Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

firmài 1 , vrb: firmare Definition pònnere sa firma, iscríere donniunu a manu sua númene e sambenau suo Sentences frimma sa lítera e mandhachela! ◊ no ti dhus potzu firmai cussus paperis! Translations French signer English to sign Spanish firmar Italian firmare German unterschreiben, unterzeichnen.

fisciài , vrb: afissare, fissai, fissare Definition pònnere firmu, chi abbarret firmu; abbaidare a firmu, cun ogos firmos, a sa sighia a sa matessi cosa; decídere o istabbilire calecuna cosa (es. die, mese, una paga o àteru) Synonyms e antonyms firmai Sentences sa presa de sa currente cheret fissada a su muru 2. sos ojos mios, che làmpanas atzesas, fissaiant sena mòvere rista sa gianna de sos ballos ◊ a bortas sa maladia de s'ogu naschiat candho una pressona fissàt unu mortu ora meda 3. a it'ora at fissau sa riunioni su síndigu? ◊ a duchentos francos s'una su preju 'e sa pischedha est fissau (D.Ziranu) Etymon spn. fijar Translations French fixer English to fix Spanish fijar, establecer Italian fissare German befestigen, fixieren, starren, fixieren, festlegen.

fistulài, fistulàre , vrb Definition essire o fàere a fístula Synonyms e antonyms infistulai Translations French devenir fistuleux English to become fistulous Spanish fistulizar Italian infistolire German fistulös werden.

fizolàre , vrb Definition fàere e pesare fígios Synonyms e antonyms afedai, afigiare Sentences che tenet chimbant'annos e issa ancora fizolendhe! Etymon srd. Translations French enfanter English to bring forth Spanish parir Italian figliare German jungen.

flagellài , vrb: fragellare, frazellare Definition iscúdere, atripare a meda e forte cun aciotu o tzirónia, cun passillu; prus che àteru, fàere sufrire, giare patimentu meda, o mannu, fàere dannu, èssere de fragellu Synonyms e antonyms aciotai / addolorai, afligire, contribbulai, ifragellare, scorai | ctr. conciolare Sentences cun disciplinas e cilítziu ti flagellas cun rigori ◊ su corpus tuu virginali cumandat siat flagellau po chi aici turmentau tengat morti dolorosa 2. mutu, no mi ndhe sigas mancu a chistionare, de cosa gai, ca mi ndhe frazellat solu su bi pessare! ◊ mi ndhe frazellat a bídere sa cosa fuliada! ◊ si no ascurtant sas paràulas meas los ant a frazellare fintzas a s'isperdimentu Etymon itl. Translations French flageller English to flagellate Spanish flagelar Italian flagellare German geißeln, quälen.

flammiài , vrb: aframiai*, framiare Definition fàere fràmula, fàere o èssere orrúbiu che fràmula de fogu; abbruxare is laores, nau de su sole candho est tropu forte Synonyms e antonyms irframmajare / aframatzare 2. su locu est framiandhe dae s'atandha Translations French s'embraser English to glow, to redden Spanish llamear Italian fiammeggiare, rosseggiare German aufflammen, brennen.

fodichinàre , vrb: fudichinare Definition mòvere sa cosa cricandho, cricare Synonyms e antonyms corrovai, farrogai, forroconare, iforrogare, iscrucuzonare, isforronciare, sciorrogai, scorrovonai Sentences prugheraza de istedhos nobales mi est fudichinandhe sa petorra (G.Piga)◊ sos pitzinnos sunt fudichinandhe sa téula de sas copertas chircandhe nidos ◊ su marissallu est tucandhe a fudichinare sos sartos si podet acatare su bandhiu ◊ si fit fudichinandhe sos naricros a malichinzu Etymon ltn. fodicare Translations French fouiller English to search Spanish hurgar Italian frugare German kramen, stöbern.

foghigiài , vrb: afoghigiare* Definition bogare fogu a unu, nàrrere male de ccn. Synonyms e antonyms allimbare, imposturai, innorare, irfamiare, tragagiai Translations French calomnier, médire English to slander Spanish calumniar Italian calunniare German verleumden.

fogliàre , vrb: vogliare Definition furriare is crebedhos, su si ammachiare Synonyms e antonyms ammachiae, dilliriai, fatzellare, foglietare Etymon ctl. follejar Translations French devenir fou English to go mad Spanish enloquecer, volverse loco Italian impazzire, pèrdere il sénno German verrückt werden.

fogulàre , vrb: afogulare Definition pònnere fogu; abbruxare Synonyms e antonyms afocazare / brugiare 2. cun cuss'abba budhendhe mi so totu foguladu Etymon srd. Translations French brûler English to burn Spanish quemar Italian ustionare German verbrennen

foigàre , vrb: froigare Definition mòvere a foighinu, comente faent is gremes, is bobbois in su ludu (e fintzes forrogare)/ avb: istare a su fóiga fóiga, fróiga fróiga = istare a foighinu, a su moe moe, comente faghent sos lollois in su ludu Synonyms e antonyms foichinare, fruschinare Sentences s'increbudhiat in cara e foigaiat a dresta e a manca sighindhe su movimentu de su ballu tundhu ◊ in su ludu bi at lollois foighendhe ◊ fóigat unu chi si moet abbaidendhe, chirchendhe 2. m'ispanto foighendhe sos "proite?" (C.Puddu) 3. beni a sa conclusione, no istes a su fóiga fóiga! Translations French se démener English to fidget Spanish agitarse Italian dimenarsi German zappeln.

folfigiàre , vrb: forfigare, forfijare, fosfixare, frofijare Definition furriare, girare de longu una cosa, pruschetotu orrobba, fune o cosas deasi, de no èssere prus a línia dereta Synonyms e antonyms acordiolai, atrogai, atrotixai, fortzicare, foscigare, incordigliolai, profizare, trozicare | ctr. isprofizare Sentences su carru como est totu folfigiadu, irbandhonadu coment'est dae tempus meda ◊ frofijadu, cun fulchidha bisestra at immannadu ◊ tale ammentu mi frofijat su coro ◊ si est tota frofijada e li falaiat sa salia dae buca puru! ◊ sas fozas, su bentu las degògliat, las atapat apare, las forfígiat ◊ si ponzeit una vestàglia de fémina e comintzeit a si fosfixare chin su dossu pro fàghere a ríere Etymon ltn. forficare Translations French tordre English to twist Spanish torcer, retorcer Italian tòrcere, contòrcere German winden, auswinden.

foliài , vrb: fruliare, fugliare, fuliae, -ai, -are, fulliai, -are Definition imbolare, betare a un'ala, atesu, a terra calecuna cosa chi no serbit prus; lassare o lassàresi orrúere, o fàere orúere a terra; foedhandho de laores, batire o bogare frutu, giare resa / fugliare una cosa a cantu curret bratzu = atesu meda, cantu prus si podet Synonyms e antonyms bessai, bocare, frundhire, ghetai, imbolare, iscavulai, sciuliai 1, strumpai / bundhare | ctr. allogae, collire Sentences pigant su fiascu e nci dhu fóliant a su spirifundu de su mari ◊ fruliade sas falches, manigadores de pane e chibudha! (F.Sechi)◊ gighet bestes chi cherent fruliadas, totu mughedhu ◊ candho mi ant bidu betzu mi che ant fuliadu che un'istratzu ◊ sa carrada est fuliendi: tocat a ndi bogai unu pagu de binu ◊ portu unu tussi… seu sempri fuliendi! 2. sa maladia l'at fulliau a terra ◊ no ti fúlies in terra ca t'imbrutas! ◊ sa mata ndi dh'at fulliara su bentu ◊ fulliau mi so in s'istoja a titillias de fritu 3. suta de sa luna chi frúliat prata, mih s'istradone! ◊ innòi at a cresci trigu de fuliai a trinta! ◊ de issa s'innamorant sos piús pro chi sa gràscia fúliat a mojos (P.Mossa) Translations French jeter English to throw away, to knock down Spanish echar Italian buttar via, buttar giù German wegwerfen, hinunterwerfen, hinabwerfen.

folmàre , vrb: formai, formare, frommare Definition trebballare unu materiale a manera de dhi giare s'assimbígiu de calecuna cosa, de dhu fàere a cosa chi serbit e comente si bolet, de dhi giare sa forma chi si bolet; cambiare una cosa a manera de pàrrere o de essire un'àtera, diferente, nau fintzes in su sensu de educare, imparare, ammaistrare Synonyms e antonyms fàchere, forgiai, furriai Sentences siat beneitu e laudadu chie chelos e mundhos at formadu! ◊ esprimit a Noè su pentimentu pro àere isse s'ómine formadu ◊ totus po tui funt is pentzamentus chi formu! ◊ pioet subr'a issos dogni gràscia chi Deus at formadu (P.Mossa) 2. su massàgiu candho fut passendhe su santu no si at bogadu su capedhu e assora issu cun sos boes si sunt frommados a crastos Translations French former English to form Spanish formar, moldear Italian formare, creare German formen, bilden.

forchidhàre , vrb: frocidhai, frucidhai, furchidhare Definition fàere a duos corros o puntas, ispartzire in duas puntas in forma de frochidha, in duas bias; andhare a egas e a ogas, de una parte a s'àtera; pònnere su puntedhu a sa cosa prantada po dha poderare in artu Synonyms e antonyms carvare, furcaxai / acerbonai, acradiare 1, apalincionai, arradicare Sentences unu tretu mannu custu caminu est unu ma poi si forchidhat in duos Etymon srd. Translations French bifurquer English to bifurcate Spanish bifurcarse Italian biforcare German gabeln.

forcíre , vrb: frochie, frochire, fruciri, furciri Definition arregòllere e agguantare is oos asuta in caentu po fàere naschire is pudhighinos, comente faent is pudhas e pigiones chi si cicint in pitzu; fàere sa boghe de sa pudha candho est cicia in is oos o portat is pudhighinos piticos; nau in cobertantza, su abbarrare príngia de sa fémina o, nau de chiesiògiat, istare asseliau Synonyms e antonyms acloai, chiochire, clocire*, crochidare, crocolai, neulire, tzotzare, tzotzire Idioms csn: furciri una persona cun is ogus = istare abbaidèndhela a meda, comente e incantados; èssiri fruci fruci (nau de ccn.)= a murrúngius, chèscia chèscia, lamentèndhesi Sentences in su niu dhoi fiat sa mama furcendi is ous ◊ tzia mi at curtu a chinghedhu ca mi che io papau is ous chi portaiat sa pudha frochindho ◊ tenia una pudha frucendho 2. su santu chi ti at furciu! ◊ o pudhas isfacias chi andais peri is bias su caboni circhendi, prestu si biu frucendi!…◊ cussu fraitzu frochit s'imbídia! 3. est andendi e torrendi, circhendi, ma no frucit in nisciunu logu! Translations French couver, féconder English to fertilize, to brood Spanish empollar, fecundar Italian covare, fecondare, gallare German ausbrüten.

forgiài , vrb Definition trebballare calecuna cosa (mescamente de ferru) giaendhodhi una forma / f. mincídius = contare o nàrrere fàulas Synonyms e antonyms folmare, imbentai Etymon ctl., spn. Translations French former, forger English to shape, to forge Spanish forjar Italian foggiare, forgiare German schmieden, formen.

forníre, forníri , vrb: frunire, fruniri Definition su batire o giare sa cosa chi podet serbire (a bèndhere, a trebballare)/ terras a frunire = terras leadas in fatore, a triballare faghindhe su frutu a mesapare Synonyms e antonyms achipagiai, aprovistare, atratzai | ctr. isfrunire Sentences sighit beranu a frunire sas àrvures de fozas e fiores ◊ intronide sas domos de càntigos, frunídelas de abbundhàntzia Translations French approvisionner English to provide, to equip Spanish abastecer, proveer Italian rifornire, corredare German versehen.

fortalèssiri , vrb Definition giare fortilesa, fàere prus forte Synonyms e antonyms afoltigare, afortiai, afortire, afortzare, arrefortzai Translations French fortifier English to strenghten Spanish fortalecer, fortificar Italian fortificare German stärken.

fortzài, fortzàre , vrb Definition fàere fortza, bogare is fortzas a fàere calecuna cosa, aguantare, baliare calecuna cosa; fàere o pretènnere de fàere isfortzu, prus de su chi unu o una cosa podet aguantare, cricare de cumbínchere s'àteru a fàere calecuna cosa chi no iat a bòllere o chi no podet Synonyms e antonyms borciare, irfortzare | ctr. tzèdere Sentences fortzamus paris si bi la podiaimus fàghere! ◊ cussu puntellu est fortzendhe: no ndhe lu tires ca ndhe ruet totu! 2. cussu cantu de linna si lu fortzas meda si segat ◊ si cudhu no ndhe tenet gana no lu fortzes! ◊ mi ant fortzadu a manigare ma mi at fatu male ◊ no faghiat a ch'essire de su corrale e si fuint postos a fortzare giannas Translations French forcer English to force Spanish forzar Italian forzare, sforzare German anstrengen, zwingen.