Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

frobbíre, frobbíri , vrb Definition passare ccn. cosa (pruschetotu orrobba) po ndhe suspire abba, pruine e cosas deasi, po limpiare / bonu a frobbire (nau cun tzacu de calecuna cosa) = chi no serbit a nudha si no a istrèxiri in paneri, chi est de fuliai Synonyms e antonyms brobbire, istrègere, sciorbiri, trèghere, trobbire / limpiai | ctr. ifúndhere, imbrutai Sentences no tenes unu sodhu e chircas muzere…: ma faghe su piaghere e fróbbidi su lorodhu! ◊ frobbire su brúere, s'abba, su suore, sas làgrimas, s'ifustura, frobbire s'isterzu, sa cara, sas manos, sos murros Etymon itl.t forbire Translations French déterger, essuyer English to clean Spanish deterger, limpiar Italian detèrgere German abwischen.

frofoài, frofroài, frofrobài, frofrolài , vrb Definition si narat de sa moida chi faent s'abba e mescamente cosas cagiadas coendho candho ndhe faent essire coment’e bubburucas de vapore; in cobertantza, su istare a chistionedhu agiummai a iscúsiu / frofrobai cun sa fantasia = cúrrere cun s'immazinassione, cun su pessamentu Synonyms e antonyms abbrubudhai, chischisiai, ischigliare, ischiglionare, iscusietare, mamughiare, pispisai, sbrufare, sbrufulai, strichidhai Sentences s'àcua est frofroendu 2. su dotori iat aprapau su pipiu frofrobendu fuedhus chi nisciunus cumprendiat ◊ ita seis frofrobendu asuta asuta: no fiaus de acórdiu cantu si depia giai? 3. dhis frofrobàt sa fantasia sena de riparu ◊ is arregordus frofrolant e ndi essint de is perevundus de sa memória Translations French chuchoter, grommeler English to talk in a low voice, to moan, to whisper Spanish cuchichear, refunfuñar Italian bisbigliare, parlottare, mugugnare German murmeln.

frongíre , vrb: fronzire, frunciri, frungiri, frunzire, frunziri Definition aprighizonare, atzirbisonare sa pedhe, unu bestimentu, unu frutu; fàere a pinnighedhas unu bestimentu po bellesa Synonyms e antonyms acarrongiai, afrangillonai, aggruncire, aggrunciulire, ammaugionai, apigiare, apistizonare, arritzonire, arruntzai, atavellai, granculai, iscrafangiai | ctr. istirai Idioms csn: frungiri is murrus = fàghere sinnale chi carchi cosa no piaghet; frunziri su fronti = inchizàresi Sentences frunzit su bruncu che lepirisposu ◊ at frungiu is murrus ◊ fiat una fémina bècia, cun sa faci frunzia ◊ seu che sa figu carigada: si sicat su tanaxi e totu si frunzit ◊ s'àcua in ora meda frunzit sa pedhi de is manus ◊ est tropu sa nuxi chi portat custa mata e ndi biu frungendisí Etymon ctl. frunzir Translations French froisser, rider English to wrinckle (up) Spanish arrugar Italian raggrinzire, sgualcire German zerknittern.

frullanàre , vrb Definition messare fenu a frullana Synonyms e antonyms farciae Etymon srd. Translations French faucher le foin English to scythe Spanish segar, cortar el heno Italian falciare il fièno German heuen.

frundhàre , vrb: frundhiare, frundiai Definition tirare a passígia, iscúdere o imbolare a frundha; fuliare, betare a s'àliga Synonyms e antonyms arremilai, frumbulare, infrundulae / foliai, frundhire, iscavulai, sciuliai 1 2. duos bratzos che dha sunt istesiandhe e frundhiandhe a cara a inue fut Etymon srd. Translations French lancer des pierres avec la fronde English to sling Spanish hondear Italian frombolare German schleudern.

frundhíre , vrb: frunnire Definition betare a una parte, atesu, a terra, lassare ccn. cosa chi no serbit prus; perdimentare sa cosa pigandhodha coment'e chi no costet nudha o siat de pagu importu; rfl. nau pruschetotu de fémina chentza cojuare, crocare chentza cricare contos po si giare a un'ómine, coment'e faendho pagu contu de issa etotu Synonyms e antonyms foliai, frundhare, irbotulae, iscavulai, sciuliai 1 / isperdisciare, perdimentare | ctr. allogae, collire, conchistare Sentences si aiat de intrare in chelu, dae su tronu sou beneitu tiat chircare de che frundhire a Deu! ◊ no l'ammito chi si frundhat su pane a su ladàmene, ca mi ammento s'apretu de su fàmene candho ischidare mi faghiat chito (A.Onano) 2. sos pagos sodhos chi preulit los frundhit fatu de sos tzilleris! ◊ a fàghere gai est a la frundhire, sa cosa, no a la conchistare! Etymon srd. Translations French jeter English to throw away Spanish echar Italian buttare via German wegwerfen, vergeuden.

frusài, frusàre , vrb: afrusae Definition pigare sa frusa, su fragu, s'arrancu; andhare aifatu de s'arrastu Synonyms e antonyms acarigai, annajare, annàsere, arrancai 1, arrastai, fiagare, isimare, nuscai Etymon srd. Translations French flairer English to smell Spanish olfatear Italian fiutare, annusare German riechen.

fruschiàre , vrb: afruschiare, frusciare (fru-sci-a-re) frussiai Definition bogare o fàere unu súrbiu, fàere sonu a súrbiu (a buca allomborandho is lavras, a pódhighes in buca, o cun calecuna aina de sonare)/ fruschiaresila = istare fruschiendhe unu pagu a ispàssiu Synonyms e antonyms ammuinai 1, fruscidare, frusiai, frusitai, moidare, mojire, múere, muizare, suai, sulietai, surbiai, zumiai Sentences frúsciat su sede candho colat sa falche, messendhe ◊ fruschiandhe che craparzu betzu, Pirastredhu at mutiu su capu ◊ pride Porchedhu secabat sos negóssios fruschiandhesila e cantandhe 2. sas ballas fruschiendhe in altu e bassu faghiant atapèndhesi fracassu (F.Dore) Etymon ltn. fist(u)lare Translations French siffler, grincer English to creak, to whistle Spanish silbar, chiflar Italian fischiare, strìdere German pfeifen, kreischen.

fruschinàre , vrb: afruscinai, fruscinai, fruscinare, fruscinari Definition mòvere, foigare lestru lestru, passare a súrbiu, istare sèmpere faendho; fintzes piscare a frúschina, ifrichire a frúscina / èssere o istare frúschina frúschina = pistighinzosu, furighedhosu Synonyms e antonyms boltulare, foigare, frusiai, iscabiare, ischirchinare, scemiai, scoetai / trapassai Sentences si frúscinat coment'e un'anguidha ◊ un'àteru cuntipitzu li fit fruschinatu in conca ◊ canno mi apo intesu sa balla franca fruschinànnemi a costatzu mi ne so brutatu ◊ su bremi est fruscinendi in terra ◊ is tziringonis fruscinendi torrant sa badhi che una pingiada de terra farrosa ◊ frúscinat sa folla a dónnia corpu de bentu ◊ su cane frúschinat sa coa candho bidet su padronu 2. a chie no andhaiat a marrare, e lu bidiant semper andhendhe gira gira a fruscinare, li naraiant "preitzosu" ◊ portat su coru fruscinau de su dolori Etymon srd. Translations French se démener, frétiller English to fidget, to wriggle Spanish agitarse Italian dimenarsi, guizzare German zappeln.

fruscidàre , vrb: fruscitare Definition istare a fruschiedhu Synonyms e antonyms afruschiare, ammuinai 1, frusiai, frusitai, moidare, múere, muizare, sulietai, sulitai, surbiai, zumiai Sentences apo intesu puzones fruscitendhe e mi so frimmu a los iscultare Etymon srd. Translations French siffler English to whistle Spanish silbar Italian fischiare, fischiettare German pfeifen.

frusiài , vrb: afrusiai, frusiare, frusinai, frusuai Definition sonare o fàere moida coment'e a súrbiu, sonu forte de cosa movendho, friendho, orrostindho Synonyms e antonyms afruschiare, ammuinai 1, fruscidare, frusitai, infrusitai, moidare, mojire, múere, muizare, sulietai, sulitai, sulvare, surbiai, zumiai Sentences at inténdiu un'arrisu frusiendidhi in is origas ◊ su guetu frúsiat comenti partit ◊ intendit su sànguini frusinendi in is memórias ◊ Assunta est abarrada un’ora manna batallendu: mi creis ca intendu ancora is origas frusuendu?!(M.L.Serpi)◊ is incuedhus de linna fertus a corpus de fusti frúsuant in s'àiri ◊ sa sartània de sa castàngia est in su fogu frusuendi Etymon itl Translations French siffler English to buzz, to whistle Spanish zumbar, silbar Italian ronzare, sibilare German zischen.

frusíre , vrb Definition fàere a frúsia, una genia de sonu coment'e de bentu chi movet sa fògia de is matas Synonyms e antonyms frusiai* Translations French bruire English to rustle Spanish susurrar, runrunear Italian stormire German rauschen.

frusitài , vrb Definition istare a frusitu Synonyms e antonyms afruschiare, fruscidare, frusiai, muizare, sulietai, sulitai Etymon srd. Translations French siffloter English to whistle Spanish silbar Italian fischiettare German vor sich hin pfeifen.

frussàre , vrb Definition àere a meda, nau de dinare Sentences lampu ca ndhe frussat de sodhu, cussu, est abberu! ◊ si no frussas dinari, segundhu su logu mancu intrare ti bi lassant! Translations French disposer de l'argent English to have plenty of money Spanish tener dinero Italian dispórre, avére danari German viel Geld haben.

frustatzàre , vrb: afrustatzare Definition agiummai coment'e pigare a cropos, in su sensu de giare trummentu a foedhos, brigandho a unu Synonyms e antonyms isballai, istrabatzare, stravaciai Etymon srd. Translations French rudoyer, réprimander English to ill-treat Spanish echar una bronca Italian strapazzare German strapazieren.

frutài , vrb: frutare, frutuai, frutuare Definition batire, bogare o giare frutu, nau de matas ma fintzes de àteras cosas chi cumènciant a giare una resa (es. animales) Synonyms e antonyms produire Sentences sa mata sentza de arréxinis non podit frutuai (A.Melis)◊ tenemu centu brebeis frutuendi 2. sos dinaris postos in banca frútuant pagu a chie bi los ponet Etymon srd. Translations French fructifier, rapporter English to bear fruit Spanish fructificar, producir Italian fruttare, fruttificare German Früchte bringen, fruktifizieren, eintragen.

fughíre , vrb: fui, fuire, fuiri Definition andharesindhe currendho coment'e timendho ccn. cosa, istesiare impresse de unu perígulu e in calecunu logu signíficat fintzes solu cúrrere; essire de manos, nau de ccn. cosa chi si portat agguantada; nau de bestimentu, bènnere o arresurtare piticu comente unu creschet, cun su tempus / pps. fughitu; impr. futzassí!, fuassí! Synonyms e antonyms infrusai, fúere | ctr. abarrai, bènnere Idioms csn: fuendhe, fuindhe = currindhe a tota fua; fughire a labore de pedes = fuire a tota fua; fuire dae mente = iscarèsciri; avb. fughivughi, fuivui = coment'e fuindhe, impresse meda, chentza tènnere tempus de nàrrere nudha; fughire dae pódhiches che abba currenne (nadu de carchi cosa o chistione)= che cosa chi no faghet a la muntènnere Sentences sa pitzinna fughendhe trambucat e rughet ◊ si est fughita che gatu agreste ◊ si as boza chi duret s'allegria, fúilas sas profertas de su bundhu! ◊ nd'istuponat a foras e si fuit a s'ispentimada ◊ po ti cojai tocat a ti nci fuiri de domu ◊ no mi che fuas: tantu ti agato su matessi! ◊ no ti fuast de acanta mia! ◊ fui, odheu, no ti rughet sa màchina colendhe! ◊ cussus si furint fuius cun su dinai de su babbu ◊ su sartu fiat totu unu fui fui de lèpuris e conillus ◊ si ch’est fughidu a innedha 2. imbucheit a cadhu fuendhe e che la ponzeit in su tanchitu in paga ora ◊ chie at carchi sodhu si est fughindhe a labore de pedes ◊ su tempus passat a cadhu fuendhe 3. comente fia ifustu, cussa cosa mi est fuida dae manos ◊ mi est fuidu dae mente e no ti apo nadu su chi ti depia nàrrere ◊ in mesu a cosa meda, un'irballu ti podet fuire 4. si ti fuint, custas iscarpas, las lassas a sorre tua a si las finire ◊ sa bestimenta lis fuit a sos pisedhos creschindhe Etymon ltn. fugire Translations French s'enfuir, échapper English to escape Spanish huir, escapar, evitar Italian fuggire, scappare, sfuggire German fliehen, entgleiten.

fugíre, fugíri , vrb: fuzire Definition andhare illascinandho, mòveresi o mòvere a tragu, nau mescamente de cosa chi no est firma, chi est in cosa o logu lisu; fintzes trantzire, istesiare apostadamente / fàiri su fugivugi = andhare o mòeresi a fuzidura, alliscinendi; fugire una cosa = tasire una cosa, lassàrela a tempus addainanti Synonyms e antonyms allescinai, cadriare, illascinare, illiscigare, iscadriare, iscafuzire, istrissinare, lascinare, lassingiare, lissiniri, sfugiri / istregire Sentences at fuzidu e si at fatu male ◊ so fuzidu in s'astrau ◊ faghindhe s'isterzu mi ch'est fuzidu su piatu dae manos ◊ at fugiu e ist orrutu puru 2. o is de Cortigedha nci fugint sa diga a una parti, o cinono nci fugint s'erriu prus adhai! Etymon itl. (s)fuggire Translations French glisser English to slide Spanish resbalar, deslizar Italian scivolare German gleiten.

fulminài , vrb: fulminare, furminare Definition betare fúlmines, lampos, fèrrere a fúlmine, abbasciare arrajos; bochíere comente faet su lampu in tempus de unu sinnu; foedhandho de lampadinas, abbruxare, segare su filighedhu chi s'inchendhet candho passat sa currente, ispaciare, no allúere prus Synonyms e antonyms bochire Sentences lampos e tronos fúlminat s'aera 2. mi fúlminet su chelu si mai l'apo connotu cust'ómine chi nades! 3. no che at lughe ca s'est furminada sa lampadina Translations French foudroyer English to strike with lightening Spanish fulminare, fundirse Italian fulminare, folgorare German blitzen, auf der Stelle töten, durchbrennen.

fumài , vrb: fumare Definition bogare o fàere fumu, essire fumu; àere su vítziu de fumare Synonyms e antonyms fumiai, pipai Sentences custu fogu petzi est fumendhe: no bi cheret tènnere ◊ sa terra arada a friscu in die de sole fumat 2. fumendhe ti as brujadu sos primmones ◊ chi fumet, chi fumet: sa cannedha de s'anca chi si fumet!◊ si aia sighiu a fumare non fia istadu inoghe! Etymon ltn. fumare Translations French fumer English to smoke Spanish fumar Italian fumare German rauchen.