Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

imbelàre , vrb: invelare Definitzione pònnere velu o impannu in ogos: nau in cobertantza, no atuire bene, coment’e pigare sa conca cun calecunu sentidu forte / i. a ccn. o calecuna cosa che peta púdida = arròsciri che petza pudéscia Sinònimos e contràrios abbelare, afuscai, annapai, impannare, inchelare, infuscai, intelai / abbaradhare, abbelare, inamorai, indeosare Frases sas làcrimas li ant imbeladu sos ocros ◊ zuchiat sos ocros imbelaos, chene luche ◊ sos aranzolos ballant in pipiristas imbelàndhemi sas pupias chin tadharanos ◊ l'at inveladu e non vidiat nudha 2. sa carre ch'intendhiat in petus, su sinu nudu in foras de sa camisa isbardelliada, l'at imbeladu (L.Pusceddu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu voiler, brouiller, offusquer Ingresu to veil, to dim Ispagnolu velar, ofuscar Italianu velare, offuscare Tedescu verschleiern.

imbelecàre , vrb: imbellecare Definitzione pigare a ingannu, a trampa, cun trogas Sinònimos e contràrios abbovai, abbuvonare, arrebbusai, coglionai, colovrinare, corogliare, imbaucare, imbusterai, imbuvonare, impastociare, improsae, ingannai, mariolare, scafai, trampai Frases isse nos cheret imbellecare! Ètimu spn. embelecar Tradutziones Frantzesu embobiner Ingresu to cheat Ispagnolu embaucar, trampear Italianu raggirare Tedescu betrügen.

imbèlghere , vrb: imbèrghere, imbrèghere, impèrghere Definitzione intrare a mesu de s’abba o de àtera cosa un’istrégiu (o fintzes is manos, sa pàlia) po ndhe pigare a umpridura a meda, o fintzes intrare un’àtera cosa; andharesindhe, essire a calecunu logu a manera de no si pòdere bíere, nau fintzes de su sole chi si che intrat su merie, e fintzes lòmpere, imbàtere a unu logu o a un’iscopu; pigare in su sensu de fàere andhare; in cobertantza, papare, pigare a meda (e coment’e aprofitandho), ingòllere calecunu male / pps. imbérghiu, imbertu, imbértidu Sinònimos e contràrios aciufae, aputare / aciurrufae, collire, ingòllere, úmprere / cuare, dogare, frànghere, infusilare, intrae, intzudhire, iscumpàrrere, ispígnere, sparessi Maneras de nàrrere csn: imbèrghere sa mesura medindhe trigu, olia, àteru; imbèrghere su zuo, sa robba, unu fiadu a unu pàsculu, imbèrghere su pugnale; imbèrghere su malu = collire male, bundhos Frases allughie sos sírios de sa pache pro che imbèrghere a fundhu sa píchida fiaca de su ghenese! ◊ si est imbérghidu in mesu de cussu mare ◊ dhue fut su lanne a imbrèghere a pala! 2. inoghe tocat a s'imbèrghere, sinono est male pro nois! ◊ abbellu abbellu su sole si est imbertu ◊ su fizu si li fit imbertu dae sos poderes de campagna e no bi cheriat torrare ◊ sa luna chin s'istedhu a prope si che sont imberghendhe supra de su monte ◊ dae su die chi si che sunt imbertos in cussos calancones no si sunt bidos piús ◊ ti chirco e no ti acato: ube che ses imberta? ◊ sa sue si ndhe pesat e s'imberghet in mesu de sa malesa 3. sa mama che l'aiat imbertu a malaboza a intro de s'iscola, ma su pitzinnu no bi cheriat andhare! 4. it'est su male chi as imbertu? ◊ ndhe fit imberghendhe maladia ◊ arratza de cristianu chi as imbertu!…◊ currendhe a tota fua si at imbertu sa malasorte sua (Grolle)◊ sas cantones de como parent irfumentu de majarzas pro zente chi at imbertu ària mala! 5. za imberghet, como, cun totu cussos milliones chi li ant dadu!…◊ sos chi naro deo intro de una pischina imberghendhe sa luna no bi afogant ca che pisches de vàglia restant frantos (P.Giudice Marras) 6. pigat a letu a palu fatu che molente in maju e comintzat a imbèrghere cun sa muzere! Ètimu ltn. immergere Tradutziones Frantzesu se plonger, disparaître, se dissiper Ingresu to plunge, to fade away Ispagnolu sumergir, hundir, desaparecer Italianu immèrgere, dileguarsi Tedescu tauchen, verschwinden.

imbelleitàre, imbelletài , vrb Definitzione giare o pònnere su belletu; pònnere belleis, prendhas, carrigare de belleis, ammontare cun arte ccn. cosa po dhi giare un’àtera apariéntzia Sinònimos e contràrios arrossetai 2. sacrificada note e die che teraca, pagos mamentos li restaiat pro si pòdere imbelleitare Tradutziones Frantzesu farder, orner de clinquant Ingresu to make up Ispagnolu maquillar, engalanar Italianu imbellettare, inorpellare Tedescu schminken, beschönigen.

imbellichinàre , vrb rfl Definitzione fàere bellos, prus bellos Sinònimos e contràrios imbellire, indechidare | ctr. illegiare, illegiri, infeire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu embellir Ingresu to beautify Ispagnolu embellecer Italianu imbellire Tedescu verschönern.

imbènnere , vrb: invènnere Definitzione bènnere, lòmpere, pruschetotu nau in su sensu de bènnere apare, de si agatare, de si atobiare apare, fintzes de diventare; capitare, acontèssere; nau de erbas o cosas chi creschent, essire o fàere bellas, mannas, fàere bellu isvilupu / pps. imbénnidu, imbentu 1 / imbenit chi = nanca, nachi, bénzichi Sinònimos e contràrios acatare, atobiai, bènnere, coberai, coviare, fèrrere / acontèssere, costare 1, cumbinare / afasciai, afundhare 1, afundharzare, aggrighidhí, aurrire, gurrire Frases est peus a bumbare canno in s'istàmacu no imbenit mànnicu ◊ si l'imbenit cussu cantu de ferru iscutu gai lu bisestrat! ◊ candho est colata sa maghiarja ant tancatu totu pro no invènnere su ghetu de sos ocros suos ◊ custos duos in pacu tempus fint imbénnitos cumpanzos vonos 2. su mundhu de su campu e de s'istúdiu si devent imbènnere pro metzorare ◊ chin isse nos imbeniamus in domo ◊ imbenit a unu e lu arreghet pro li nàrrere cosa ◊ at imbénnidu unu putu ◊ fit cuntentu de l'àere imbénniu ◊ comente apo currézitu, "virmu" est imbénnitu "firmu" ◊ che imbenius apare a denanti de domo mia e intras puru! 3. su chi non cheriat li fit torrau a imbènnere (G.Piga) 4. su laore si est fintzas rutu de cantu est imbénnidu 5. imbenit chi ti cheres picare s'ampramau de mi pònnere su tzitu! ◊ imbenit chi punnas de abbèrrere sa gianna! ◊ imbenit chi no ischis nudha? ◊ imbenit chi ses tue su balente, veru? Ètimu ltn. invenire Tradutziones Frantzesu rencontrer, trouver, prospérer Ingresu to meet, to flourish Ispagnolu encontrar, prosperar Italianu incontrare, trovare, prosperare Tedescu begegnen, antreffen, gedeihen.

imbentài, imbentàre , vrb: immentare, inventai, inventare Definitzione serbindhosi de totu su chi s’ischit e de sa capacidade de pentzare cosas chi no funt (fantasia), fàere imbentos, aparícios, màchinas, cosas noas chi no si agataiant innanti; pensare, nàrrere cosas chi no funt, contare fàulas, foedhare a pentzamentu Sinònimos e contràrios abbisai, abritiai, anaventare, ilventare, ispedientare Frases tziu Tonino in bidha at imbentau sos postalinos ◊ restàuru chin sa ruspa… lu depent àere imbentau sos impresàrios chin sos políticos! ◊ calincunu at imbentau sa manera prus indovinada po fai nai a sa “storia" is contus de sa genti ◊ imbenta calincuna cosa po is lentzas! ◊ e ite, custu si dh'ant immentau is preides e is mognas?! 2. fintzas a candho apo a tènnere bisonzu de mi lu dèvere imbentare cun su sonnu custu mundhu nou? ◊ at a èssere menzus a s'imbentare calchi fàula chi atachet! ◊ sas amoradas chi s'imbentabat Bantonedhu non resessiat a las contare Ètimu ltn. inventare Tradutziones Frantzesu inventer Ingresu to invent Ispagnolu inventar Italianu inventare Tedescu erfinden.

imbenuciàre, imbenucràre, imbenugàre , vrb rfl: imbenugiare, imbenujare, imbenuxare, imbrennugare, imbrenucare, imbrenugare, imbrinucare, immenugare, inghenuciare, inghinuciare Definitzione indrúchere is cambas ponendho is benugos a denanti in terra Sinònimos e contràrios imbannugai, indenugiare, ingenugai, ingrenucare Frases m'imbenujo solu in dainanti de Deu ◊ ti pedo custa gràscia imbenugiadu ◊ s'inghinúciant fachendhe oratzione (T.Ziranu)◊ comente sa crufessone passat is fémminas s'imbenugant ◊ si est inghinuciau acurtzu a sa cradea de ibbabbu ◊ m'inghenúcio e li naro su rosàriu ◊ t'imbenúcias e pregas! 2. custa fémina si fiat imbenugada pedindhe perdonu ◊ inoghe est inzotosu, tocat a triballare imbrenugados! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'agenouiller Ingresu to kneel Ispagnolu arrodillarse Italianu inginocchiarsi Tedescu niederknien.

imberriàre , vrb: imbirriari Definitzione pònnere imbérrios, pigare a imbérrios, fintzes pigare totu a giogu Sinònimos e contràrios addengae, ammelindrare, annenneriai, apudherigare, dangherare, imbimbinare Frases s'at imberriadu su babbu ◊ su tiu l'imberriaiat tantu chi a donzi iscàmpiu che li andhaiat currendhe ◊ tue lu ses imberriendhe tropu a fizu tou! ◊ no imberriedas sos pitzinnos! 2. su cúcuru de su monte remunit una part'e s'orizone imberriadu dae su primmu raju manzanile (G.Fiori) 3. candu si fuiant bèni imbirriaus iant fatu valentias (G.Mura) Tradutziones Frantzesu cajoler, gâter Ingresu to spoil, to fondle Ispagnolu mimar Italianu vezzeggiare, coccolare, viziare Tedescu hätscheln, verwöhnen.

imbertzíre , vrb Definitzione cricare afàrios o chistiones angenas, su si pònnere in mesu po chistiones angenas Sinònimos e contràrios infrechidhare, infrichiri, intraudhare, intremèsiri, tzacare Frases no est zustu de s'imberzire in cosas chi no ndh'est a connoschéntzia ◊ si sa zustíssia no si fit imberzia, oje fortzis cussu no fit istau unu bandhiu Tradutziones Frantzesu s'entremettre Ingresu to interfere Ispagnolu entremeterse Italianu introméttersi Tedescu sich einmischen.

imbescurài , vrb Definitzione ammesturare, pònnere impare, totu a unu cosas diferentes; prnl., su si interessare de cosas chi no si depet Sinònimos e contràrios ammeschiare, ammesturai, imbesturai / imbertzire 2. no t'imbescuris in is fatus nostus! Tradutziones Frantzesu s'entremettre Ingresu to interfere Ispagnolu entremeterse Italianu immischiare Tedescu sich einmischen.

imbestiài , vrb: imbestiare Definitzione nechidare a meda, su si pigare fele, tzacu, arrennegu mannu Sinònimos e contràrios imbestialare Tradutziones Frantzesu enrager Ingresu to get enraged Ispagnolu enfurecerse Italianu imbestialirsi Tedescu wütend werden.

imbestíre , vrb Definitzione pònnere cosa coment’e bestimentu, nau de trastos díligos (es. ampulla, timigiana); fintzes pònnere, fàere naschire unu sentidu, intrare una fortza 2. su tratamentu issoro imbestiat fidéscia Tradutziones Frantzesu recouvrir, revêtir Ingresu to cover Ispagnolu revestir Italianu rivestire Tedescu verkleiden.

imbestíre 1, imbestíri , vrb: imbistiri Definitzione andhare e acropare a pitzu de un’àteru o de calecuna cosa cun fortza (fintzes apostadamente); fàere fortza a cara a denanti, andhare coment’e ispinghendho; cricare acotzos po otènnere praxeres; ammesturare; rfl., su si fichire in chistiones angenas, in cosas chi no interessant Sinònimos e contràrios assaltizare, carrabbusai, incarrazare, ruciare / ispígnere, punnare / sfustigonai / ammasturai Frases su cadhu rude ponet in apretu e imbestit cun foga de leone (S.Casu)◊ isalenat, imbestit, andhat, iscudritzat, frenédigat, incorrat ◊ una màchina dh'at imbistia e iscavuada a terra 2. imbestendhe caminu caminu, allos a fronte de unu rizolu esciadu: imbucant e si che los pijat su riu! 3. su frammentu s'iscàgliat in s'abba, s'imbestit a sa símbula e si lassat agedai ◊ tue no t'imbestas in custas cosas! Ètimu ctl., spn. envestir, embestir Tradutziones Frantzesu heurter, assaillir Ingresu to assail Ispagnolu atropellar, atacar Italianu investire, assalire Tedescu überschütten.

imbiài, imbiàre , vrb Definitzione fàere andhare a unu o mandhare calecuna cosa cun calecunu a unu logu, po ccn. àteru / imbiare de… = mandhare a nàrrere de… Sinònimos e contràrios mandai 2. li aiant imbiau de ghirare ca bi aiat arribbau una lítera Tradutziones Frantzesu envoyer, expédier Ingresu to send Ispagnolu enviar Italianu inviare, spedire Tedescu schicken.

imbianchitài , vrb Definitzione giare una passada de bianchita, betare bianchita Tradutziones Frantzesu blanchir Ingresu to paint with white lead (stg) Ispagnolu dar de albayalde Italianu imbiaccare Tedescu mit Bleiweiß bestreichen.

imbiatzài, imbiatzàre , vrb Definitzione fàere biatzu, prus biu Sinònimos e contràrios abbiatzai, abbibare, abbiorare, abiociai Frases in beranu s'imbiatzat sa vida ◊ maju cun sa luxi colori de arrosa imbiatzat corus e ogus! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu raviver Ingresu to revive Ispagnolu reavivar, animar Italianu ravvivare, riaccèndere Tedescu beleben.

imbidonài , vrb: imbidonare 1, imbironai, immadonare, immidonare Definitzione fàere in crore, pònnere s’imbidonu a is trastos de orrobba po abbarrare tèteros, bene istiraos prentzaos Sinònimos e contràrios amidare, ammedonare / inteterare Frases is serbidoras essiant a deventali imbidonau e a mucadori ricamau (C.Musio Costa)◊ notesta dh'imbidonu e cras prànciu su telu ◊ sa camisa pariat prenciada a tella, cun is brutzitus e colletu imbironaus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu amidonner, apprêter Ingresu to starch Ispagnolu dar almidón Italianu inamidare, apprettare Tedescu stärken.

imbidrigài , vrb: imbirdigai, imbirdigari Definitzione essire o fàere de colore bidre, nau fintzes de unu candho si arrennegat a meda, incerare po fele, de su tzacu Sinònimos e contràrios imbirdare, imbirdillai, imbirdire Frases pentzu a su tempus chi currit, a s'imbirdigai e ingroghí de is istagionis 2. bastat, sigaus a nai, ca no mi bollu imbidrigai! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu verdir Ingresu to turn green Ispagnolu verdear Italianu inverdire Tedescu grün machen.

imbimbinàre , vrb: imbimbrinai, imbrimbinai Definitzione portare imbrímbinus, pigare a imbérrios, tropu a frandhigos, comente si faet cun is pipios; essire imberriados Sinònimos e contràrios acarignae, acarissiai, addengai, ammelindrare, annenneriai, dangherare, imberriare, imbrambuai, losingai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cajoler Ingresu to caress Ispagnolu lisonjear Italianu vezzeggiare Tedescu hätscheln.

«« Torra a chircare