Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

fraganàre , vrb Definitzione segare, batire a malu puntu, betare apare a forrogadura; istare sèmpere faendho Sinònimos e contràrios chimentare, fragassare, iscassaudhare / arminzare, ordimignare Tradutziones Frantzesu fracasser Ingresu to shatter Ispagnolu quebrar Italianu fracassare Tedescu zerschlagen, zersplittern.

fragiàre , vrb: frajare, frazare Definitzione su bènnere o fàere bènnere mancu de sa cosa posta a fàere isfortzu o trebballu, chi deasi acabbat po èssere débbile, segada, freada (nau de sa pedhe), bècia; abbandhonare una cosa chi no s'impreat prus; impreare, ispèndhere, ispaciare Sinònimos e contràrios acabbae, arrogai, consumai, conciumire, finire, infinigae, istradhusciare, malocrare / friai, malandrare Frases chie est massone no che frazat sos ossos in presone (L.Ilieschi)◊ mamas chi ant frazadu sa mezus gioventude, ancora pitzinnas parent betzas ◊ s'avaru no si setzit ca frazat sa cadrea, no movet passu ca frazat sos solos ◊ prus si ruet e prus su corpus si frazat ◊ cussos si ant frazadu s'onestade ◊ prite su tempus meu cun sas fiaras no ti l'as frazadu? 2. apo frazadu milli ispijitos ◊ at frazadu sa broca 3. fit unu cadhitu frajadu e mortu de fàmine ◊ a s'àinu frajadu sedha dhu pículat 4. sos milliardos bi sunt ma no si podent frazare ◊ su carrarmadu cun d-una incricadedha frazat unu bidone de binzina Sambenados e Provèrbios prb: chie servit a segnore sa domo sua la frazat: in s'órriu ponet paza e in sa cuba lentore Tradutziones Frantzesu détériorer, user, écorcher Ingresu to deteriorate, to wear (out), to damage, to excoriate Ispagnolu deteriorar, gastar, estropear, excoriar Italianu deteriorare, logorare, sciupare, escoriare Tedescu verderben, abnutzen, abschürfen, aufreißen.

fraltimàre , vrb: frastimai, frastimare, frastimmai, frestimai, friastimare Definitzione istare a frastimos, betare maleditziones, foedhare male / frastimai a bia de fogu = betare irrocos malos meda Sinònimos e contràrios apeomai, brastimare, frastinare, irrocare, istrosciare, perdeare, tassiai Frases frastimat che pedidore ◊ est un'iscuriu a segai a fitas, no si bit mancu a frastimai 2. su pani si no est postu bèni, me in sa mesa, frestimat Ètimu ltn. brastimare po blasphemare Tradutziones Frantzesu lancer des imprécations Ingresu to curse Ispagnolu imprecar Italianu imprecare Tedescu fluchen.

francàre , vrb Definitzione fàere francu, su ndhe iscabbúllere a unu de su dèpere fàere o pagare calecuna cosa, de un'óbbrigu Sinònimos e contràrios disgagiai, isumire Frases a su teracu su mere li at francadu trinta berbeghes, in prus de sa paga ◊ si zughes chimbanta pegos ti los franco totu e benis a tzeracu! Tradutziones Frantzesu exonnérer Ingresu to exonerate Ispagnolu exonerar Italianu esonerare Tedescu entbinden.

frandhigàre , vrb: frandigai, frannicare, frannigare Definitzione fàere frandhigos, pigare a losinga (comente si faet fintzes a un'animale po dh'apaghiare, o a unu po ndhe aprofitare) Sinònimos e contràrios acarignai, allisai, allosingai, improsae, insabonai, lígnere Frases si sa boxi mia po pagu intendiat súbbitu curriat po mi frandigai (L.Matta)◊ fiat acostau totu frandiga frandiga a su molenti traitori ◊ est unu gatu masedu chi si fait frandigai ◊ no ti nd'importat nudha, a tui, de mei, e immoi benis a mi frandigai?! ◊ cun megus frànnicat pagu! Tradutziones Frantzesu caresser, cajoler Ingresu to caress Ispagnolu acariciar Italianu carezzare Tedescu liebkosen.

frànghere , vrb Definitzione pònnere a una parte po costoire, chistire; trantzire, trocheresindhe de mesu de ue passat o dhue at ccn. cosa perigulosa, po no pigare atumbada, po no si lassare fèrrere; cuare, andharesindhe a logu chi no si biet o no s'ischit; cricare de s’iscabbúllere de ccn. dannu / pps. frantu Sinònimos e contràrios acampaniare, acoglire, arremonire, fràndhere, straviai, tòlchere, trancire / acuae, acucai, ammagare, apatai, atrabentare, intuzare, istichire, istugiai, istumponai / abbigare 1, aggrundhare, apaltare, apigai, arrundhare Frases sa robba neta cheret franta ca sinono l'imbrutamus torra ◊ frànghela a frigoríferu, custa cosa, pro no si guastare ◊ su paracu, daghi proet, ti franghet s'abba ◊ cuss'àrbure franghet sa tramuntana a su cuile 2. frànghedi sos pilos dae cara! ◊ franghedila cussa cosa chi zughes imbia, ca rues! ◊ iscudindhe za mi fit, ma sos corpos mi los apo totu frantos ◊ candho colat màchina frànghedi! 3. ti che cherent frànghere dae nois, ca meda t'istimamus ◊ Fulanu est frantu ca lu sunt chirchendhe sos carabbineris ◊ a babbu che l'at frantu su tempus e at betadu in lutu totu sa domo 4. nois amus s'istinu sinnau e dae cuche no nos franghimus ◊ de dogni cosa frangher nos podimus, no de sa morte (A.Fiori)◊ no mi ndhe poto frànghere: devo andhare! ◊ biadu a chie si ndh'est frantu de intrare a logu gai malu! Ètimu ltn. frangere Tradutziones Frantzesu esquiver, éloigner, écarter Ingresu to shift Ispagnolu apartar Italianu scansare, scostare Tedescu wegrücken, vermeiden.

fratàre , vrb Definitzione arrasigare a fine cun su tratagasu; arrasigare sa pedhe po papíngiu, arrasigare po àteru Sinònimos e contràrios teriae, tratai / arrasigai, scrafi 2. ramos sicos e prumutza ispinosa frataiant sos pantalones curtzos de sos pitzinnos ◊ est fratèndhesi sas manos pro si frobbire su ludu Ètimu itl. grattare Tradutziones Frantzesu râper Ingresu to grate Ispagnolu rallar Italianu grattugiare Tedescu reiben.

fratazàre , vrb Definitzione fàere a frataza, segare a pitichedhedhu, a orrughedhos Sinònimos e contràrios amminudare, filchinare, ifrighinare, irfarfaruzare, scirfinai, sfiniallai, spamparinai, spimpirallai, spimpiridai / manigare 2. s'àinu batit paza e issu si la fratazat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu émietter Ingresu to crumble Ispagnolu desmenuzar, desmigajar Italianu sbriciolare Tedescu zerbröckeln.

frazicàre , vrb: frazigare Definitzione su essire pudrigau, fràzigu, nau de unas cantu cosas lassadas a tropu tempus; foedhandho cun arrennegu, abbarrare, istare a tropu e sentza de motivu sentza de fàere nudha candho unu serbit puru, o fintzes iscúdere de mala manera, apodhare iscudendho Sinònimos e contràrios abburdèschere, apudrigare, guastai Frases sa mela l'at chérfida arribbare ma si est frazigada ◊ si pioet candho su fenu est prontu, lu fràzigat totu ◊ cussa est un'ispina mala a frazigare 2. ti che ses frazigadu tota die in su tzilleri, ca tantu no ndhe tenias cosas de fàghere!…◊ pro cussu e pro cussu, menzus fràzigadi in domo! 3. sas gheleas fràzicant su mundhu de malidade 4. si lu torras a tocare ti fràzico a su muru: ti l'imparo eo a ti pònnere chin sos piús minores! Sambenados e Provèrbios prb: abba currente no fràzigat bentre Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pourrir Ingresu to rot Ispagnolu podrir Italianu infracidire Tedescu faulen.

frenàe, frenài , vrb: afrenai*, frenare Definitzione pònnere su frenu, cricare de abbrandhare o firmare s'andhera de unu mezu in movimentu; abbrandhare calecuna cosa, regulare unu cumportamentu Sinònimos e contràrios arregulai, medrare, medrire, moderai, regulai / trabai | ctr. irfrenare 2. frenadila, sa limba, faulalzu! (Testone) Tradutziones Frantzesu freiner Ingresu to brake Ispagnolu frenar Italianu frenare Tedescu bremsen, zügeln.

fresài , vrb: fresare Definitzione fàere a fresa, isperrare, apèrrere a pígios Sinònimos e contràrios iscaltulare / abbèrrere, cannire, crasare, filiri, sacai, scanniri, sinniai Maneras de nàrrere csn: fresare su pane = iscopercare su pane, segare su pane de fresa ororu pro ispitzigare sos duos pizos e ndhe furriare unu a manera de resurtare ambos de su matessi betu ca sunt lísios a parte de fora ma aspros a parte de intro; fresai sa castàngia = trapare, ispitighedhare sa castanza pro no si tzocare arrustindhe Frases fint chie coghindhe e chie fresendhe, a sa cota ◊ su fritu li at fresau sas manos ◊ su sole coghet sa terra faghíndhela fresare Ètimu ltn. fresus Tradutziones Frantzesu fendre, scinder, crevasser, craqueler Ingresu to chapp, to separate, to cleave Ispagnolu hender, escindir, agrietar Italianu fèndere, scìndere, screpolare Tedescu spalten, trennen, rissig machen.

friài , vrb: friare, fricare, frigai, frigare Definitzione passare calecuna cosa tocandho in pitzu de un'àtera unu pagu a forte siat po pigare (limpiare, samunare), o pònnere, o fintzes po aconciare un’arremu; fàere freaduras, malandras, a su friga friga cun calecuna cosa; cullonare, pigare a ingannu / ger. friendi Sinònimos e contràrios afrigongiai, carasiai, cariare, ifricatzare, scrovinai, sfrigongiai / lúngiri / acostanare, agliagai, frazare, inghetare, iscaldire, ispitulare, malandrare Maneras de nàrrere csn: avb. friga friga = acurtzu meda, azummai tochendhe, tochendhe própiu; èssere friga friga = istare sempre tochendhe a un'àteru acurtziendhesili; andhare friga friga = a sachedhadura, coment'e frighendhe; zúghere a unu friga friga = tene tene, acurtzu meda curríndheli fatu pro lu tènnere; frigai s'arrobba = samunare; frigai bèni sa mardi a unu = dàreli unu dispiaghere mannu; frigare su late = acragare, pònnere su cragu a su late; frigare murta, lestincu = arregòllere murta, lestincu Frases s'isterzu cheret bene frigadu pro che li catzare sa cosa atacada ◊ seu andada a frúmini a frigai s'arrobba ◊ in sa pedhe malàida si at frigadu sa pumada ◊ de sa cuntentesa chi teniat fit sempre frighèndhesi sas manos ◊ s'arromana chi frigu parit unu ghetau… ◊ po sa cura de su léndhine si poniat mele in d-unu tzapulledhu e si frigàt fintzes a che dh'arrasigare 2. custa cintura mi est friendi su tzugu 3. non mi frigais prus: no aspetu a nisciunus! ◊ male, un'ómine abbistu che lodhe no fit tantu fàtzile a lu frigare! Sambenados e Provèrbios smb: Frigau / prb: cuadhu friau sa sedha timit Ètimu ltn. fricare Tradutziones Frantzesu frotter, froisser, enduire Ingresu to rub, to spread Ispagnolu frotar, untar, engañar Italianu fregare, sfregare, strofinare, stropicciare, spalmare Tedescu reiben, streichen.

friarósu , agt: fridarosu, fridorosu, fridurosu, frigorosu, friorosu, fritarosu, fritorosu, fritulosu, friturosu Definitzione chi sufrit meda su fritu; chi faet fritu meda, o dhue at fritu meda Sinònimos e contràrios firtorosu, fritulàntzigu, titirigosu, tudhosu / fridu | ctr. caente Frases ma ses friturosu, mih: tenes fritu fintzas candho sos àteros ant calura! 2. est faladu su nie in s'ierru fritorosu ◊ s’annu passau est istétiu un’ierru fridarosu ◊ no timiat sos manzanos friturosos ◊ me is dis friarosas si firmat acanta de sa forredha ◊ s'istait mali in custa coxinedha fridarosa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu frileux Ingresu sensitive to cold Ispagnolu friolero Italianu freddolóso Tedescu verfroren.

fríere , vrb: fríghere, frínghere, friri, fríxiri Definitzione còere sa cosa in s'ógiu; fàere arrumóriu coment'e de frimentu; intèndhere coment'e abbruxore in sa carre, ispirtire (ma nau fintzes in su sensu de importare, àere caru)/ pps. frínghitu, frintu, fríssiu, frissu, fritu 1, ger. fridindhe, friendi, frindhe, ind. imp. fridiat/fridiant Sinònimos e contràrios fritedhai, sufrissare / pistidhire, spurtiri Maneras de nàrrere csn: istare a su frie e coghe = in oriolu, èssiri iscinitzosu; fríere a berda = àere manighinzu forte, brusiore in sa pedhe, in sa carre; friridha a unu = fàghereli carchi brulla Frases in s'ozu si friet catas, oruletas, pische e àteru ◊ sa fémina est friendi tzípulas ◊ no aiat ozu e no ischiat comente fàchere po frínghere s'irvuzu ◊ fridiant sas tzípulas in sa sartàina ◊ a manicare si frighent duos obos 2. friendho est su binu nou in sa carrada? 3. mi apo iscotadu sos pódhighes e mi frient a berda (G.Ruju)◊ mi ndhe fringhet su coro: unu fígiu chi tenia mi l'ant mortu ◊ s’abbogau est fridindhe che ozu de lestínchinu, a murrunzu! ◊ sa prus cosa ch'in vida mi friet est a cuntentare a tie!◊ cussu sapone fringhet a ocros! Sambenados e Provèrbios prb: a chie no dolet no friet Ètimu ltn. frigere Tradutziones Frantzesu frire (faire) Ingresu to fry Ispagnolu freír Italianu frìggere Tedescu backen, brodeln.

frigongiài , vrb: afrigongiai Definitzione frigare, passare cosa in pitzu de àtera faendho fortza Sinònimos e contràrios carasiai, frichizare, ifricatzare, scrovinai, sfrigongiai Frases su fusili dh'apu frigongiau e frigongiau, ma dhi abarrat sempri un'ispétzia de napixedha in sa canna ◊ is pannus biancus, isciacuendidhus, si depiant frigongiai in sa tella e fatuvatu ispadulai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu frotter, astiquer Ingresu to rub Ispagnolu fregar, frotar Italianu strofinare Tedescu Schwermut.

frisài, frisàre , vrb Definitzione fàere is pilos totu a lorighedhas, anedhaos Sinònimos e contràrios allorichitare, anedhai, arrullai, eritzare, incincinnare, riciulare 2. tantos chi sunt ispilidos oe si bident cun pilos brundhos frisados e canos Ètimu ctl. frisar Tradutziones Frantzesu friser les cheveux Ingresu to curl Ispagnolu rizar Italianu arricciare i capélli Tedescu locken, kräuseln.

friscàre , vrb: afriscare*, frischiare, frisciare Definitzione serrare is gennas a crae e a friscu; serrare, sidhare is dentes a forte Sinònimos e contràrios acràere, creari, ifriscare 1, imbarcionai, serrai | ctr. abbèrrere Frases fríscio sa gianna e t'intrego sas giaes ◊ si cheres frisciare fríscia: si times a ti furare ponebbei tentadore! ◊ aiant lassadu sa domita frisciada ◊ candho mi corco pagos minutos mancu sa zanna mi frisco ◊ apo serradu e friscadu, in domo, ca so essindhe 2. ses piàghida a mie e ti che apo frisciadu intro de s'intragna ◊ s'àinu candho móssigat frísciat sas barras Tradutziones Frantzesu fermer à clef Ingresu to lock Ispagnolu cerrar con llave Italianu chiùdere a chiave Tedescu verschließen, zuschließen.

frisciàre 1 , vrb Definitzione genia de sonu chi faent is gatos candho funt firmos sérios coment'e dormindho Sinònimos e contràrios aggrogotai, arrasai, grunnire, igrisai, raulare, runidare Frases a frisciare frísciat s'atu Terminologia iscientìfica bga Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ronronner Ingresu to purr Ispagnolu ronronear Italianu fare le fusa Tedescu schnurren.

fritedhài , vrb: afritedhai, fritiedhai Definitzione fríere, còere in s'ógiu; fàere una moida coment'e friendho, coendho a orrostu sa petza o àteru mescamente in su fogu Sinònimos e contràrios fríere Frases isciorrocu una butíglia de àcua, ma aici s'ollu fritedhat de prus! ◊ una mustela de procu istérria in sa cardiga est fritiedhendi in su fogu ◊ sa petza arrustendi est cota candu no fritiedhat prus 2. cust'interrutori s'intendit fritiedhendi: si bit ca sa currenti passat mali Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grésiller Ingresu to sizzle Ispagnolu chisporrotear, crepitar Italianu sfrigolare Tedescu zischen.

fritíre , vrb Definitzione tròchere e incrubare (comente faent is puntas de is matas po su bentu); su si mòvere o mòvere una cosa fintzes po che dha pònnere a una parte, su si mòvere a giagaradura, a cropu, tratènnere unu pagu faendho una cosa po ndhe fàere un’àtera o agiudare a unu Sinònimos e contràrios allacanae, chinnire, frànghere, grunare, incruai, incrunai, indugi, infritire, ingrussiare, mòere, suncai, truminare, tziricare / trèmere Frases denanti a una mama isconsolada frito sa fronte ◊ a su càntaru meu friti sas laras ca ndhe as ingranzeu (P.Mereu)◊ dolorosas penas ant fritidu sa forte conca tua ◊ fritinno is genugos dhi faiant s'adoracione ◊ donzi fundhu fit càrrigu de ua a ispantu chi fritiat sa bide totu a terra ◊ tristu e a passos lentos fit cun sos ojos fritidos a terra 2. cun totu sos impitzos chi tenzo no mi poto fritire a fàghere àteru ◊ comente mi poto fritire andho a binza a meighinare ◊ sas berbeghes si sunt fritidas: bae a bídere no bi apat animale! ◊ frítidi ca inoghe istrobbas! ◊ a bos fritides ca depo passare?! Tradutziones Frantzesu fléchir, courber Ingresu to bow Ispagnolu doblar Italianu flèttere, chinare Tedescu beugen.

«« Torra a chircare