allutai is origas, ascurtai bèni Synonyms e antonyms ilbarrizare, imbarritzare, irbarriolare, ispalpedhare, ispampanai, ispamparinare, ispamporionare, scampaniai, sparrancai | ctr. serrai, tancai Sentences pro ispantu ilbambàrriant s'oju a sa lugura ◊ li ant postu su retratu a ojos impamparriados ◊ cun sa fantasia isbambàrrio sas alas! ◊ fit a ojos isbambarriados ◊ su casifítziu isbambàrriat su portale dae sas ses ◊ at castiau ispamparrandu is ogros 2. nc'iat iscabulau su cupitu ci dhu cuàt e si nci fut ispamparrau Etymon srd. Translations French ouvrir grand English to open wide Spanish abrir de par en par Italian spalancare German aufreißen.

ilbambiàre , vrb: irbambiare, sbambiai Definition fàere bambu, fàere prus pagu saliu aciunghendho àtera cosa, pèrdere sale; in cobertantza, nàrrere isciolórios Synonyms e antonyms abbambiai, irbambissiare, isbambiorare / sciolloriai | ctr. salire Sentences no annungas tropu abba a su brou, como, ca lu torrat a irbambiare! ◊ si càmbiat s'abba a tantas bortas pro irbambiare su bacagliare Etymon srd. Translations French dessaler English to desalt Spanish hacer insípido, desalar Italian insipidire, dissalare German geschmacklos werden, entsalzen.

ilbantàre , vrb Definition foedhare de unu naendhondhe male, a disprétziu, a innóriu, a menguamentu de valore Synonyms e antonyms aciociai, afrentai, desdorai, disprejare, ilzenzare, ispresciare, ispucire, isvenzare, menispresiare | ctr. abantai, calculai Sentences bi ndhe at chi bantant e ilbantant cun su matessi mutu, cantendhe Translations French se moquer English to mock Spanish escarnecer Italian dileggiare German verspotten.

ilbarionàre , vrb: irbarionare Definition èssere a irbariones, coment’e candho unu sentit dolore forte meda o portat sa callentura arta e foedhat chentza ischire mancu su chi est naendho; nàrrere cosas chi est ladinu ca no funt sa beridade Synonyms e antonyms desatinai, fadhotai, ferionai, irvariolare, iscassoletare, istantariare, sciolloriai, strolicai Sentences no ti sègheras chi ses irrocandhe, o irbarionandhe ses?! ◊ fiza tua est fachendhe su dovere suo, mischinedha: ite ses, irbarionandhe a nàrrere custas cosas?! Etymon srd. Translations French délirer, radoter English to rave Spanish delirar Italian delirare, farneticare German irrereden, phantasieren.

ilbiadíre , vrb: irbiarire Definition fàere su colore prus craru, coment’e biancu, nau pruscatotu de bestimentu o trastu chi perdet su colore cotu Synonyms e antonyms irbianchire, isarbiare, isbisorire, isbiorire, ischizire | ctr. acotilai, anniedhigai, recòghere Sentences sa robba cheret torrada a tínghere ca si est irbiarida Translations French perdre sa couleur, décolorer English to fade Spanish desteñirse Italian sbiadire, scolorire German verblassen, verbleichen.

ilbiliàre , vrb: irbeliare, isbeleare, isbeliare, sbeliai Definition leare e fàere passare su sonnu; pruschetotu, atzitzare o inganiare a ccn. e fàere pèrdere s’atentzione po su chi depet, fàere pentzare in àteru Synonyms e antonyms ilvaliare, ischidare, ismentare, ivrasiare / seguzare Sentences su gafè m'ilbíliat su sonnu ◊ isparus e iscràmius de piciocalla mi ant isbeliau su sonnu, notesta! 2. m'isbélias su sentidu ◊ fillu miu, prima fut istudiosu, ma immoi si est isbeliau ◊ cussa fémina de cantu est lègia no isbéliat mancu nua! ◊ tenemu gana de m’isbeliai e nci seu essiu cun gopai Etymon ctl., spn. desvetlar, desvelar Translations French distraire English to distract Spanish distraer Italian distrarre German zerstreuen.

ilboligàre , vrb: ilvoligare, irbodhiare, irbolicare, irboligare, irvolicare, isbodhiare, isboligare, isvodhiare, isvoligare, ivoligare, sbodhiai Definition apèrrere, istèrrere una cosa imbodhigada o fata a lómboru (o a lobos); foedhare de una chistione coment’e ispiegandhodha; rfl., nau de sa manera de fàere sa cosa, fàere impresse, cun lestresa, cun coidau Synonyms e antonyms illorigare, ispirigare, istèrrere, istròbere, istrobillai, spodhai / acoidai, ispontziai | ctr. allomborae, imbodhiai / istentare Sentences at isvoligadu s'atzola ◊ si nche at irbolicau sa fardeta ◊ est pensandhe a comente irboligare su filu de sa vida sua 2. aiat in mente de fàghere unu discursu difítzile e isvoligadu cun chentu lemas, ma posca at timidu chi l'apataiant in calchi modu cun su professore 3. si no t'irbóligas ti lasso e mi che andho! ◊ cheret chi nos isvodhiemus si cherimus fàghere a tempus! ◊ bi sunt cudhos chi pro s'irboligare de chistiones e pilisos truncant in curtzu: si fuint!◊ cosa de nudha a l'irbolicare sa pràtica de un'amicu suo in ufíssiu!… Translations French dérouler, démêler, déployer, se dépêcher English to unwind, to roll into a ball, to lay, to hurry up Spanish devanar, extender, darse prisa Italian svòlgere, dipanare, distèndere, spicciarsi German abwickeln, ausbreiten, sich beeilen.

ilborràre , vrb: irburrare, sburrai 1 Definition bogare su sèmene, nau de s’ómine, de su pegus mascu: dhu faent fintzes prnl. (at irburradu e s’est irburrau) Scientific Terminology ssl Etymon itl. sborrare Translations French éjaculer English to ejaculate Spanish eyacular Italian eiaculare German ejakulieren.

ilborrocàre, ilborrochiàre , vrb: isborrocare Definition su essire, su cumenciare de calecuna cosa cun fortza, a s’airada, a meda, betare a terra, isconciare; fintzes foedhare male, a frastimos, pigare a boghes Sentences càglia chi mi sicas! - ilborrocat sa rosa tota fele ◊ isborrocat riendhe a tota gana Etymon srd. Translations French sortir avec violence, jaillir, éclater English to pelt (down), to burst out Spanish irrumpir Italian erómpere, scrosciare German hervorbrechen, rauschen.

ilbulàre , vrb: irbulare, irvulare, isbulare, isvulare, sgulai Definition bogaresindhe sa gana, su disígiu, gosare ccn. cosa, fintzes in su sensu de si orròschere Synonyms e antonyms imbulare, irgulare, mascare / afastiai, arròschere, cascaviare Sentences culta tua bellesa l'apo iscrita in su coro sentza mi ndhe ilbulare ◊ durches frinas isvules suta s'arcu de s'empireu! (P.Giudice Marras)◊ nos ant promissu chi bastaiat a bènnere, pro noche torrare irvuladas, e no nos sunt lassendhe divertire! ◊ ti ses de recreos irbulada ca sos amantes tenias a gala 2. candho si ndh'irbulat de ispetare za si che at a andhare! ◊ a mi ndhe irvulo abboghinendhe addoliada dae sa miséria!…◊ bae chi ti ndh'irbulas rata rata, s'istas a betza a leare maridu! ◊ a ti ndh'irbulas, de isetare, si cres chi t'azuet calicunu!… Etymon srd. Translations French satisfaire English to satisfy Spanish satisfacer Italian soddisfare German befriedigen.

ilbulzàre , vrb: irburzare, isburzare, irvurzare 1 Definition fàere o bogare pendhiligiones de unu trastu, de cosa téssia, in is oros a s’orrobba; pèrdere sa trama; pèrdere su filu de un’aina segante (lepedha, gurtedhu) Synonyms e antonyms afilinzonare, afiriolae, ifilognare, illanivuzare, irburgiulae, irfiliocare, irfilusare, irfronzolare, isfilitare, issilare, istèssere, istramai, scilionai, sfibicitai, spollaciai / ingurrai, irmarrare Sentences cussu traste si est totu irburzendhe ◊ a sa robba li cheret fatu s'órulu ca sinono si che irburzat Etymon srd. Translations French effiler, effranger English to unravel, to blunt, to fringe Spanish desilachar, desflecar Italian sfilacciare, sfrangiare German ausfasern, ausfransen.

ilciaríre , vrb: ilgiarire, irciarire, ixarire Definition fàere craru, prus craru (nau fintzes de sa die abbreschendho), bogare a craru / i. su coju = iscrarí, assegurai sa coja Synonyms e antonyms ilgiarare, isclarire Sentences framaridas allughinzendhe s'aposentu ilciarint sa cara de babbu e mama ◊ sas aeras ilgiarint e torrat s'alenu a sa campagna ◊ ilgiàrimi s'iscuru in calchi cosa! ◊ s'oscuridade no at a ixarire mai ◊ su pensare ilgiarit sa duda ◊ at comintzau a irciarire, ciambare sa luche e a si víere sos colores 2. ant ilgiaridu su coju e si sunt fidantzados Etymon srd. Translations French s'éclaircir, éclairer English to make clear, to brighten Spanish aclarar, clarear Italian schiarire, illuminare German erhellen.