Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

fraganàre , vrb Definition segare, batire a malu puntu, betare apare a forrogadura; istare sèmpere faendho Synonyms e antonyms chimentare, fragassare, iscassaudhare / arminzare, ordimignare Translations French fracasser English to shatter Spanish quebrar Italian fracassare German zerschlagen, zersplittern.

fragiàre , vrb: frajare, frazare Definition su bènnere o fàere bènnere mancu de sa cosa posta a fàere isfortzu o trebballu, chi deasi acabbat po èssere débbile, segada, freada (nau de sa pedhe), bècia; abbandhonare una cosa chi no s'impreat prus; impreare, ispèndhere, ispaciare Synonyms e antonyms acabbae, arrogai, consumai, conciumire, finire, infinigae, istradhusciare, malocrare / friai, malandrare Sentences chie est massone no che frazat sos ossos in presone (L.Ilieschi)◊ mamas chi ant frazadu sa mezus gioventude, ancora pitzinnas parent betzas ◊ s'avaru no si setzit ca frazat sa cadrea, no movet passu ca frazat sos solos ◊ prus si ruet e prus su corpus si frazat ◊ cussos si ant frazadu s'onestade ◊ prite su tempus meu cun sas fiaras no ti l'as frazadu? 2. apo frazadu milli ispijitos ◊ at frazadu sa broca 3. fit unu cadhitu frajadu e mortu de fàmine ◊ a s'àinu frajadu sedha dhu pículat 4. sos milliardos bi sunt ma no si podent frazare ◊ su carrarmadu cun d-una incricadedha frazat unu bidone de binzina Surnames and Proverbs prb: chie servit a segnore sa domo sua la frazat: in s'órriu ponet paza e in sa cuba lentore Translations French détériorer, user, écorcher English to deteriorate, to wear (out), to damage, to excoriate Spanish deteriorar, gastar, estropear, excoriar Italian deteriorare, logorare, sciupare, escoriare German verderben, abnutzen, abschürfen, aufreißen.

fraltimàre , vrb: frastimai, frastimare, frastimmai, frestimai, friastimare Definition istare a frastimos, betare maleditziones, foedhare male / frastimai a bia de fogu = betare irrocos malos meda Synonyms e antonyms apeomai, brastimare, frastinare, irrocare, istrosciare, perdeare, tassiai Sentences frastimat che pedidore ◊ est un'iscuriu a segai a fitas, no si bit mancu a frastimai 2. su pani si no est postu bèni, me in sa mesa, frestimat Etymon ltn. brastimare po blasphemare Translations French lancer des imprécations English to curse Spanish imprecar Italian imprecare German fluchen.

francàre , vrb Definition fàere francu, su ndhe iscabbúllere a unu de su dèpere fàere o pagare calecuna cosa, de un'óbbrigu Synonyms e antonyms disgagiai, isumire Sentences a su teracu su mere li at francadu trinta berbeghes, in prus de sa paga ◊ si zughes chimbanta pegos ti los franco totu e benis a tzeracu! Translations French exonnérer English to exonerate Spanish exonerar Italian esonerare German entbinden.

frandhigàre , vrb: frandigai, frannicare, frannigare Definition fàere frandhigos, pigare a losinga (comente si faet fintzes a un'animale po dh'apaghiare, o a unu po ndhe aprofitare) Synonyms e antonyms acarignai, allisai, allosingai, improsae, insabonai, lígnere Sentences si sa boxi mia po pagu intendiat súbbitu curriat po mi frandigai (L.Matta)◊ fiat acostau totu frandiga frandiga a su molenti traitori ◊ est unu gatu masedu chi si fait frandigai ◊ no ti nd'importat nudha, a tui, de mei, e immoi benis a mi frandigai?! ◊ cun megus frànnicat pagu! Translations French caresser, cajoler English to caress Spanish acariciar Italian carezzare German liebkosen.

frànghere , vrb Definition pònnere a una parte po costoire, chistire; trantzire, trocheresindhe de mesu de ue passat o dhue at ccn. cosa perigulosa, po no pigare atumbada, po no si lassare fèrrere; cuare, andharesindhe a logu chi no si biet o no s'ischit; cricare de s’iscabbúllere de ccn. dannu / pps. frantu Synonyms e antonyms acampaniare, acoglire, arremonire, fràndhere, straviai, tòlchere, trancire / acuae, acucai, ammagare, apatai, atrabentare, intuzare, istichire, istugiai, istumponai / abbigare 1, aggrundhare, apaltare, apigai, arrundhare Sentences sa robba neta cheret franta ca sinono l'imbrutamus torra ◊ frànghela a frigoríferu, custa cosa, pro no si guastare ◊ su paracu, daghi proet, ti franghet s'abba ◊ cuss'àrbure franghet sa tramuntana a su cuile 2. frànghedi sos pilos dae cara! ◊ franghedila cussa cosa chi zughes imbia, ca rues! ◊ iscudindhe za mi fit, ma sos corpos mi los apo totu frantos ◊ candho colat màchina frànghedi! 3. ti che cherent frànghere dae nois, ca meda t'istimamus ◊ Fulanu est frantu ca lu sunt chirchendhe sos carabbineris ◊ a babbu che l'at frantu su tempus e at betadu in lutu totu sa domo 4. nois amus s'istinu sinnau e dae cuche no nos franghimus ◊ de dogni cosa frangher nos podimus, no de sa morte (A.Fiori)◊ no mi ndhe poto frànghere: devo andhare! ◊ biadu a chie si ndh'est frantu de intrare a logu gai malu! Etymon ltn. frangere Translations French esquiver, éloigner, écarter English to shift Spanish apartar Italian scansare, scostare German wegrücken, vermeiden.

fratàre , vrb Definition arrasigare a fine cun su tratagasu; arrasigare sa pedhe po papíngiu, arrasigare po àteru Synonyms e antonyms teriae, tratai / arrasigai, scrafi 2. ramos sicos e prumutza ispinosa frataiant sos pantalones curtzos de sos pitzinnos ◊ est fratèndhesi sas manos pro si frobbire su ludu Etymon itl. grattare Translations French râper English to grate Spanish rallar Italian grattugiare German reiben.

fratazàre , vrb Definition fàere a frataza, segare a pitichedhedhu, a orrughedhos Synonyms e antonyms amminudare, filchinare, ifrighinare, irfarfaruzare, scirfinai, sfiniallai, spamparinai, spimpirallai, spimpiridai / manigare 2. s'àinu batit paza e issu si la fratazat Etymon srd. Translations French émietter English to crumble Spanish desmenuzar, desmigajar Italian sbriciolare German zerbröckeln.

frazicàre , vrb: frazigare Definition su essire pudrigau, fràzigu, nau de unas cantu cosas lassadas a tropu tempus; foedhandho cun arrennegu, abbarrare, istare a tropu e sentza de motivu sentza de fàere nudha candho unu serbit puru, o fintzes iscúdere de mala manera, apodhare iscudendho Synonyms e antonyms abburdèschere, apudrigare, guastai Sentences sa mela l'at chérfida arribbare ma si est frazigada ◊ si pioet candho su fenu est prontu, lu fràzigat totu ◊ cussa est un'ispina mala a frazigare 2. ti che ses frazigadu tota die in su tzilleri, ca tantu no ndhe tenias cosas de fàghere!…◊ pro cussu e pro cussu, menzus fràzigadi in domo! 3. sas gheleas fràzicant su mundhu de malidade 4. si lu torras a tocare ti fràzico a su muru: ti l'imparo eo a ti pònnere chin sos piús minores! Surnames and Proverbs prb: abba currente no fràzigat bentre Etymon srd. Translations French pourrir English to rot Spanish podrir Italian infracidire German faulen.

frenàe, frenài , vrb: afrenai*, frenare Definition pònnere su frenu, cricare de abbrandhare o firmare s'andhera de unu mezu in movimentu; abbrandhare calecuna cosa, regulare unu cumportamentu Synonyms e antonyms arregulai, medrare, medrire, moderai, regulai / trabai | ctr. irfrenare 2. frenadila, sa limba, faulalzu! (Testone) Translations French freiner English to brake Spanish frenar Italian frenare German bremsen, zügeln.

fresài , vrb: fresare Definition fàere a fresa, isperrare, apèrrere a pígios Synonyms e antonyms iscaltulare / abbèrrere, cannire, crasare, filiri, sacai, scanniri, sinniai Idioms csn: fresare su pane = iscopercare su pane, segare su pane de fresa ororu pro ispitzigare sos duos pizos e ndhe furriare unu a manera de resurtare ambos de su matessi betu ca sunt lísios a parte de fora ma aspros a parte de intro; fresai sa castàngia = trapare, ispitighedhare sa castanza pro no si tzocare arrustindhe Sentences fint chie coghindhe e chie fresendhe, a sa cota ◊ su fritu li at fresau sas manos ◊ su sole coghet sa terra faghíndhela fresare Etymon ltn. fresus Translations French fendre, scinder, crevasser, craqueler English to chapp, to separate, to cleave Spanish hender, escindir, agrietar Italian fèndere, scìndere, screpolare German spalten, trennen, rissig machen.

friài , vrb: friare, fricare, frigai, frigare Definition passare calecuna cosa tocandho in pitzu de un'àtera unu pagu a forte siat po pigare (limpiare, samunare), o pònnere, o fintzes po aconciare un’arremu; fàere freaduras, malandras, a su friga friga cun calecuna cosa; cullonare, pigare a ingannu / ger. friendi Synonyms e antonyms afrigongiai, carasiai, cariare, ifricatzare, scrovinai, sfrigongiai / lúngiri / acostanare, agliagai, frazare, inghetare, iscaldire, ispitulare, malandrare Idioms csn: avb. friga friga = acurtzu meda, azummai tochendhe, tochendhe própiu; èssere friga friga = istare sempre tochendhe a un'àteru acurtziendhesili; andhare friga friga = a sachedhadura, coment'e frighendhe; zúghere a unu friga friga = tene tene, acurtzu meda curríndheli fatu pro lu tènnere; frigai s'arrobba = samunare; frigai bèni sa mardi a unu = dàreli unu dispiaghere mannu; frigare su late = acragare, pònnere su cragu a su late; frigare murta, lestincu = arregòllere murta, lestincu Sentences s'isterzu cheret bene frigadu pro che li catzare sa cosa atacada ◊ seu andada a frúmini a frigai s'arrobba ◊ in sa pedhe malàida si at frigadu sa pumada ◊ de sa cuntentesa chi teniat fit sempre frighèndhesi sas manos ◊ s'arromana chi frigu parit unu ghetau… ◊ po sa cura de su léndhine si poniat mele in d-unu tzapulledhu e si frigàt fintzes a che dh'arrasigare 2. custa cintura mi est friendi su tzugu 3. non mi frigais prus: no aspetu a nisciunus! ◊ male, un'ómine abbistu che lodhe no fit tantu fàtzile a lu frigare! Surnames and Proverbs smb: Frigau / prb: cuadhu friau sa sedha timit Etymon ltn. fricare Translations French frotter, froisser, enduire English to rub, to spread Spanish frotar, untar, engañar Italian fregare, sfregare, strofinare, stropicciare, spalmare German reiben, streichen.

friarósu , agt: fridarosu, fridorosu, fridurosu, frigorosu, friorosu, fritarosu, fritorosu, fritulosu, friturosu Definition chi sufrit meda su fritu; chi faet fritu meda, o dhue at fritu meda Synonyms e antonyms firtorosu, fritulàntzigu, titirigosu, tudhosu / fridu | ctr. caente Sentences ma ses friturosu, mih: tenes fritu fintzas candho sos àteros ant calura! 2. est faladu su nie in s'ierru fritorosu ◊ s’annu passau est istétiu un’ierru fridarosu ◊ no timiat sos manzanos friturosos ◊ me is dis friarosas si firmat acanta de sa forredha ◊ s'istait mali in custa coxinedha fridarosa Etymon srd. Translations French frileux English sensitive to cold Spanish friolero Italian freddolóso German verfroren.

fríere , vrb: fríghere, frínghere, friri, fríxiri Definition còere sa cosa in s'ógiu; fàere arrumóriu coment'e de frimentu; intèndhere coment'e abbruxore in sa carre, ispirtire (ma nau fintzes in su sensu de importare, àere caru)/ pps. frínghitu, frintu, fríssiu, frissu, fritu 1, ger. fridindhe, friendi, frindhe, ind. imp. fridiat/fridiant Synonyms e antonyms fritedhai, sufrissare / pistidhire, spurtiri Idioms csn: istare a su frie e coghe = in oriolu, èssiri iscinitzosu; fríere a berda = àere manighinzu forte, brusiore in sa pedhe, in sa carre; friridha a unu = fàghereli carchi brulla Sentences in s'ozu si friet catas, oruletas, pische e àteru ◊ sa fémina est friendi tzípulas ◊ no aiat ozu e no ischiat comente fàchere po frínghere s'irvuzu ◊ fridiant sas tzípulas in sa sartàina ◊ a manicare si frighent duos obos 2. friendho est su binu nou in sa carrada? 3. mi apo iscotadu sos pódhighes e mi frient a berda (G.Ruju)◊ mi ndhe fringhet su coro: unu fígiu chi tenia mi l'ant mortu ◊ s’abbogau est fridindhe che ozu de lestínchinu, a murrunzu! ◊ sa prus cosa ch'in vida mi friet est a cuntentare a tie!◊ cussu sapone fringhet a ocros! Surnames and Proverbs prb: a chie no dolet no friet Etymon ltn. frigere Translations French frire (faire) English to fry Spanish freír Italian frìggere German backen, brodeln.

frigongiài , vrb: afrigongiai Definition frigare, passare cosa in pitzu de àtera faendho fortza Synonyms e antonyms carasiai, frichizare, ifricatzare, scrovinai, sfrigongiai Sentences su fusili dh'apu frigongiau e frigongiau, ma dhi abarrat sempri un'ispétzia de napixedha in sa canna ◊ is pannus biancus, isciacuendidhus, si depiant frigongiai in sa tella e fatuvatu ispadulai Etymon srd. Translations French frotter, astiquer English to rub Spanish fregar, frotar Italian strofinare German Schwermut.

frisài, frisàre , vrb Definition fàere is pilos totu a lorighedhas, anedhaos Synonyms e antonyms allorichitare, anedhai, arrullai, eritzare, incincinnare, riciulare 2. tantos chi sunt ispilidos oe si bident cun pilos brundhos frisados e canos Etymon ctl. frisar Translations French friser les cheveux English to curl Spanish rizar Italian arricciare i capélli German locken, kräuseln.

friscàre , vrb: afriscare*, frischiare, frisciare Definition serrare is gennas a crae e a friscu; serrare, sidhare is dentes a forte Synonyms e antonyms acràere, creari, ifriscare 1, imbarcionai, serrai | ctr. abbèrrere Sentences fríscio sa gianna e t'intrego sas giaes ◊ si cheres frisciare fríscia: si times a ti furare ponebbei tentadore! ◊ aiant lassadu sa domita frisciada ◊ candho mi corco pagos minutos mancu sa zanna mi frisco ◊ apo serradu e friscadu, in domo, ca so essindhe 2. ses piàghida a mie e ti che apo frisciadu intro de s'intragna ◊ s'àinu candho móssigat frísciat sas barras Translations French fermer à clef English to lock Spanish cerrar con llave Italian chiùdere a chiave German verschließen, zuschließen.

frisciàre 1 , vrb Definition genia de sonu chi faent is gatos candho funt firmos sérios coment'e dormindho Synonyms e antonyms aggrogotai, arrasai, grunnire, igrisai, raulare, runidare Sentences a frisciare frísciat s'atu Scientific Terminology bga Etymon srd. Translations French ronronner English to purr Spanish ronronear Italian fare le fusa German schnurren.

fritedhài , vrb: afritedhai, fritiedhai Definition fríere, còere in s'ógiu; fàere una moida coment'e friendho, coendho a orrostu sa petza o àteru mescamente in su fogu Synonyms e antonyms fríere Sentences isciorrocu una butíglia de àcua, ma aici s'ollu fritedhat de prus! ◊ una mustela de procu istérria in sa cardiga est fritiedhendi in su fogu ◊ sa petza arrustendi est cota candu no fritiedhat prus 2. cust'interrutori s'intendit fritiedhendi: si bit ca sa currenti passat mali Etymon srd. Translations French grésiller English to sizzle Spanish chisporrotear, crepitar Italian sfrigolare German zischen.

fritíre , vrb Definition tròchere e incrubare (comente faent is puntas de is matas po su bentu); su si mòvere o mòvere una cosa fintzes po che dha pònnere a una parte, su si mòvere a giagaradura, a cropu, tratènnere unu pagu faendho una cosa po ndhe fàere un’àtera o agiudare a unu Synonyms e antonyms allacanae, chinnire, frànghere, grunare, incruai, incrunai, indugi, infritire, ingrussiare, mòere, suncai, truminare, tziricare / trèmere Sentences denanti a una mama isconsolada frito sa fronte ◊ a su càntaru meu friti sas laras ca ndhe as ingranzeu (P.Mereu)◊ dolorosas penas ant fritidu sa forte conca tua ◊ fritinno is genugos dhi faiant s'adoracione ◊ donzi fundhu fit càrrigu de ua a ispantu chi fritiat sa bide totu a terra ◊ tristu e a passos lentos fit cun sos ojos fritidos a terra 2. cun totu sos impitzos chi tenzo no mi poto fritire a fàghere àteru ◊ comente mi poto fritire andho a binza a meighinare ◊ sas berbeghes si sunt fritidas: bae a bídere no bi apat animale! ◊ frítidi ca inoghe istrobbas! ◊ a bos fritides ca depo passare?! Translations French fléchir, courber English to bow Spanish doblar Italian flèttere, chinare German beugen.