Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

imbelàre , vrb: invelare Definition pònnere velu o impannu in ogos: nau in cobertantza, no atuire bene, coment’e pigare sa conca cun calecunu sentidu forte / i. a ccn. o calecuna cosa che peta púdida = arròsciri che petza pudéscia Synonyms e antonyms abbelare, afuscai, annapai, impannare, inchelare, infuscai, intelai / abbaradhare, abbelare, inamorai, indeosare Sentences sas làcrimas li ant imbeladu sos ocros ◊ zuchiat sos ocros imbelaos, chene luche ◊ sos aranzolos ballant in pipiristas imbelàndhemi sas pupias chin tadharanos ◊ l'at inveladu e non vidiat nudha 2. sa carre ch'intendhiat in petus, su sinu nudu in foras de sa camisa isbardelliada, l'at imbeladu (L.Pusceddu) Etymon srd. Translations French voiler, brouiller, offusquer English to veil, to dim Spanish velar, ofuscar Italian velare, offuscare German verschleiern.

imbelecàre , vrb: imbellecare Definition pigare a ingannu, a trampa, cun trogas Synonyms e antonyms abbovai, abbuvonare, arrebbusai, coglionai, colovrinare, corogliare, imbaucare, imbusterai, imbuvonare, impastociare, improsae, ingannai, mariolare, scafai, trampai Sentences isse nos cheret imbellecare! Etymon spn. embelecar Translations French embobiner English to cheat Spanish embaucar, trampear Italian raggirare German betrügen.

imbèlghere , vrb: imbèrghere, imbrèghere, impèrghere Definition intrare a mesu de s’abba o de àtera cosa un’istrégiu (o fintzes is manos, sa pàlia) po ndhe pigare a umpridura a meda, o fintzes intrare un’àtera cosa; andharesindhe, essire a calecunu logu a manera de no si pòdere bíere, nau fintzes de su sole chi si che intrat su merie, e fintzes lòmpere, imbàtere a unu logu o a un’iscopu; pigare in su sensu de fàere andhare; in cobertantza, papare, pigare a meda (e coment’e aprofitandho), ingòllere calecunu male / pps. imbérghiu, imbertu, imbértidu Synonyms e antonyms aciufae, aputare / aciurrufae, collire, ingòllere, úmprere / cuare, dogare, frànghere, infusilare, intrae, intzudhire, iscumpàrrere, ispígnere, sparessi Idioms csn: imbèrghere sa mesura medindhe trigu, olia, àteru; imbèrghere su zuo, sa robba, unu fiadu a unu pàsculu, imbèrghere su pugnale; imbèrghere su malu = collire male, bundhos Sentences allughie sos sírios de sa pache pro che imbèrghere a fundhu sa píchida fiaca de su ghenese! ◊ si est imbérghidu in mesu de cussu mare ◊ dhue fut su lanne a imbrèghere a pala! 2. inoghe tocat a s'imbèrghere, sinono est male pro nois! ◊ abbellu abbellu su sole si est imbertu ◊ su fizu si li fit imbertu dae sos poderes de campagna e no bi cheriat torrare ◊ sa luna chin s'istedhu a prope si che sont imberghendhe supra de su monte ◊ dae su die chi si che sunt imbertos in cussos calancones no si sunt bidos piús ◊ ti chirco e no ti acato: ube che ses imberta? ◊ sa sue si ndhe pesat e s'imberghet in mesu de sa malesa 3. sa mama che l'aiat imbertu a malaboza a intro de s'iscola, ma su pitzinnu no bi cheriat andhare! 4. it'est su male chi as imbertu? ◊ ndhe fit imberghendhe maladia ◊ arratza de cristianu chi as imbertu!…◊ currendhe a tota fua si at imbertu sa malasorte sua (Grolle)◊ sas cantones de como parent irfumentu de majarzas pro zente chi at imbertu ària mala! 5. za imberghet, como, cun totu cussos milliones chi li ant dadu!…◊ sos chi naro deo intro de una pischina imberghendhe sa luna no bi afogant ca che pisches de vàglia restant frantos (P.Giudice Marras) 6. pigat a letu a palu fatu che molente in maju e comintzat a imbèrghere cun sa muzere! Etymon ltn. immergere Translations French se plonger, disparaître, se dissiper English to plunge, to fade away Spanish sumergir, hundir, desaparecer Italian immèrgere, dileguarsi German tauchen, verschwinden.

imbelleitàre, imbelletài , vrb Definition giare o pònnere su belletu; pònnere belleis, prendhas, carrigare de belleis, ammontare cun arte ccn. cosa po dhi giare un’àtera apariéntzia Synonyms e antonyms arrossetai 2. sacrificada note e die che teraca, pagos mamentos li restaiat pro si pòdere imbelleitare Translations French farder, orner de clinquant English to make up Spanish maquillar, engalanar Italian imbellettare, inorpellare German schminken, beschönigen.

imbellichinàre , vrb rfl Definition fàere bellos, prus bellos Synonyms e antonyms imbellire, indechidare | ctr. illegiare, illegiri, infeire Etymon srd. Translations French embellir English to beautify Spanish embellecer Italian imbellire German verschönern.

imbènnere , vrb: invènnere Definition bènnere, lòmpere, pruschetotu nau in su sensu de bènnere apare, de si agatare, de si atobiare apare, fintzes de diventare; capitare, acontèssere; nau de erbas o cosas chi creschent, essire o fàere bellas, mannas, fàere bellu isvilupu / pps. imbénnidu, imbentu 1 / imbenit chi = nanca, nachi, bénzichi Synonyms e antonyms acatare, atobiai, bènnere, coberai, coviare, fèrrere / acontèssere, costare 1, cumbinare / afasciai, afundhare 1, afundharzare, aggrighidhí, aurrire, gurrire Sentences est peus a bumbare canno in s'istàmacu no imbenit mànnicu ◊ si l'imbenit cussu cantu de ferru iscutu gai lu bisestrat! ◊ candho est colata sa maghiarja ant tancatu totu pro no invènnere su ghetu de sos ocros suos ◊ custos duos in pacu tempus fint imbénnitos cumpanzos vonos 2. su mundhu de su campu e de s'istúdiu si devent imbènnere pro metzorare ◊ chin isse nos imbeniamus in domo ◊ imbenit a unu e lu arreghet pro li nàrrere cosa ◊ at imbénnidu unu putu ◊ fit cuntentu de l'àere imbénniu ◊ comente apo currézitu, "virmu" est imbénnitu "firmu" ◊ che imbenius apare a denanti de domo mia e intras puru! 3. su chi non cheriat li fit torrau a imbènnere (G.Piga) 4. su laore si est fintzas rutu de cantu est imbénnidu 5. imbenit chi ti cheres picare s'ampramau de mi pònnere su tzitu! ◊ imbenit chi punnas de abbèrrere sa gianna! ◊ imbenit chi no ischis nudha? ◊ imbenit chi ses tue su balente, veru? Etymon ltn. invenire Translations French rencontrer, trouver, prospérer English to meet, to flourish Spanish encontrar, prosperar Italian incontrare, trovare, prosperare German begegnen, antreffen, gedeihen.

imbentài, imbentàre , vrb: immentare, inventai, inventare Definition serbindhosi de totu su chi s’ischit e de sa capacidade de pentzare cosas chi no funt (fantasia), fàere imbentos, aparícios, màchinas, cosas noas chi no si agataiant innanti; pensare, nàrrere cosas chi no funt, contare fàulas, foedhare a pentzamentu Synonyms e antonyms abbisai, abritiai, anaventare, ilventare, ispedientare Sentences tziu Tonino in bidha at imbentau sos postalinos ◊ restàuru chin sa ruspa… lu depent àere imbentau sos impresàrios chin sos políticos! ◊ calincunu at imbentau sa manera prus indovinada po fai nai a sa “storia" is contus de sa genti ◊ imbenta calincuna cosa po is lentzas! ◊ e ite, custu si dh'ant immentau is preides e is mognas?! 2. fintzas a candho apo a tènnere bisonzu de mi lu dèvere imbentare cun su sonnu custu mundhu nou? ◊ at a èssere menzus a s'imbentare calchi fàula chi atachet! ◊ sas amoradas chi s'imbentabat Bantonedhu non resessiat a las contare Etymon ltn. inventare Translations French inventer English to invent Spanish inventar Italian inventare German erfinden.

imbenuciàre, imbenucràre, imbenugàre , vrb rfl: imbenugiare, imbenujare, imbenuxare, imbrennugare, imbrenucare, imbrenugare, imbrinucare, immenugare, inghenuciare, inghinuciare Definition indrúchere is cambas ponendho is benugos a denanti in terra Synonyms e antonyms imbannugai, indenugiare, ingenugai, ingrenucare Sentences m'imbenujo solu in dainanti de Deu ◊ ti pedo custa gràscia imbenugiadu ◊ s'inghinúciant fachendhe oratzione (T.Ziranu)◊ comente sa crufessone passat is fémminas s'imbenugant ◊ si est inghinuciau acurtzu a sa cradea de ibbabbu ◊ m'inghenúcio e li naro su rosàriu ◊ t'imbenúcias e pregas! 2. custa fémina si fiat imbenugada pedindhe perdonu ◊ inoghe est inzotosu, tocat a triballare imbrenugados! Etymon srd. Translations French s'agenouiller English to kneel Spanish arrodillarse Italian inginocchiarsi German niederknien.

imberriàre , vrb: imbirriari Definition pònnere imbérrios, pigare a imbérrios, fintzes pigare totu a giogu Synonyms e antonyms addengae, ammelindrare, annenneriai, apudherigare, dangherare, imbimbinare Sentences s'at imberriadu su babbu ◊ su tiu l'imberriaiat tantu chi a donzi iscàmpiu che li andhaiat currendhe ◊ tue lu ses imberriendhe tropu a fizu tou! ◊ no imberriedas sos pitzinnos! 2. su cúcuru de su monte remunit una part'e s'orizone imberriadu dae su primmu raju manzanile (G.Fiori) 3. candu si fuiant bèni imbirriaus iant fatu valentias (G.Mura) Translations French cajoler, gâter English to spoil, to fondle Spanish mimar Italian vezzeggiare, coccolare, viziare German hätscheln, verwöhnen.

imbertzíre , vrb Definition cricare afàrios o chistiones angenas, su si pònnere in mesu po chistiones angenas Synonyms e antonyms infrechidhare, infrichiri, intraudhare, intremèsiri, tzacare Sentences no est zustu de s'imberzire in cosas chi no ndh'est a connoschéntzia ◊ si sa zustíssia no si fit imberzia, oje fortzis cussu no fit istau unu bandhiu Translations French s'entremettre English to interfere Spanish entremeterse Italian introméttersi German sich einmischen.

imbescurài , vrb Definition ammesturare, pònnere impare, totu a unu cosas diferentes; prnl., su si interessare de cosas chi no si depet Synonyms e antonyms ammeschiare, ammesturai, imbesturai / imbertzire 2. no t'imbescuris in is fatus nostus! Translations French s'entremettre English to interfere Spanish entremeterse Italian immischiare German sich einmischen.

imbestiài , vrb: imbestiare Definition nechidare a meda, su si pigare fele, tzacu, arrennegu mannu Synonyms e antonyms imbestialare Translations French enrager English to get enraged Spanish enfurecerse Italian imbestialirsi German wütend werden.

imbestíre , vrb Definition pònnere cosa coment’e bestimentu, nau de trastos díligos (es. ampulla, timigiana); fintzes pònnere, fàere naschire unu sentidu, intrare una fortza 2. su tratamentu issoro imbestiat fidéscia Translations French recouvrir, revêtir English to cover Spanish revestir Italian rivestire German verkleiden.

imbestíre 1, imbestíri , vrb: imbistiri Definition andhare e acropare a pitzu de un’àteru o de calecuna cosa cun fortza (fintzes apostadamente); fàere fortza a cara a denanti, andhare coment’e ispinghendho; cricare acotzos po otènnere praxeres; ammesturare; rfl., su si fichire in chistiones angenas, in cosas chi no interessant Synonyms e antonyms assaltizare, carrabbusai, incarrazare, ruciare / ispígnere, punnare / sfustigonai / ammasturai Sentences su cadhu rude ponet in apretu e imbestit cun foga de leone (S.Casu)◊ isalenat, imbestit, andhat, iscudritzat, frenédigat, incorrat ◊ una màchina dh'at imbistia e iscavuada a terra 2. imbestendhe caminu caminu, allos a fronte de unu rizolu esciadu: imbucant e si che los pijat su riu! 3. su frammentu s'iscàgliat in s'abba, s'imbestit a sa símbula e si lassat agedai ◊ tue no t'imbestas in custas cosas! Etymon ctl., spn. envestir, embestir Translations French heurter, assaillir English to assail Spanish atropellar, atacar Italian investire, assalire German überschütten.

imbiài, imbiàre , vrb Definition fàere andhare a unu o mandhare calecuna cosa cun calecunu a unu logu, po ccn. àteru / imbiare de… = mandhare a nàrrere de… Synonyms e antonyms mandai 2. li aiant imbiau de ghirare ca bi aiat arribbau una lítera Translations French envoyer, expédier English to send Spanish enviar Italian inviare, spedire German schicken.

imbianchitài , vrb Definition giare una passada de bianchita, betare bianchita Translations French blanchir English to paint with white lead (stg) Spanish dar de albayalde Italian imbiaccare German mit Bleiweiß bestreichen.

imbiatzài, imbiatzàre , vrb Definition fàere biatzu, prus biu Synonyms e antonyms abbiatzai, abbibare, abbiorare, abiociai Sentences in beranu s'imbiatzat sa vida ◊ maju cun sa luxi colori de arrosa imbiatzat corus e ogus! Etymon srd. Translations French raviver English to revive Spanish reavivar, animar Italian ravvivare, riaccèndere German beleben.

imbidonài , vrb: imbidonare 1, imbironai, immadonare, immidonare Definition fàere in crore, pònnere s’imbidonu a is trastos de orrobba po abbarrare tèteros, bene istiraos prentzaos Synonyms e antonyms amidare, ammedonare / inteterare Sentences is serbidoras essiant a deventali imbidonau e a mucadori ricamau (C.Musio Costa)◊ notesta dh'imbidonu e cras prànciu su telu ◊ sa camisa pariat prenciada a tella, cun is brutzitus e colletu imbironaus Etymon srd. Translations French amidonner, apprêter English to starch Spanish dar almidón Italian inamidare, apprettare German stärken.

imbidrigài , vrb: imbirdigai, imbirdigari Definition essire o fàere de colore bidre, nau fintzes de unu candho si arrennegat a meda, incerare po fele, de su tzacu Synonyms e antonyms imbirdare, imbirdillai, imbirdire Sentences pentzu a su tempus chi currit, a s'imbirdigai e ingroghí de is istagionis 2. bastat, sigaus a nai, ca no mi bollu imbidrigai! Etymon srd. Translations French verdir English to turn green Spanish verdear Italian inverdire German grün machen.

imbimbinàre , vrb: imbimbrinai, imbrimbinai Definition portare imbrímbinus, pigare a imbérrios, tropu a frandhigos, comente si faet cun is pipios; essire imberriados Synonyms e antonyms acarignae, acarissiai, addengai, ammelindrare, annenneriai, dangherare, imberriare, imbrambuai, losingai Etymon srd. Translations French cajoler English to caress Spanish lisonjear Italian vezzeggiare German hätscheln.