Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

imbirbantài , vrb Definitzione fàere o essire birbante Tradutziones Frantzesu devenir polisson Ingresu to become rascal Ispagnolu volverse bribón Italianu infurfantire Tedescu ein Schurke werden.

imbirdèssi, imbirdèssiri , vrb Definitzione essire de colore bidre, nau de su logu, naschire erba, prènnere de erba Sinònimos e contràrios imbidrigai, imbirdire Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu reverdir Ingresu to make green again Ispagnolu reverdecer Italianu rinverdire Tedescu wieder grün machen.

imbiscàre , vrb: inviscai Definitzione pònnere su biscu, cassare cun su biscu; fintzes atzitzare su cane Sinònimos e contràrios biscare / auntzare, imbriscare, incidai, inciulai Frases fit timendhe de restare imbiscadu in sas chesuras ◊ mi daes un'atacu tantu pro m'imbiscare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu engluer Ingresu to lime Ispagnolu enviscar Italianu impaniare Tedescu leimen.

imbischidàre , vrb Definitzione essire bíschidu, aghedu, mescamente nau de su late o de cosas fatas cun late (es. cagiau), o fintzes de cosa chi si aghedat guastandhosi Sinònimos e contràrios achedare 1, acriare, axedai Frases pro fàghere sa preta bíschida pazant su late e imbetzes de lu fàghere a casu ndhe lu piscant a fitas e las lassant imbischidare ◊ bi ndhe at chi sa preta la mànigant apenas s'imbíschidat chena che la pònnere in sa salamuja Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aigrir Ingresu to sour Ispagnolu agriarse Italianu inacidire Tedescu sauer werden lassen.

imbisciàre , vrb: imbissai, imbitzai, imbitzare, immitzare Definitzione pònnere calecunu imbitzu, calecuna abbitúdine a cosa chi praghet Sinònimos e contràrios abbetuare, abesare, acostumai, imbitzicare, ingustai | ctr. irbitzare, ispònnere, isvisciare Frases su dinare imbísciat sa zente ◊ pro l'ammasetare l'at imbitzadu cun bucones licantzos ◊ como chi l'as imbitzadu a sa fae, s'àinu no cheret paza ◊ no mi dhu pedas prus, no t'imbissis! ◊ de candu si est imbitzau no ndi dhu podeus istorrai ◊ immoi, ca si funt imbitzaus a totu custas cosas bonas, is turistas torrant! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu habituer, accoutumer Ingresu to accustom Ispagnolu acostumbrar Italianu avvezzare Tedescu gewöhnen.

imbisitàre , vrb Definitzione andhare a bíere o agatare a ccn. Sinònimos e contràrios abbisitai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rendre visite Ingresu to visit Ispagnolu visitar Italianu far vìsita Tedescu besuchen.

imbistigàre , vrb Definitzione fàere pregontas cricandho de ischire cosa, foedhare po bòllere ischire de is àteros / avb. a s’imbístiga imbístiga = a fortza de pregontai Sinònimos e contràrios chilcare, dimandhare, irfrodhocare, iscocolai, isseare, istigare, isuzigonare, precontare, speculitai Frases imbistighendhe za si benit a ischire, sa cosa ◊ cheret imbistigadu a bídere si si ndhe agatat, a cómporu, de ozu ◊ sas finantzas istaiant imbistighendhe a bídere si fit abberu chi nois aimus màchina 2. a s'imbístiga imbístiga za che so dadu a subra e za l'apo àpidu su chi fia chirchendhe Tradutziones Frantzesu enquêter, demander Ingresu to investigate Ispagnolu investigar, averiguar Italianu investigare, chièdere Tedescu erforschen, fragen.

imbodhiài , vrb: imbodhiare, imbodhicai, imbodhicare, imbodhicari, imbodhidai, imbodhigai, imbodhigare, imbolicare, imboligare, imbudhiai, imbulicare, immodhigare, impodhiai Definitzione fàere imbodhigos, pònnere sa cosa in paperi o àteru a manera de istare ammontada, badrada de su fritu o àteru, pònnere cosa, prus che àteru orrobba, paperi, lióngiu a inghíriu de àtera; cuncordare trampas, fàere calecuna cosa a dannu de s’àteru faendhodhi a crèdere una cosa candho est un’àtera Sinònimos e contràrios dimanare / imbogiare, trabojare, trobillai, trobodhicai / abbovai, abbuvonare, coglionai, colovrinare, imbusterai, improsae, ingannai, trampai | ctr. ilboligare Maneras de nàrrere csn: imboligare in… (carchi cosa) = imbudhiai cosa in mesu de àtera, cun àtera; imboligare a… (carchi cosa) = a ingíriu de àtera cosa, ma fintzas cun àtera cosa; imbodhicaisí in amori = cojare cun ccn. chi fossis no cumbenit Frases su bicarbonau impodhiadhu a paperi! ◊ custu est paperi impodhiau cun paperi! ◊ est chin sa pedhe imbolicada a s'ossu, debbiledhu ◊ sa fiuda fit imbodhigada in su mantu niedhu ◊ su grassu imbódhiat sa frissura e sos nerules de custa berbeche ◊ filo e imbódhigo lana 2. a s'imboligosu no impares a imboligare! ◊ su maistu tontu imbódhiat a craru e ponit in malítzia dogna clienti ◊ bengu a ti acumpangiai, a bortas chi no t'imbodhighint, a tui! Ètimu ltn. *involicare Tradutziones Frantzesu enrouler, rouler, envelopper Ingresu to wrap (up) Ispagnolu envolver, enrollar Italianu avvòlgere, invòlgere Tedescu einwickeln.

imbogiàre , vrb: imbojare Definitzione nau pruschetotu de filos o cosas deasi, betare apare a dónnia manera tanti chi apustis est difícile a tirare su càbudu; abbarrare coment’e acapiau, arréschiu in mesu de ccn. cosa o chistione; nau de una chistione, cunfúndhere, fàere difícile a cumprèndhere, ammesturare is argumentos, is cosas / mòere a s’imboja imboja = cun movimentos a inghiriadura, coment’e imbojendhe Sinònimos e contràrios acugurrai 1, atrepillai, atrobodhare, batagugliare, imbodhiai, trabojare, trebedhai, trobillai, trobullai, trogai | ctr. irbojare Frases imbóliga bene sa lana ca sinono s'imbojat, totu! ◊ no tires chentza ischire cale est su cabu ca s'imbojat! 2. pro unu pastore bi cheret pacu a che abbarrare imbojau in sos tadharanos de sa zustíssia Tradutziones Frantzesu embrouiller Ingresu to tangle Ispagnolu enredar, enmarañar Italianu aggrovigliare Tedescu verwickeln.

imbolàre , vrb Definitzione betare a terra, lassare sa cosa betandhochedha atesu, betandhodha de artu o a istràmpidu, coment’e a bolu, chentza órdine; calare de artu a cropu; rfl. nau prus che àteru de fémina chentza cojuare, crocare cun facilidade po si giare a s’ómine faendho pagu càrculu de issa etotu / andhare imbola imbola = imbolèndhesi inoghe e in cudhane, de tretu in tretu, a su corca corca Sinònimos e contràrios abbutare, betae, foliai, frundhire, imbrillai, irbotulae, iscavulai, ispiòndiri, issèndhere, scabiossai | ctr. collire / assantae, assetiai, pònnere Frases imbolamiche atesu cussas cosas! ◊ imbòlache s'arga! ◊ collide s'olia e imbolade a s'isterzu! ◊ no imboles gai fatu de su logu sa bestimenta chi ti càmbias! 2. s'abiolu si tucat, leat bolu e dae s'aera s'imbolat che raju! 3. si biet chi issa no est una fémina pagu séria chi s'imbolat in bratzos de chie totu li capitat! ◊ nos semus imbolados che duos iserelados! Ètimu ltn. involare Tradutziones Frantzesu lancer, jeter Ingresu to fling Ispagnolu tirar, arrojar Italianu lanciare, buttare, scaraventare Tedescu werfen, schleudern.

imboníre, imboníri , vrb Definitzione pònnere o cambiare in bonu, in méngius (fintzes de petza in sa carena); su pesare de sa pasta cun su frammentu (foedhandho de fémina, improssimare)/ imboniu = (nau de su forru) chi est a puntu giustu de budhiore po còghere su pane Sinònimos e contràrios abboniare, ammellorai / pesare | ctr. pejorare Frases est beniu po imboniri is trevessus e po dhus agiudai a pentzai coment'e is giustus ◊ su tempus si nche fit imboniu ◊ sa robba in s'ebra meda si est imbonia in d-una cuindixada ◊ s’ómine si est imboniu che porcu in tula de landhe 2. sas féminas mutias pro azuare a fàchere sa cota fint paraas ispetandhe a imbonire sa pasta 3. Fulanu at imboniu sa muzere Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu améliorer Ingresu to improve Ispagnolu mejorar Italianu migliorare Tedescu verbessern.

imbotàre , vrb: impotai Definitzione pònnere in is botos sa cosa de chistire Ètimu ctl. empotar Tradutziones Frantzesu mettre dans un pot Ingresu to pot Ispagnolu envasar Italianu méttere in vaso, in baràttolo Tedescu in ein Gefäß tun.

imbotillàre , vrb: imbutigliai, imbutigliare, imbutillare Definitzione pònnere sa cosa in ampudhas Tradutziones Frantzesu embouteiller Ingresu to bottle Ispagnolu embotellar Italianu imbottigliare Tedescu in Flaschen abfüllen.

imbovài , vrb: imbovare Definitzione pigare a unu che unu bovu, che tontu, in su sensu de ingannare o de si lassare ingannare; tupare, istangiare / i. una carrada = tupare bene, istanzare sas doas chi no perdant Sinònimos e contràrios abbovai, coglionai, colovrinare, corogliare, imbollocai, imbusterai, imbuvonare, improsae, ingannai, mariolare, trampai / calafatai Frases calincunu est circhendi de imbovai sa populatzioni cun promissas (A.Garau)◊ tui ses tonta e ti lassas imbovai ◊ tui imbovas genti de pagu giudítziu ◊ cussu si est lassau cun sa mulleri e si est imbovau de àtera fémina ◊ bois imbovades sas féminas macas! 2. su fenu de ispàdula is butajus dhu ponint po imbovai is carradas Ètimu spn., ctl. embobar, embovar Tradutziones Frantzesu duper Ingresu to cheat Ispagnolu embaucar Italianu gabbare, circuire Tedescu betrügen, umgarnen.

imbozàre , vrb Definitzione fàere bènnere o naschire sa bògia, sa gana, su disígiu de ccn. cosa Sinònimos e contràrios abbozare, arranguitzai, imbozire, inganatzire, ingangulissai, ingolosinare | ctr. dirganare, irbozare Frases cussas féminas sunt che binzas chena muru pro imbozare mustrendhe sas titedhas pendhe pendhe ◊ no imbozes sos pitzinnos a fàghere cosa chi no andhat bene! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu donner envie Ingresu to temp Ispagnolu animar, estimular Italianu invogliare Tedescu anregen.

imbrambuài, imbrambulài , vrb Definitzione pigare a imbràmbulus, a frandhigos, no sèmpere po su bonu, pònnere imbérrios e vitziedhos Sinònimos e contràrios acarignai, acarissiai, imbimbinare, losingare / imbelecare, imbovai Frases prangi, prangi!…, ti dhu narau ca fust imbrambuendidhus tropu, a fillus tuus! ◊ sa mama imbrambulàt su pitichedhu prus de totu is àterus fillus Tradutziones Frantzesu choyer, cajoler Ingresu to pet Ispagnolu mimar, lisonjear Italianu vezzeggiare Tedescu hätscheln.

imbrassài , vrb: imbratzae, imbratzai, imbratzare, imprassai, impressai, impressare 1 Definitzione betare is bratzos a inghíriu de un’àteru coment’e singiale de istima forte; inghiriare o serrare a inghíriu / èssiri a basa e imprassa (nau de duos)= chi s’istimant meda, si basant e afranzant sempre candho si agatant (nadu fintzas coment’e crítiga) Sinònimos e contràrios abbaltzare, abbarcai, afianzare, aprensare, atujare Frases su babbu at imprassau su fillu partendu ◊ mi at imprassadu candu dh'apu preguntada ita teniat ◊ sa mama si at impressau sa pipia ◊ mairu e mulleri nau ca no si funt impressaus mai! ◊ benie a innoje ca si bojo impressare!◊ erribbat Abramu e imbrathat a unu a unu is amigos 2. est tanti mannu chi imprassat totu sa pràcia ◊ totu cussa terra si podet imbratzare a s'ojada ◊ sa funi bolit longa su tanti de imprassai su ciugu de s'animali e andai bèni a dh'aguantai de atesu Ètimu ctl., spn. embraçar, embrazar Tradutziones Frantzesu embrasser Ingresu to embrace Ispagnolu abrazar Italianu abbracciare Tedescu umarmen.

imbrastagàre , vrb Definitzione imbrutare meda cun ccn. cosa Sinònimos e contràrios imbrastiare, impastissai, impiastai, imprastulare, incadhotzai Frases s'abe s'imbràstagat de pódhine in sos fiores ◊ sos telarzos no sunt cosa de como: trinellant e imbràstagant sa domo e ponent tríulu…◊ pustis imbràstagat un'àtera tatzita e si che la bufat a corpu Tradutziones Frantzesu barbouiller Ingresu to besmear Ispagnolu emplastar, embadurnar Italianu impiastricciare Tedescu beschmieren.

imbratàre , vrb: imbrutai, imbrutare, imburtare Definitzione fàere brutu, fèrrere o picigare brutore o àteru a cosa chi no ndhe depet portare, pònnere pígiu de calecuna cosa a bisura de mància, de colore: in cobertantza, foedhare male de ccn; foedhandho cun delicadesa, andhare de su corpus / imbrutai unu muru (faedhonzu de muradores) = dàreli sa prima manu de intúnigu a pizighedhu Sinònimos e contràrios abbotinare, abbrutai, acadhotzai, aligae, ammusinzare, immusungiai, incadhossai, insodrigai, insuciai, lorire, musucare, orroigai, sordigai / brutare, cacare | ctr. innetiare, limpiai, samunae Frases traballat chena malíssia e no timet de s'imbrutare sas manos ◊ paret intrighinandhe, imbratandhe de iscuru su locu ◊ s'onori miu no bollu chi mi dhu imbrutis tui! ◊ unu pizichedhu de nibe at imbratau s'istradone 2. dh'at aferrau a sa braba, gei dh'at fatu cadredhai: fiat acanta a s'imbrutai puru! ◊ funt intrendi a is domus a furai e si dhoi imbrutant puru, fendi lochidadis a prus de su dannu! Sambenados e Provèrbios prb: chie faghet sos fatos suos no s'imbrutat sas manos Ètimu itl., ctl. imbrattare, embrutar Tradutziones Frantzesu salir Ingresu to dirty Ispagnolu ensuciar Italianu sporcare Tedescu beschmutzen.

imbreacàre , vrb: imbreagai, imbreagare, imbriacare, imbriagai, imbriagare, umbriagai Definitzione bufare binu o àteru cun àrculu a tropu, còere, a su puntu de pigare sa conca e mancu cumprèndhere bene cun bene o atuire a su chi si faet; prènnere sa conca de ideas chi unu no cumprendhet o no cumprendhet bene Sinònimos e contràrios abbenzinare, abbinai, abbumbare, abburraciai, acirrai, aciumai, acogai, apispantai, bufae, còchere, inciariri, inciumire, inciummare, trincai / imprènere Frases s'imbriagavant a chida sichia ◊ si la passaiat rebbotanne donzi sero e imbreacànnesi ◊ apustis chi dh’eis imbriagau nd’eis fatu su chi eis bófiu de frai miu! ◊ eh gopai… po unu binu aici mi acunnortau dèu puru a m'imbriagai! 2. nos imbreagamus de faedhos e nos ismentigamus de sos fatos (L.Ilieschi) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'enivrer Ingresu to make drunk Ispagnolu emborrachar Italianu ubriacare Tedescu sich betrinken.

«« Torra a chircare